Ανισότητες στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση: κοινωνιολογική διερεύνηση της διαδρομής του μαθητικού πληθυσμού στην περιοχή της Κρήτης

Abstract

Τhe problems facing modern society are many and important. Some of these distinguished social inequalities and social exclusion. Two issues of concern to society in acutely and which need resolution and response. Inequality, however, lies not only in society and the education system. Education in its own way contributes to the reproduction of social inequality. Moreover, such features supported in the Sociology of Education, the relationship between society and education is bidirectional. Unequal opportunities in education is the result of an unequal society and vice versa. In Greek education, in order to study the phenomenon of equal educational opportunities, a favorite subject of the results of national exams. In all investigations are usually studied the population of those candidates who pass their exams in relation to socio-economic background and relevant literature is quite rich. What is lacking so far and is the target of this research effort, is a synthetic study of the student population as a whole. Beyond the particular importance of research and interest, this research is considered significant for another additional reason. The reform of 1978, the gymnasium of selective school that was until then, became a compulsory school attendance. The transformation has not yet been accompanied by other measures of internal educational reform that would change the substance and its internal organization and help students attend the school program so successful. The contribution of research is also associated with understanding the critical parameters related to the improvement and upgrading of the public education and the subsequent decision-making and addressing educational issues at the regional level. This survey consists of two parts. The first is theoretical, based on historical-hermeneutic and interpretive instance method and explores the phenomenon of the educational process. The second, empirical-analytic, shall collect the necessary data through the same school and is based on a survey file with quantitative data. The research conducted on a sample of 950 students enrolled in first grade of elementary school in Crete during the school year 1989-1990.The investigation found useful conclusions on the path of the student population (performance, abandonment, admission to Universities and TEI) from primary to tertiary education in Crete. Equally important were the conclusions reached on the manner and degree of impact of social, economic and educational environment for families in the path of the student population. At the same time became the determining role of primary school the student route. The average primary school determines to a large percentage, 95%, the subsequent development of student performance in middle school, high school, the probability or non-admission to any University or TEI, as well as students who leave school. Item is primary, since no research to date has identified something relevant, which certainly deserves further investigation. The inability of both the school and the school to offset the weaknesses of the students received from the school, leads us to propose a fundamental change in the curriculum. The access scheme is another link in a comprehensive reform enforced and has been shown that we never managed to solve the problem just focusing on it. In conclusion, the reduction of reproduction of social discrimination and inequality through a substantial free education will be achieved only when development work and the appropriate mechanisms to overthrow the existing regime, which maintains and reproduces a peculiar irrationality, blind towards having real problems for more and better education throughout the Greek territory.

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η σύγχρονη κοινωνία που είναι πολλά και σημαντικά. Μεταξύ των προβλημάτων αυτών ξεχωρίζουν οι κοινωνικές ανισότητες και ο κοινωνικός αποκλεισμός. Πρόκειται για δύο ζητήματα που απασχολούν την κοινωνία σε έντονο βαθμό και τα οποία έχουν ανάγκη διευθέτησης και αντιμετώπισης. Οι ανισότητες, ωστόσο, δεν εντοπίζονται μόνο στην κοινωνία αλλά και στο εκπαιδευτικό σύστημα. Η εκπαίδευση με το δικό της τρόπο συμβάλλει στην αναπαραγωγή των κοινωνικών ανισοτήτων. Εξάλλου, όπως χαρακτηριστικά υποστηρίζεται στην Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης, η σχέση κοινωνίας και εκπαίδευσης είναι αμφίδρομη. Οι άνισες ευκαιρίες στην εκπαίδευση είναι αποτέλεσμα μιας άνισης κοινωνίας και αντιστρόφως. Στην ελληνική εκπαίδευση, προκειμένου να μελετηθεί το φαινόμενο της ισότητας των εκπαιδευτικών ευκαιριών, προσφιλές αντικείμενο αποτελούν τα αποτελέσματα των πανελληνίων εξετάσεων. Σε όλες τις έρευνες μελετάται συνήθως ο πληθυσμός των υποψηφίων εκείνων που επιτυγχάνουν στις εισαγωγικές εξετάσεις σε σχέση με την κοινωνικο-οικονομική τους προέλευση και η σχετική βιβλιογραφία είναι αρκετά πλούσια. Αυτό που απουσιάζει μέχρι σήμερα και είναι στόχος της παρούσας ερευνητικής προσπάθειας, είναι μια συνθετική μελέτη του μαθητικού πληθυσμού στο σύνολό του. Πέρα της ιδιαίτερης ερευνητικής σημασίας και του ενδιαφέροντός της, η παρούσα έρευνα κρίνεται σημαντική και για έναν ακόμη πρόσθετο λόγο. Με τη μεταρρύθμιση του 1978, το γυμνάσιο από επιλεκτικό σχολείο που ήταν ως τότε, μετατράπηκε σε σχολείο υποχρεωτικής φοίτησης. Ο μετασχηματισμός όμως αυτός δε συνοδεύτηκε με άλλα εκπαιδευτικά μέτρα εσωτερικής μεταρρύθμισης που θα άλλαζαν στην ουσία και την εσωτερική του λειτουργία και θα βοηθούσαν τους μαθητές να παρακολουθήσουν το πρόγραμμα του σχολείου με τρόπο επιτυχή. Η συνεισφορά της έρευνας συνδέεται επίσης με την κατανόηση των κρίσιμων παραμέτρων που σχετίζονται με τη βελτίωση και αναβάθμιση της παρεχόμενης δημόσιας εκπαίδευσης και συνακόλουθα με τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και την αντιμετώπιση των εκπαιδευτικών προβλημάτων σε περιφερειακό επίπεδο. Η παρούσα έρευνα αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο είναι το θεωρητικό, που βασίζεται στο ιστορικο-ερμηνευτικό παράδειγμα και την ερμηνευτική μέθοδο και στο οποίο αναλύεται το φαινόμενο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Το δεύτερο, το εμπειρικο-αναλυτικό, προβαίνει στη συλλογή των αναγκαίων δεδομένων μέσα από το ίδιο το σχολείο και βασίζεται σε μια έρευνα αρχείου με ποσοτικά δεδομένα. Η έρευνα εκπονήθηκε σε δείγμα 950 μαθητών που εγγράφηκαν στην Α΄ τάξη των δημοτικών σχολείων της Κρήτης κατά το σχολικό έτος 1989-1990. Από την έρευνα προέκυψαν χρήσιμα συμπεράσματα σχετικά με τη διαδρομή του μαθητικού πληθυσμού (επίδοση, εγκατάλειψη, εισαγωγή σε ΑΕΙ-ΑΤΕΙ ) από την πρωτοβάθμια μέχρι την τριτοβάθμια εκπαίδευση στην περιοχή της Κρήτης. Εξίσου σημαντικά ήταν και τα συμπεράσματα που προέκυψαν σχετικά με τον τρόπο και τον βαθμό επίδρασης του κοινωνικού, οικονομικού και μορφωτικού περιβάλλοντος των οικογενειών στη διαδρομή του μαθητικού πληθυσμού. Ταυτόχρονα όμως αναδείχτηκε ο καθοριστικός ρόλος του δημοτικού σχολείου στη μαθητική διαδρομή. Ο μέσος όρος στο δημοτικό σχολείο καθορίζει σε μεγάλο ποσοστό, 95% περίπου, τη μετέπειτα εξέλιξη της επίδοσης των μαθητών στο γυμνάσιο, το λύκειο, την πιθανότητα ή μη εισαγωγής σε κάποιο ΑΕΙ ή ΑΤΕΙ, καθώς και ποιοι μαθητές θα εγκαταλείψουν το σχολείο .Το στοιχείο αυτό είναι πρωτογενές, μια και σε καμία έρευνα μέχρι σήμερα δεν έχει επισημανθεί κάτι σχετικό γεγονός που σίγουρα χρήζει περαιτέρω έρευνας. Η αδυναμία τόσο του γυμνασίου όσο και του λυκείου να αντισταθμίσει τις αδυναμίες των μαθητών που δέχονται από το δημοτικό, μας οδηγεί στο να προτείνουμε την εκ βάθρων αλλαγή του περιεχομένου σπουδών τους. Το σύστημα πρόσβασης είναι άλλος ένας κρίκος μιας συνολικής επιβεβλημένης μεταρρύθμισης και έχει αποδειχθεί ότι ποτέ δεν μπορέσαμε να λύσουμε το ζήτημα εστιαζόμενοι μόνο σ' αυτό. Συμπερασματικά η περιστολή της αναπαραγωγής των κοινωνικών διακρίσεων και ανισοτήτων μέσω μιας ουσιαστικής δωρεάν παιδείας θα μπορέσει να επιτευχθεί μόνο όταν αναπτυχθούν και λειτουργήσουν οι κατάλληλοι μηχανισμοί που θα ανατρέψουν το ισχύον καθεστώς, που συντηρεί και αναπαράγει έναν ιδιότυπο ανορθολογισμό, αφού εθελοτυφλεί απέναντι στα πραγματικά προβλήματα για περισσότερη και καλύτερη εκπαίδευση σε όλη την ελληνική επικράτεια.