Ο γνωσιοκρατικός χαρακτήρας της σύγχρονης ελληνικής εκπαίδευσης: oρθόδοξη χριστιανοπαιδαγωγική θεώρηση

Abstract

Central axis of the work is the study of the distorting meaning and importance of knowledge for the modern man under the light of christian pedagogic thinking. The new phenomenon that is called ΄΄gnosiocracy΄΄, refers initially to the novel approach of the term of ΄΄knowledge΄΄ and its conversion-reduction in information. Gnosiocracy as a matter arises after the observation of the dramatic scientific, social, technological, economic and value-changes, experienced by modern societies. In this context, it is studied the way the new thought, established under the Enlightenment, cultivates a new interpretation of things, that is revealed through God's sacralization and deification of the man. It is examined critically the new scientific thinking of the 21st century and new social formations, such as rationality, modernity and postmodernity. The new perception of knowledge as gnosiokratic emerges obscurantistic, that causes "value gaps" because it establishes a new relationship of man with God, his fellow man, the world, leading to cultural and spiritual impoverishment. The emergence of this gap is carried out in the light of a critical vision of knowledge in educational institutions, in modern educational programs and in teaching praxis. The effort of lifting gnosiocracy is detected in the promotion of christian orthodox proposal for the approach and understanding of knowledge, which supports the psychophysical existence of man, by bringing unfriendly parts of man, ie. the reason and spirit, in a psychosomatic whole. Moreover, it is analyzed the social dimension of gnosiokratic thinking in the educational field. Initially, it is studied the school as a modern gnosiokratic institution and the organization of education through modern sociological theories. It is observed that the modern state and the modern and postmodern societies, following the trend of rationalization of thought with the help of technology, rationalized the management of school institutions through the development of bureaucracies, to the rational function. Furthermore, it is examined the ideological mechanisms related to the organization of school as well as the aims of education under the perspective of gnosiocracy. It is even explored the modern European education policy and the ideological influence (pluralism, relativism, competitive logic), carried on modern Greek school. Finally, gnosiocratic elements are found in educational reforms since the creation of the New Greek State. In particular, it is presented the pillars upon which the educational policy is formed and the contemporary theoretical trends that contribute to the gnosiocratic character of Greek school are highlighted through the methodologies of education, the operating principles (bureaucratic organization and objectives) and the relationships of participants in the learning process (students-teachers-society). It is studied the ideological trends carried unseen in the school environment, such as the disorientation of man, the alteration of concepts, the relativization of religious and other socio-cultural institutions, such as the depreciation of values and the alienation of man from himself and the world. Finally, the theory and praxis is related to the gnosiocratic education model and the Orthodox religious education, while it is presented a critical view of the pilot New Curriculum for religious education.

Κεντρικό άξονα της εργασίας αποτελεί η με¬λέτη της στρεβλωτικής έννοιας και σημασίας της γνώσης για τον σύγχρονο άνθρωπο υπό το φως της χριστιανοπαιδαγωγικής σκέ¬ψης. Το νέο φαι¬νό¬μενο που αποκαλείται «Γνωσιοκρατία», αναφέρεται, αρχικά, στην και¬νο¬φα¬νή θεώ¬ρηση του όρου «γνώση» και στη μετατροπή-έκπτωσή του σε πλη¬ροφορία και είδηση. Η Γνωσιοκρατία, ως ζήτημα, προκύ¬πτει ύστερα από την παρατή¬ρηση των δραματικών επιστημονικών, κοινω¬νικών, τεχνολογικών, οικονο¬μικών και αξιακών αλλαγών που βιώνουν οι σύγχρονες κοινωνίες. Στο πλαίσιο αυτό, μελετάται ο τρόπος που η νέα σκέψη, εδραιωμένη στο πλαίσιο του Δια¬φωτισμού, καλλιεργεί μία νέα ερμηνεία των πραγμάτων, που αποκαλύπτεται μέσω της αποϊεροποίησης του Θεού και θεοποίησης του ανθρώπου. Eξετάζονται από μία κριτική σκοπιά η νέα επιστημονική σκέψη του 21ου αι. και νέα κοινωνικά μορφώματα, όπως ο ορθολογισμός, η νεωτερικότητα και η μετανεωτερικότητα. Η νέα γνω¬σιοαντίληψη, ως γνωσιο¬κρα¬τική, αναδεικνύεται σκοταδιστική, με αποτέλε¬σμα να προκαλεί «αξια¬κό κενό», διότι εγκαθιδρύει μία νέα σχέση του ανθρώπου με τον Θεό, τον συνάνθρωπο, τον κόσμο, που οδηγεί σε πολιτισμική και πνευμα¬τική κατάπτωση. Η ανάδειξη αυτού του κενού πραγματοποιείται μέσα από το πρίσμα μίας κριτικής θεώρησης της γνώσης στους εκπαιδευτικούς θεσμούς, στα σύγχρονα εκπαιδευ¬τικά προγράμματα και στη διδακτική πράξη. Η προσπάθεια άρσης της Γνωσιοκρατίας εντοπίζεται στην ανά¬δειξη της χριστιανορθόδοξης πρότασης προσέγγισης και κατανόησης της γνώσης, η οποί¬α υποστηρίζει την ψυχοσωματική υπόσταση του ανθρώπου που συνε¬νώνει τα ακοινώνητα μέρη, δηλ. το λόγο και το πνεύμα, σε έ¬να ψυ¬χοσωματικό όλο. Επιπλέον, αναλύεται η κοινωνική διά¬σταση της γνωσιοκρατικής σκέψης στον εκπαιδευτικό χώρο. Αρχικά, εξετάζονται το σχολείο ως ένας σύγχρονος γνωσιοκρατικός θεσμός και η οργάνωση της αγωγής μέσα από τις σύγχρονες κοινωνιολογικές θεωρίες. Παρατηρείται πως το νεω¬τερικό κράτος και οι μοντέρνες και μετα-μοντέρνες κοινωνίες, ακολου¬θώντας την τάση εξορθολογισμού της σκέψης με τη συνδρομή της τεχνολογίας, προχώρησαν στον εξορθολο¬γισμό της διοίκη¬σης των σχο¬λικών θεσμών, μέσα από την ανάπτυξη γραφειοκρατιών, με σκοπό την ορθολογική λει¬τουργία τους. Στη συνέχεια μελετώνται οι ιδεολογικοί μηχα¬νισμοί που σχετί¬ζονται με την οργάνωση του σχολείου καθώς και οι σκοποί της εκπαί¬δευσης υπό το πρίσμα της Γνωσιοκρατίας. Αναλύεται ακόμη η σύγχρονη ευρωπαϊκή εκπαιδευτική πολι¬τική και η ιδεολογική επίδραση (Πλου¬ραλισμός, Σχετικοκρατία, ανταγω¬νι¬στική λογική), που αυτή ασκεί στο σύγχρονο ελληνικό σχολείο. Τέλος, εντοπίζονται στοιχεία Γνωσιοκρατίας στις εκπαι-δευτικές μεταρρυθμίσεις από την ίδρυση του Νέου Ελληνικού Κράτους. Ειδικότερα, πα¬ρου¬σιάζονται οι άξονες πάνω στους οποίους διαμορφώ¬νεται η εκπαι¬δευτική πο-λιτική και αναδεικνύονται οι σύγχρονες θεωρη¬τικές τάσεις, που συντεί¬νουν στο γνωσιοκρατικό χαρακτήρα του ελληνι¬κού σχολείου μέσα από τις μεθοδο¬λογίες της εκπαίδευσης, τις αρχές λειτουργίας (γραφειο¬κρατική οργάνωση και σκοπο¬θε¬σία) και τις σχέσεις των μετεχόντων στη μαθη¬σιακή διαδικασία (μα¬θητές-εκ¬παιδευ¬τικοί-κοι-νωνία). Μελετώνται οι ιδεολογικές τάσεις που μεταφέρονται άδηλα στο σχολικό περιβάλλον, όπως ο αποπρο¬σανατολισμός του ανθρώ¬που, η αποεννοιοποίηση των εννοιών, η σχετικοποίηση των θρη¬σκευ¬τικών και άλλων κοινωνικο-πολιτισμικών θεσμών, όπως η απαξίωση των αξιών και η αποξένωση του ανθρώπου από τον εαυτό του και τον κόσμο. Τέλος, εξετά¬ζεται η σχέση θεωρίας και πράξης στο γνωσιοκρατικό μοντέλο εκπαί¬δευσης και στην ορθόδοξη θρησκευτική αγωγή, ενώ παρουσιάζεται μία κριτική θεώρηση του πι¬λοτικού Νέου Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών για το μάθημα των Θρη¬σκευτικών.