Αντιλήψεις νηπιαγωγών για την πρώιμη ανίχνευση συναισθηματικών και συμπεριφορικών δυσκολιών σε παιδιά προσχολικής ηλικίας: μια πανελλαδική έρευνα

Abstract

Preschool age is considered to be the most appropriate for early and valid detection of emotional and behavioral difficulties, as well as the necessary intervention before these difficulties set in and develop into serious disorders later in life.The objective of this study was to assess preschool teachers' perceptions of emotional and behavioral difficulties of preschoolers. To this end, preschool teachers across country were asked to use a reliable and valid psychometric tool, the Achenbach's Caregiver-Teacher Report Form Achenbach's (C-TRF) for ages 11⁄2 -5 (Achenbach & Reschorla, 2009), in order to detect these difficulties.The research hypotheses were: a) emotional and behavioral difficulties are dependent on children age (toddler, preschoolers), sex, type of school (classical, all-day) and class size (number of students), parental occupation, b) preschool teachers most often use alternative assessment methods (systematic observation and recording, assessment file), c) teachers' specialized training on handling emotional and behavioral difficulties in their class as well as their years of experience, will have an impact on the number of assessment tools they use in their class and d) there is comorbidity between externalized and internalized problems and between the syndromes they include.Our sample consisted of 77 preschool teachers from the thirteen regions of Greece, who completed two questionnaires: (a) the “Caregiver-Teacher Report Form (C-TRF) for ages 11⁄2-5” of Achenbach, considering 1.234 mixed gender (617 boys and 617 girls) children 4-6 years of age and (b) the preschool teacher demographics Questionnaire, for the collection of additional useful research data regarding the preschool teachers' and the school's operation.In summary, it was found that the vast majority (94.6 %) of preschoolers of the sample fall within normal range. Most children within the clinical and borderline range showed mainly emotional difficulties and in particular withdrawal while, the fewest children showed anxiety/depression. Compared to girls, boys demonstrated a higher rate of both internalized and externalized difficulties, as well as overall problems; there was no difference between preschoolers of 4-5 years of age and preschoolers 5-6 years of age.Furthermore, findings confirmed comorbidity of internalized and externalized problems and the syndromes include. All day schools and small classes had the largest number of recorded cases of preschoolers with emotional and behavioral difficulties. The vast majority (93.5%) of teachers used assessment methods as provided by the current preschool curriculum (systematic observation and assessment file), while they did not use any psychometric tools to detect and identify emotional and behavioral difficulties in their class. The number of assessment tools teachers use, was found to be dependent on the kind of specialized training on such issues but not on their years of experience. These findings may be assessed and used appropriately by the academic community that specializes in preschool education and preschool teachers' training.The nationwide exploration of teacher’s perceptions of the emotional and behavioral difficulties displayed by preschool children, with the use of an adjusted, validated and weighted in Greek psychometric test is attempted for the first time in Greece.

Η προσχολική ηλικία θεωρείται ως η πλέον κατάλληλη ηλικία για την πρώιμη και έγκυρη ανίχνευση δυσκολιών συμπεριφοράς και συναισθήματος και την εφαρμογή παρεμβάσεων για την αντιμετώπισή τους, πριν αυτές οι δυσκολίες παγιωθούν και εξελιχθούν σε σοβαρές διαταραχές στο μέλλον.Σκοπός της παρούσης μελέτης είναι η διερεύνηση των αντιλήψεων των νηπιαγωγών για τις δυσκολίες συμπεριφοράς και συναισθήματος που παρουσιάζουν τα παιδιά προσχολικής ηλικίας. Για το λόγο αυτό ζητήθηκε από νηπιαγωγούς, σε πανελλαδικό επίπεδο, να ανιχνεύσουν τις δυσκολίες αυτές, κάνοντας χρήση ενός έγκυρου και αξιόπιστου ψυχομετρικού εργαλείου, της Φόρμας Αναφοράς για τον/την Νηπιαγωγό – Βρεφονηπιοκόμο (ΦΑΝ-Β) για παιδιά 1½ - 5 ετών, του Achenbach (Achenbach & Rescorla, 2009).Οι ερευνητικές μας υποθέσεις ήταν : α) η εμφάνιση συναισθηματικών και συμπεριφορικών δυσκολιών εξαρτάται από την ηλικία (νήπιο, προνήπιο), το φύλο του παιδιών, το είδος του σχολείου (κλασσικό, ολοήμερο) στο οποίο φοιτούν, το μέγεθος της τάξης (αριθμός φοιτούντων μαθητών) και την επαγγελματική κατάσταση των γονέων τους, β) οι νηπιαγωγοί χρησιμοποιούν πιο συχνά για την αξιολόγηση αυτών των δυσκολιών εναλλακτικές μεθόδους αξιολόγησης (συστηματική παρατήρηση και καταγραφή και το φάκελο αξιολόγησης), γ) η εξειδικευμένη επιμόρφωση των νηπιαγωγών σε θέματα διαχείρισης συναισθηματικών και συμπεριφορικών δυσκολιών στην τάξη, καθώς και τα χρόνια προϋπηρεσίας αυτών θα επηρεάσουν τον αριθμό των αξιολογήσεων που χρησιμοποιούν και δ) υπάρχει συννοσηρρότητα στα εξωτερικευμένα και εσωτερικευμένα προβλήματα και στα επιμέρους σύνδρομα αυτών.Το δείγμα μας αποτέλεσαν 77 νηπιαγωγοί (Ν=77) από τις δεκατρείς περιφέρειες της Ελλάδας, οι οποίοι συμπλήρωσαν: α) τη Φόρμα Αναφοράς για τον/την Νηπιαγωγό – Βρεφονηπιοκόμο (ΦΑΝ-Β), για παιδιά 1½ - 5 του Achenbach για 1.234 παιδιά και των δύο φύλων (617 αγόρια και 617 κορίτσια) ηλικίας 4-6 ετών και β) το δημογραφικό Ερωτηματολόγιο του νηπιαγωγού, για τη συλλογή επιπλέον χρήσιμων ερευνητικών δεδομένων που αφορούσαν τους νηπιαγωγούς και τη λειτουργία των νηπιαγωγείων.Συνοπτικά, βρέθηκε ότι τα παιδιά του δείγματός μας εντάσσονται στο μεγαλύτερο ποσοστό (94,6%) στο φυσιολογικό φάσμα. Τα περισσότερα παιδιά που εμπίπτουν στο κλινικό και 22 οριακό φάσμα εμφάνισαν κυρίως συναισθηματικές δυσκολίες και πιο συγκεκριμένα απόσυρση, ενώ τα λιγότερα παιδιά που εμπίπτουν στο κλινικό και οριακό φάσμα εμφάνισαν ανησυχία/κατάθλιψη. Τα αγόρια παρουσίασαν συγκριτικά με τα κορίτσια το μεγαλύτερο ποσοστό εξωτερικευμένων, εσωτερικευμένων και σύνολο προβλημάτων, ενώ δεν παρατηρήθηκαν διαφοροποιήσεις στα νήπια και τα προνήπια.Επίσης, παρατηρήθηκε και για τα δυο φύλα, η ύπαρξη συννοσηρότητας στα εξωτερικευμένα και τα εσωτερικευμένα προβλήματα και τα επιμέρους σύνδρομα αυτών. Στα ολοήμερου τύπου νηπιαγωγεία και στις ολιγομελείς τάξεις εντοπίστηκαν τα περισσότερα παιδιά με συναισθηματικές και συμπεριφορικές δυσκολίες. Οι νηπιαγωγοί φάνηκε να χρησιμοποιούν σε υψηλό ποσοστό (93,5%) τις μορφές αξιολόγησης που προτείνονται από το ισχύον Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών του Νηπιαγωγείου (συστηματική παρατήρηση και φάκελο αξιολόγησης), ενώ φάνηκε ότι δε κάνουν χρήση ψυχομετρικών εργαλείων για την ανίχνευση συναισθηματικών και συμπεριφορικών δυσκολιών στους μαθητές τους. Ο αριθμός των μορφών αξιολόγησης που χρησιμοποιούν οι νηπιαγωγοί για τον εντοπισμό αυτών των δυσκολιών φάνηκε, τέλος, να επηρεάζεται από την εξειδικευμένη επιμόρφωση αυτών σε θέματα σχετικά με την αντιμετώπιση συναισθηματικών και συμπεριφορικών δυσκολιών και όχι από τα χρόνια της προϋπηρεσίας τους. Τα παραπάνω ευρήματα μπορούν να αξιολογηθούν και να χρησιμοποιηθούν κατάλληλα από την επιστημονική κοινότητα που ασχολείται με την εκπαίδευση παιδιών προσχολικής ηλικίας αλλά και νηπιαγωγών. Η διερεύνηση των αντιλήψεων των νηπιαγωγών για τις συναισθηματικές και συμπεριφορικές δυσκολιές που εμφανίζουν παιδιά προσχολικής ηλικίας, σε πανελλαδικό επίπεδο, με τη χρήση ενός προσαρμοσμένου, έγκυρου και σταθμισμένου στα ελληνικά ψυχομετρικού εργαλείου, είναι η πρώτη φορά που επιχειρείται στην Ελλάδα.