Κινούμενο σχέδιο και εκπαίδευση: η animation ως όχημα δημιουργικότητας και εργαλείο μάθησης στο νηπιαγωγείο

Abstract

Animation constitutes a global visual language, easily comprehensible by everyone, because it produces results visually attractive and often humorous and is addressed to viewers of any age. Through its passage in time, starting with the works of the very first romantic courageous creators and up to the contemporary projects aided by digital technology, animation has become one of the most loved forms of art. Making use of exaggeration and symbolic image, it has amused little as well as older viewers, it has provided us with scientific information, it has demonstrated and commented on social issues. Animation, popular especially among children, has occupied an important educational role inside the classroom from its very beginning and is considered to be one of the basic versions of audiovisual education. The recent years, concern about audiovisual education has increased in Greece, concern which is expressed through the studies that have been elaborated. However, there’s an important research gap regarding audiovisual material produced by children, especially those attending preschool. The following thesis attempts to investigate the inclusion of this kind of art in school space through the following two points of view: The use of animation and its capability of being a learning tool for children, who in a particular educational project become the creators of such a movie, as well as the use of animation as a vehicle of creativity for this particular school grade. The (εισαγωγη) includes the wording of the issue, the necessity of the research and the purposes of the research. The thesis is divided in two parts. The first consists of the theoretical foundation, and includes the first five chapters. The first chapter refers to art and its relationship with education, the purposes and the context of artistic edification in kindergarten and the role of new technologies in education. The second chapter refers to the art of animation and includes its definition, some historical elements, the theoretical approach of this kind of art and its techniques. In the third chapter there is an extensive report in the role of animation in education from its first appearance until today and an approach of its educational value through the most basic theories of learning. The fourth chapter refers to creativity and creative thought, the factors that affect creativity and the instruments of measuring it. The fifth chapter of the thesis includes the bibliographical overview and the former researches which have been conducted aiming to investigate the efficiency of animation in the learning process as a learning instrument which addresses children or is the object of their production. The second part of the thesis comprises the research which was carried out in kindergarten. The investigation concerned animation film production process –compared with traditional teaching methods- as a differentiating factor in students acquiring particular knowledge. It was also examined if their artistic involvement in animation film production can constitute a means of development as far as their creative characteristics are concerned.

Τo κινούμενο σχέδιο, επειδή παράγει ένα αποτέλεσμα οπτικά ελκυστικό και συχνά χιουμοριστικό και απευθύνεται σε θεατές από κάθε ηλικιακή ομάδα, αποτελεί μια καθολική οπτική γλώσσα η οποία είναι εύκολο να διαβαστεί από τον καθένα. Μέσα στην εξέλιξή του στο χρόνο από τα έργα των πρώτων ρομαντικών τολμηρών δημιουργών ως τις σύγχρονες δημιουργίες, με την βοήθεια της Ψηφιακής Τεχνολογίας, το κινούμενο σχέδιο κατάφερε να γίνει ένα από τα πιο διαδεδομένα και αγαπητά είδη τέχνης. Χρησιμοποιώντας την υπερβολή και την εικόνα-σύμβολο, ψυχαγώγησε μικρούς και μεγάλους θεατές, έδωσε επιστημονικές πληροφορίες, κατέδειξε και κατήγγειλε κοινωνικά προβλήματα. Το κινούμενο σχέδιο, ιδιαίτερα δημοφιλές και οικείο στα παιδιά, κατέχει από τις πρώτες στιγμές της εμφάνισής του σημαντικό εκπαιδευτικό ρόλο στην σχολική τάξη και θεωρείται μία από τις βασικότερες εκδοχές της οπτικοακουστικής παιδείας. Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για την οπτικοακουστική παιδεία, το οποίο εκφράζεται μέσα από τις μελέτες που έχουν εκπονηθεί. Εντούτοις, παρατηρείται ένα σημαντικό ερευνητικό κενό στην μελέτη της παραγωγής από τα ίδια τα παιδιά οπτικοακουστικού υλικού, κυρίως στην σχολική βαθμίδα του Νηπιαγωγείου. Η διατριβή που ακολουθεί επιχειρεί να διερευνήσει την ένταξη στον σχολικό χώρο του νηπιαγωγείου αυτού του είδους τέχνης μέσα από δύο οπτικές : Την χρήση του animation, και την δυνατότητα του να είναι ένα εργαλείο μάθησης για τα παιδιά, τα οποία μέσα σε ένα συγκεκριμένο παιδαγωγικό πλαίσιο γίνονται παραγωγοί μιας ταινίας animation.Την περίπτωση του animation ως ένα όχημα δημιουργικότητας για την συγκεκριμένη σχολική βαθμίδα. Συγκεκριμένα: Στην εισαγωγή περιλαμβάνεται η διατύπωση του προβλήματος, η αναγκαιότητα της έρευνας και ο σκοπός της έρευνας. Η διατριβή χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος αποτελείται από την θεωρητική θεμελίωση. Σε αυτό περιλαμβάνονται τα πέντε πρώτα κεφάλαια της διδακτορικής διατριβής. Το πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται στην τέχνη και την σχέση της με την εκπαίδευση, στους στόχους και το περιεχόμενο της εικαστικής αγωγής στο νηπιαγωγείο, καθώς και στις Νέες τεχνολογίες και τον ρόλο τους στην εκπαίδευση. Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στην τέχνη του animation και περιλαμβάνει τον ορισμό του, κάποια ιστορικά στοιχεία, την θεωρητική προσέγγιση αυτού του είδους τέχνης, καθώς επίσης και τις τεχνικές του. Στο τρίτο κεφάλαιο της διατριβής γίνεται μια εκτενής αναφορά στο ρόλο του κινουμένου σχεδίου στην εκπαίδευση από την στιγμή που πρωτοεμφανίστηκε ως σήμερα, και μια προσέγγιση της παιδαγωγικής αξίας του κινουμένου σχεδίου μέσα από τις σημαντικότερες θεωρίες μάθησης. Το τέταρτο κεφάλαιο της διατριβής αναφέρεται στην δημιουργικότητα και την δημιουργική σκέψη, στους παράγοντες που την επηρεάζουν και στα εργαλεία μέτρησής της. Στο πέμπτο κεφάλαιο της διατριβής περιλαμβάνεται η βιβλιογραφική επισκόπηση και οι προηγούμενες έρευνες που έχουν γίνει με στόχο την διερεύνηση της αποτελεσματικότητας του κινουμένου σχεδίου στην μαθησιακή διαδικασία ως μαθησιακό εργαλείο που απευθύνεται στα παιδιά ή που παράγεται από τα ίδια. Το δεύτερο μέρος της διδακτορικής διατριβής περιέχει την έρευνα που έγινε σε μαθητές του νηπιαγωγείου. Διερευνήθηκε αν η διαδικασία δημιουργίας ταινιών animation -σε σύγκριση με τις παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας-αποτελεί διαφοροποιητικό παράγοντα για την απόκτηση συγκεκριμένων γνώσεων από τα νήπια. Επίσης εξετάστηκε αν η καλλιτεχνική τους ενασχόληση με την δημιουργία ταινιών animation μπορεί να αποτελέσει μέσο ανάπτυξης των δημιουργικών χαρακτηριστικών τους.