Διερεύνηση της σχέσης μεταξύ εργασιακού εκφοβισμού και γενικής υγείας σε νοσηλευτικό προσωπικό δημόσιων νοσοκομείων

Abstract

Introduction: It is a fact that nurses, they often experience workplace bullying and negative behaviors that translate into personal, verbal, and even physical bullying. The workplace bullying in the nursing sector may stem from supervisors, from colleagues, but also from patients and relatives or friends of those. The phenomenon of workplace bullying is an important factor that primarily affects the mental health of the individual. In Greek literature there is no research to a satisfactory sample to study the relationship between workplace bullying and general health status of nurses working in public hospitals in the country.Aim: To investigate the relationship between workplace bullying and general health on nurses working in Greek public hospitals.Methodology: It is a quantitative research for finding relationships between different actors. The incidence of workplace bullying measured by the Negative Acts Questionnaire–Revised (NAQ-R) consisting of 23 questions. The lower score indicates a lower incidence of negative behavior with a time horizon of the past six months. The general health status of nurses was measured by the general health questionnaire (GHQ-12), which consisted of 12 questions. The lower score indicates better general health status (particularly mental) last month. For the use of the questionnaires were secured such licenses. Sample consisted of 841 nurses (N = 841) who worked in five Greek public hospitals and the response rate was 84.10%. The data were collected in a period from May to August 2013. The analysis of the responses of workers, initially held by descriptive statistics. The categorical variables were presented as absolute (n) and relative (%) frequencies, while quantitative variables were presented as mean, standard deviation, median, minimum value and maximum value. To investigate the existence of relationship between a quantitative variables and a dichotomous variable used control t (student's t-test), and to investigate the existence of relationship between a quantitative variable and a categorical variable with> 2 bands used by the analysis of variance (analysis of variance). To investigate the existence of relationship between two quantitative variables follow the normal distribution was used the correlation coefficient of Pearson (Pearson's correlation coefficient). To investigate the existence of relationship between two categorical variables control used x2. To investigate the existence of relationship between a categorical variable and an ordinal variable used for controlling x2 voltage. If the dependent variable was quantitative variable> 2 independent variables resulted in significant levels of 0,2 (p <0,2) in the bivariate analysis, applied to multiple linear regression (multivariate linear regression). In this case, the methodology of multiple linear regression with the backward delete variables (backward stepwise linear regression). Regarding the multiple linear regression, presented the coefficients b (coefficients' beta), the corresponding 95% confidence intervals and p-values. The two-sided significance level was set equal to 0.05. Data analysis was performed with SPSS 21.0 (Statistical Package for Social Sciences).Results: The results showed that exposure of nurses to workplace bullying, was associated with worse overall health (especially mental). The mean overall health score was 12.5 points and showed that nurses had marginal burden of mental health with the prominent events anxiety (mean = 1.6), insomnia (mean = 1.4) and bad mood (mean = 1,3) (cut-off point> 12), confirming the results of relevant studies. Percentage 58.6% of nurses gathered score less than 12 points (<= 12) to evidence that these individuals did not suffer from psychological distress symptoms. Conversely, rate 41.4% of the nurses recorded score over 13 points (> 13) to evidence that these people suffered from psychological distress symptoms. 30% of nurses said they had experienced harassment at work over the last six months. The total average rating Negative Acts Questionnaire–Revised amounted to 37.9 points, was higher compared with similar studies and showed that nurses often experienced harassment at work. From the analysis of correlations carried out to investigate the relationship between demographic characteristics of the studied population and the scales “Person-related bullying”, “Work-related bullying”, “Physically intimidating bullying” and “general health”, results showed that the variables “sex”, “marital status”, “level of education”, “age” and “years of service in hospital” had significant correlation with the above ranges in the bivariate analysis, but did not retain statistical significance in the multiple linear regression. By applying multiple linear regression was found: (a) a statistically significant relationship between the “existence or non-existence of children”, the “support or non-support of the family environment”, the “support or non-support from friendly environment” and “bullying” (p <0.001), (b) a statistically significant relationship between the “existence or non-existence of children” and “support or non-support from friendly environment” in relation to the scale “Person-related bullying” (p <0.001 ) - Those who had no children were rated on a scale “Person-related bullying” compared with those who had children. Also those who said they are not supported by their friendly environment were rated on a scale “Person-related bullying” in relation to those who said they supported by their friendly environment, (c) a statistically significant relationship between the “existence or non-existence of children” and “support or non-support of the family” in relation to the scale “Work-related bullying” (p <0.001) - Those who had no children were rated on a scale “Work-related bullying” with respect to those who have had children. Also those who said they are not backed by the family environment had been rated on the scale “Work-related bullying” compared to those who said they supported by their family environment, (d) non-significant relationship between demographic characteristics the studied population and the scale “Physically intimidating bullying”, (e) a statistically significant relationship between the “support or non-support of the family environment” the “support or non-support from friendly environment” and scale “Work-related bullying” in relation to the general health status (p <0.001) - Those who said they are not supported by the family environment had greater overall health score compared to those who said they supported by their family environment. Therefore those who said they supported by their family, had better overall health. Also those who said they are not supported by their friendly environment were more general health score compared to those who said they supported by their friendly environment. Therefore those who said they supported by their friendly environment, had better overall health, (f) a statistically significant relationship between the level “Work-related bullying” and the general health status of nurses (p <0.001) - Increase in score scale “Work-related bullying” was associated with an increase in overall health score.Conclusions: Bullying is a real problem in the workplace of nurses in our country. The effects experienced by nurses is important and mainly affect their mental health symptoms with sovereign stress, insomnia and bad mood. More negative environment that stems mainly from negative behaviors 'on the job' can be associated with worse overall health. Proposed to further research to identify the factors that influence bullying in nursing staff and to collect data on the sources of the phenomenon, the individual elements and reactions involved and the level of awareness among senior management, to identify the actual causes of bullying at work and to enable the elimination of the phenomenon. Educational programs, awareness and information campaigns and legislative interventions could help in this direction.Key - words: bullying, nursing, harassment, verbal abuse, physical abuse, general health

Εισαγωγή: Είναι γεγονός ότι οι νοσηλευτές, βιώνουν συχνά πράξεις εργασιακού εκφοβισμού και αρνητικές συμπεριφορές, που μεταφράζονται σε προσωπικό, λεκτικό, ακόμη και σωματικό εκφοβισμό. Ο εργασιακός εκφοβισμός στο νοσηλευτικό χώρο μπορεί να πηγάζει από προϊσταμένους, από συναδέλφους, αλλά και από ασθενείς και συγγενείς ή φίλους αυτών. Το φαινόμενο του εργασιακού εκφοβισμού αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα που επηρεάζει κυρίως την ψυχική υγεία του ατόμου. Στην ελληνική βιβλιογραφία δεν υπάρχει καμία έρευνα σε ικανοποιητικό δείγμα που να μελετά την σχέση μεταξύ εργασιακού εκφοβισμού και επιπέδου γενικής υγείας των νοσηλευτών που εργάζονται σε δημόσια νοσοκομεία της χώρας.Σκοπός: Η διερεύνηση της ύπαρξης ή μη συσχέτισης μεταξύ εργασιακού εκφοβισμού και γενικής υγείας σε νοσηλευτικό προσωπικό ελληνικών δημόσιων νοσοκομείων.Μεθοδολογία: Πραγματοποιήθηκε ποσοτική συγχρονική μελέτη για την εύρεση σχέσεων μεταξύ διαφόρων παραγόντων. Η συχνότητα εμφάνισης πράξεων εκφοβισμού μετρήθηκε με το ερωτηματολόγιο ανίχνευσης αρνητικών συμπεριφορών (Negative Acts Questionnaire NAQ-R) που αποτελείτο από 23 ερωτήσεις. Η χαμηλότερη βαθμολογία υποδηλώνει χαμηλότερη συχνότητα εμφάνισης αρνητικών συμπεριφορών με χρονικό ορίζοντα τους τελευταίους 6 μήνες. Το επίπεδο γενικής υγείας των νοσηλευτών μετρήθηκε με το ερωτηματολόγιο γενικής υγείας (general health questionnaire GHQ-12) που αποτελείτο από 12 ερωτήσεις. Η χαμηλότερη βαθμολογία υποδηλώνει καλύτερο επίπεδο γενικής υγείας (κυρίως ψυχικής) τον τελευταίο μήνα. Για τη χρήση των ερωτηματολογίων εξασφαλίστηκαν οι σχετικές άδειες. Δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 841 νοσηλευτές (Ν=841), που εργάζονταν σε πέντε ελληνικά δημόσια νοσοκομεία και το ποσοστό ανταπόκρισης ήταν 84,10%. Η μέση ηλικία των συμμετεχόντων ήταν 40,1 έτη, το 84,7% ήταν γυναίκες, το 53,7% ήταν έγγαμοι, το 56,7% είχαν παιδιά, το 51% ήταν απόφοιτοι ΑΤΕΙ και ο μέσος αριθμός ετών προϋπηρεσίας σε νοσοκομείο ήταν 16,1. Τα δεδομένα συλλέχθηκαν το χρονικό διάστημα από Μάιο έως και Αύγουστο 2013. Η ανάλυση των απαντήσεων των εργαζομένων, αρχικά, πραγματοποιήθηκε με την περιγραφική στατιστική. Οι κατηγορικές μεταβλητές παρουσιάστηκαν ως απόλυτες (n) και σχετικές (%) συχνότητες, ενώ οι ποσοτικές μεταβλητές παρουσιάστηκαν ως μέση τιμή, τυπική απόκλιση, διάμεσος, ελάχιστη τιμή και μέγιστη τιμή. Για τη διερεύνηση της ύπαρξης σχέσης μεταξύ μιας ποσοτικής μεταβλητής και μιας διχοτόμου μεταβλητής χρησιμοποιήθηκε ο έλεγχος t (student’s t-test), ενώ για τη διερεύνηση της ύπαρξης σχέσης μεταξύ μιας ποσοτικής μεταβλητής και μιας κατηγορικής μεταβλητής με >2 κατηγορίες χρησιμοποιήθηκε η ανάλυση διασποράς (analysis of variance). Για τη διερεύνηση της ύπαρξης σχέσης μεταξύ δυο ποσοτικών μεταβλητών που ακολουθούσαν την κανονική κατανομή χρησιμοποιήθηκε ο συντελεστής συσχέτισης του Pearson (Pearson’s correlation coefficient). Για τη διερεύνηση της ύπαρξης σχέσης μεταξύ δυο κατηγορικών μεταβλητών χρησιμοποιήθηκε ο έλεγχος x2. Για τη διερεύνηση της ύπαρξης σχέσης μεταξύ μιας κατηγορικής μεταβλητής και μιας διατάξιμης μεταβλητής χρησιμοποιήθηκε ο έλεγχος x2 για τάση. Στην περίπτωση που η εξαρτημένη μεταβλητή ήταν ποσοτική μεταβλητή και >2 ανεξάρτητες μεταβλητές προέκυψαν σημαντικές στο επίπεδο του 0,2 (p<0,2) στη διμεταβλητή ανάλυση, εφαρμόστηκε πολλαπλή γραμμική παλινδρόμηση (multivariate linear regression). Στην περίπτωση αυτή, εφαρμόστηκε η μέθοδος της πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης με την προς τα πίσω διαγραφή των μεταβλητών (backward stepwise linear regression). Αναφορικά με την πολλαπλή γραμμική παλινδρόμηση, παρουσιάζονται οι συντελεστές b (coefficients’ beta), τα αντίστοιχα 95% διαστήματα εμπιστοσύνης και οι τιμές p. Το αμφίπλευρο επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας ορίστηκε ίσο με 0,05. Η ανάλυση των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με το ΙΒΜ SPSS 21.0 (Statistical Package for Social Sciences).Αποτελέσματα: Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι η έκθεση του νοσηλευτικού προσωπικού σε πράξεις εκφοβισμού, συσχετίστηκε με χειρότερη γενική υγεία (κυρίως ψυχική). Η μέση βαθμολογία γενικής υγείας ήταν 12,5 μονάδες και έδειξε ότι οι νοσηλευτές εµφάνιζαν οριακή επιβάρυνση της ψυχικής τους υγείας µε προεξάρχουσες εκδηλώσεις το άγχος (μέση τιμή = 1,6), την αϋπνία (μέση τιμή = 1,4) και την κακή διάθεση (μέση τιμή = 1,3) (cut-off point>12) επιβεβαιώνοντας τα αποτελέσματα αντίστοιχων μελετών. Ποσοστό 58,6% των νοσηλευτών συγκέντρωσαν βαθμολογία κάτω από 12 βαθμούς (<=12) στοιχείο που δείχνει ότι τα άτομα αυτά δεν υπέφεραν από συμπτώματα ψυχολογικής δυσφορίας. Αντίθετα, ποσοστό 41,4% των νοσηλευτών σημείωσαν βαθμολογία πάνω από 13 βαθμούς (>13) στοιχείο που δείχνει ότι τα άτομα αυτά υπέφεραν από συμπτώματα ψυχολογικής δυσφορίας. Ποσοστό 30% των νοσηλευτών δήλωσαν ότι είχαν βιώσει πράξεις εκφοβισμού στο χώρο εργασίας κατά τους τελευταίους έξι μήνες. Η συνολική μέση βαθμολογία στο ερωτηματολόγιο ανίχνευσης αρνητικών συμπεριφορών NAQ-R ανήλθε σε 37,9 μονάδες, ήταν υψηλότερη σε σύγκριση με αντίστοιχες μελέτες και έδειξε ότι οι νοσηλευτές βίωναν συχνά πράξεις εκφοβισμού κατά την εργασία. Από την ανάλυση συσχετίσεων που διενεργήθηκε για τη διερεύνηση της σχέσης μεταξύ των δημογραφικών χαρακτηριστικών του μελετώμενου πληθυσμού και των κλιμάκων «προσωπικός εκφοβισμός», «εκφοβισμός ως προς την εργασία», «σωματικός εκφοβισμός» και «γενική υγεία» τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι μεταβλητές «φύλο», «οικογενειακή κατάσταση», «εκπαιδευτικό επίπεδο», «ηλικία» και «έτη προϋπηρεσίας σε νοσοκομείο» είχαν σημαντική συσχέτιση με τις προαναφερόμενες κλίμακες στη διμεταβλητή ανάλυση, αλλά δεν διατήρησαν τη στατιστική σημαντικότητά τους στην πολλαπλή γραμμική παλινδρόμηση. Με την εφαρμογή της πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης διαπιστώθηκε: (α) στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ της «ύπαρξης ή μη ύπαρξης παιδιών», της «στήριξης ή μη στήριξης από το οικογενειακό περιβάλλον», της «στήριξης ή μη στήριξης από το φιλικό περιβάλλον» και της «ηθικής παρενόχλησης» (ρ<0,001), (β) στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ της «ύπαρξης ή μη ύπαρξης παιδιών» και της «στήριξης ή μη στήριξης από το φιλικό περιβάλλον» σε σχέση με την κλίμακα «προσωπικός εκφοβισμός» (ρ<0,001) – Αυτοί που δεν είχαν παιδιά είχαν μεγαλύτερη βαθμολογία στην κλίμακα «προσωπικός εκφοβισμός» σε σχέση με αυτούς που είχαν παιδιά. Επίσης αυτοί που δήλωσαν πως δεν στηρίζονται από το φιλικό τους περιβάλλον είχαν μεγαλύτερη βαθμολογία στην κλίμακα «προσωπικός εκφοβισμός» σε σχέση με αυτούς που δήλωσαν πως στηρίζονται από το φιλικό τους περιβάλλον, (γ) στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ της «ύπαρξης ή μη ύπαρξης παιδιών» και της «στήριξης ή μη στήριξης από το οικογενειακό περιβάλλον» σε σχέση με την κλίμακα «εκφοβισμός ως προς την εργασία» (ρ<0,001) - Αυτοί που δεν είχαν παιδιά είχαν μεγαλύτερη βαθμολογία στην κλίμακα «εκφοβισμός ως προς την εργασία» σε σχέση με αυτούς που είχαν παιδιά. Επίσης αυτοί που δήλωσαν πως δεν στηρίζονται από το οικογενειακό τους περιβάλλον είχαν μεγαλύτερη βαθμολογία στην κλίμακα «εκφοβισμός ως προς την εργασία» σε σχέση με αυτούς που δήλωσαν πως στηρίζονται από το οικογενειακό τους περιβάλλον, (δ) στατιστικά μή σημαντική σχέση μεταξύ των δημογραφικών χαρακτηριστικών του μελετώμενου πληθυσμού και της κλίμακας «σωματικός εκφοβισμός», (ε) στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ της «στήριξης ή μη στήριξης από το οικογενειακό περιβάλλον», της «στήριξης ή μη στήριξης από το φιλικό περιβάλλον», και της κλίμακας «εκφοβισμός ως προς την εργασία» σε σχέση με το επίπεδο γενικής υγείας (ρ<0,001) - Αυτοί που δήλωσαν πως δεν στηρίζονται από το οικογενειακό τους περιβάλλον είχαν μεγαλύτερη βαθμολογία γενικής υγείας σε σχέση με αυτούς που δήλωσαν πως στηρίζονται από το οικογενειακό τους περιβάλλον. Επομένως αυτοί που δήλωσαν πως στηρίζονται από το οικογενειακό τους περιβάλλον, είχαν καλύτερη γενική υγεία. Επίσης αυτοί που δήλωσαν πως δεν στηρίζονται από το φιλικό τους περιβάλλον είχαν μεγαλύτερη βαθμολογία γενικής υγείας σε σχέση με αυτούς που δήλωσαν πως στηρίζονται από το φιλικό τους περιβάλλον. Επομένως αυτοί που δήλωσαν πως στηρίζονται από το φιλικό τους περιβάλλον, είχαν καλύτερη γενική υγεία, (στ) στατιστικά σημαντική σχέση ανάμεσα στην κλίμακα «εκφοβισμός ως προς την εργασία» και στο επίπεδο γενικής υγείας των νοσηλευτών (ρ<0,001) - Αύξηση της βαθμολογίας στην κλίμακα «εκφοβισμός ως προς την εργασία» σχετίστηκε με αύξηση της βαθμολογίας γενικής υγείας. Συμπεράσματα: Ο εκφοβισμός αποτελεί υπαρκτό πρόβλημα στο χώρο εργασίας των νοσηλευτών στη χώρα μας. Οι επιπτώσεις που βιώνουν οι νοσηλευτές είναι σημαντικές και επηρεάζουν κυρίως την ψυχική τους υγεία με κυρίαρχα συμπτώματα το άγχος, την αϋπνία και την κακή διάθεση. Περισσότερο αρνητικό περιβάλλον που πηγάζει κυρίως από αρνητικές συμπεριφορές «ως προς την εργασία» μπορεί να συσχετιστεί με χειρότερη γενική υγεία. Προτείνεται να γίνει περαιτέρω έρευνα ώστε να προσδιοριστούν οι παράγοντες που επηρεάζουν τον εκφοβισμό στο νοσηλευτικό προσωπικό και να συλλεχθούν στοιχεία σχετικά με τις πηγές του φαινομένου, τα ατομικά στοιχεία και τις αντιδράσεις των εμπλεκομένων καθώς και το επίπεδο ενημέρωσης των ανώτερων στελεχών, ώστε να εντοπιστούν οι πραγματικές αιτίες του εκφοβισμού στο χώρο εργασίας και να καταστεί δυνατή η εξάλειψη του φαινομένου. Εκπαιδευτικά προγράμματα, ενέργειες ευαισθητοποίησης και πληροφόρησης καθώς και νομοθετικές παρεμβάσεις θα μπορούσαν να βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση.Λέξεις – Κλειδιά: εκφοβισμός, νοσηλευτική, ηθική παρενόχληση, λεκτική κακοποίηση, σωματική κακοποίηση, γενική υγεία