Έρευνα των συνθηκών προσβασιμότητας στις μονάδες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας επί του συνόλου των υγειονομικών περιφερειών της Ελλάδος

Abstract

Based on the “social approach”, disability is not considered a characteristic of the individual but a network of conditions which refer to the interaction between the individual and the environment. An environment is considered “accessible” when it has those features, that allow all members of society, without discriminations of gender, age, physique, strength, perception and other characteristics, to be able to, independently, with safety and ease, approach and use the offered structures, services and commodities.Given that people with disabilities are the most permanent and consistent users of health services and are in a situation of “ need and dependence” on them, buildings that accommodate Medical Facilities and Health Services should ensure their unimpeded, safe and dignified access. A fact that is highlighted in the article 25 of the International Agreement for the Rights of People with Disabilities of the UN.This research documented the level of accessibility of Facilities of Primary Health Care as well as the access capabilities of people with disabilities of all categories to the building infrastructures and services of the Facilities of Primary Health Care of Greece. Also, the comparison of the level of accessibility between Hospitals, Health Centers and Regional Medical Centers. For this reason a special questionnaire was sent, via the office of the Inspectors of Health and Welfare, to all the relevant Facilities, and 1541 completed questionnaires were returned out of 1852 questionaires that were sent ( a percentage of 83,2%). The majority of the health facilities were housed in sites owned by the State or the respective Municipality, and usually occupied one floor. Special parking spaces near the building for the car of a person with disability had one fifth of the Medical Facilities (Hospitals, half of the Health Centers and one tenth of the Regional Medical Centers). And half of these did not have special signs while the majority of them was accommodated by a smooth and stable path up to the entrance. Ramps between the special parking spaces and the sidewalk existed in the three fifths of the buildings, while routing guides for the blind outside the building existed only in four Hospitals, one Health Center and three Regional Medical Centers. In half of, approximately, all of the buildings the entrance was generally accessible, being on the level of the ground or covered by a ramp, even though the overwhelming majority did not have special signs directing people with disabilities towards the specified entrance. In a percentage of the buildings, mostly Regional Medical Centers the entrance door was narrow ( smaller than 90 cm), while in approximately one third of the Health Centers and of the Hospitals the glass doors did not have signs so that they could be discernible by people with problems of vision. Even on the horizontal circulation inside the building, barriers were documented, since in a number of the Medical Facilities there was a height difference between the entrance and the waiting areas for the public, that was not covered by a ramp, while in other Facilities mostly Regional Medical Centers, either the corridors or the inner doors were narrow (smaller than 90 cm), while four Facilities had routing guide for the blind in the inner corridors. Regarding the vertical circulation, out of 136 Medical Facilities that were served by an elevator approximately one tenth had doors smaller than 90 cm while three fourths did not have buttons with Braille signs and approximately one third of the Hospitals had slip – resistant lanes of intense chromatic contrast before the edge of the stairs on the stairways.Shared toilets had four fifths of the Medical Facilities but only one fifth had an accessible, to a person with a mobility vehicle, toilet (approximately one third of the Hospitals and the Health Centers and one tenth of the Regional Medical Centers). However, special signs, handholds, free space and spacious entrance door existed only in a percentage of the facilities, resulting in only a few of the “accessible toilets” having all the statutory amenities for people with disabilities. Half of the buildings had sufficient lighting in the service areas and one fifth had telephones for the public, but only 72 buildings had telephones on a lower level for people with mobility vehicles, while none of the buildings had text-phones for people with a hearing disability. The overwhelming majority of the buildings did not have personnel specially trained for the service of people with disabilities while none of the Facilities had information material in Braille or CD.Overall, it seems that the overwhelming majority of the Facilities of Primary Health Care has major shortages on the department of accessibility with the Hospitals and the Health Centers presenting better levels of accessibility in relation to the Regional Medical Centers. The cability of accessibility of the people with disabilities presents major problems (average capabilities for people with reduced mobility, minimal to non – existent capability for people with visual and hearing disability), a fact which constitutes discrimination. Even though it is a consolation that at least some of the Medical Facilities (some Hospitals and Health Centers) have some of the statutory characteristics which allow access, it is unacceptable, that 32 years after the relevant Regulation of the Ministry of Health and correspondingly, 10 years after the amendment of the General Building Regulation for Medical Facilities to have Medical Facilities that pose serious physical and architectural barriers in the movement and even difficulties in the information and communication of people with disabilities. It is obvious that it is of major importance for the State to be informed of the results of this research and to take measures for the reinstatement of accessibility and the implementation of the Laws.

Με βάση την «κοινωνική προσέγγιση», η αναπηρία δεν θεωρείται ένα χαρακτηριστικό του ατόμου αλλά ένα πλέγμα συνθηκών που αφορούν στην αλληλεπίδραση ατόμου και περιβάλλοντος. Ένα περιβάλλον θεωρείται «προσβάσιμο» όταν έχει εκείνα τα στοιχεία, που επιτρέπουν σε όλα τα μέλη της κοινωνίας, χωρίς διακρίσεις φύλου, ηλικίας, σωματικής διάπλασης, δύναμης, αντίληψης και λοιπών χαρακτηριστικών να μπορούν αυτόνομα, με ασφάλεια και με άνεση να προσεγγίσουν και να χρησιμοποιήσουν τις προσφερόμενες υποδομές, υπηρεσίες και αγαθά. Με δεδομένο το γεγονός ότι τα άτομα με αναπηρία είναι οι πλέον μόνιμοι και σταθεροί χρήστες των υπηρεσιών υγείας και βρίσκονται σε κατάσταση «ανάγκης και εξάρτησης» από αυτές, τα κτήρια που στεγάζουν Μονάδες και Υπηρεσίες Υγείας θα πρέπει να διασφαλίζουν την ανεμπόδιστη, ασφαλή και αξιοπρεπή πρόσβαση αυτών. Γεγονός που επισημαίνεται και στο άρθρο 25 της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία του ΟΗΕ. Στην έρευνα αυτή καταγράφηκε το επίπεδο της προσβασιμότητας των Μονάδων Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας καθώς και τις δυνατότητες πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία όλων των κατηγοριών στις κτιριακές υποδομές και υπηρεσίες των Μονάδων Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας της Ελλάδας. Επίσης, την σύγκριση του επιπέδου προσβασιμότητας μεταξύ των Νοσοκομείων, Κέντρων Υγείας και Περιφερειακών Ιατρειών. Για το λόγο αυτό απεστάλη, μέσω του γραφείου Επιθεωρητών Υγείας – Πρόνοιας, ειδικό ερωτηματολόγιο σε όλες τις σχετικές Μονάδες, και επεστράφησαν συμπληρωμένα 1541 ερωτηματολόγια επί συνόλου 1852 (ποσοστό 83,2%). Η πλειονότητα των υγειονομικών μονάδων στεγάζονταν σε χώρο ιδιοκτησίας του Δημοσίου ή του αντίστοιχου Δήμου, και συνήθως καταλάμβαναν έναν όροφο. Ειδικές θέσεις προσωρινής στάθμευσης κοντά στο κτήριο για αυτοκίνητο ατόμου με αναπηρία διέθεταν το ένα πέμπτο των Μονάδων (τα Νοσοκομεία, περίπου τα μισά Κέντρα Υγείας και το ένα δέκατο των Περιφερειακών Ιατρείων). Και από αυτές περίπου οι μισές δεν είχαν ειδική σήμανση ενώ η πλειονότητά τους εξυπηρετούνταν από λεία και σταθερή διαδρομή μέχρι την είσοδο. Ράμπες μεταξύ θέσης ειδικής στάθμευσης και πεζοδρομίου υπήρχαν στα τρία πέμπτα των κτηρίων, ενώ οδηγοί όδευσης τυφλών έξω από το κτήριο υπήρχαν μόνο σε τέσσερα Νοσοκομεία, ένα Κέντρο Υγείας και τρία Περιφερειακά Ιατρεία.Στα μισά περίπου κτήρια η είσοδος ήταν γενικά προσβάσιμη όντας στο επίπεδο του εδάφους ή καλυπτόμενη με ράμπα, αν και στην συντριπτική πλειοψηφία δεν υπήρχε ειδική σήμανση που να κατευθύνει τα ΑμεΑ προς την συγκεκριμένη είσοδο. Σε ένα ποσοστό των κτηρίων, κυρίως Περιφερειακά Ιατρεία η πόρτα εισόδου ήταν στενή (μικρότερο των 90cm), ενώ στο ένα τρίτο περίπου των Κέντρων Υγείας και των Νοσοκομείων οι γυάλινες πόρτες εισόδου δεν είχαν σήμανση ώστε να είναι ευδιάκριτες από άτομα με προβλήματα όρασης. Ακόμα και στην οριζόντια κυκλοφορία μέσα στο κτήριο καταγράφηκαν εμπόδια, αφού σε αριθμό Μονάδων υπήρχε υψομετρική διαφορά μεταξύ εισόδου και χώρων εξυπηρέτησης κοινού, που δεν καλύπτονταν από ράμπα, ενώ σε άλλες Μονάδες κυρίως Περιφερειακά Ιατρεία, είτε οι διάδρομοι είτε οι εσωτερικές πόρτες ήταν στενές (μικρότερες των 90 cm), ενώ τέσσερις Μονάδες διέθεταν οδηγό όδευσης τυφλών στους εσωτερικούς διαδρόμους. Σε ότι αφορά την κατακόρυφη κυκλοφορία από τις 136 Μονάδες που εξυπηρετούνταν από ανελκυστήρα περίπου το ένα δέκατο διέθεταν πόρτες μικρότερες των 90 cm ενώ τα τρία τέταρτα δεν διέθεταν κουμπιά με σήμανση Braille ενώ περίπου το ένα τρίτο των Νοσοκομείων διέθεταν αντιολισθητικές λωρίδες έντονης χρωματικής αντίθεσης λίγο πριν την ακμή των σκαλοπατιών στα κλιμακοστάσια.Κοινόχρηστες τουαλέτες διέθεταν τα τέσσερα πέμπτα των Μονάδων αλλά μόνο το ένα πέμπτο διέθετε προσβάσιμη τουαλέτα σε άτομο με αναπηρικό αμαξίδιο ( περίπου το ένα τρίτο των Νοσοκομείων και των Κέντρων Υγείας και το ένα δέκατο των Περιφερειακών Ιατρείων). Εν τούτοις, η ειδική σήμανση, χειρολαβές, ελεύθερος χώρος και άνετη πόρτα εισόδου υπήρχε μόνο σε ένα ποσοστό από αυτές, με κατάληξη μόνον λίγες από τις «προσβάσιμες τουαλέτες» να έχουν όλες προβλεπόμενες διευκολύνσεις για άτομα με αναπηρίες. Τα μισά από τα κτήρια διέθεταν επαρκή φωτισμό στους χώρους εξυπηρέτησης και το ένα πέμπτο διέθετε τηλέφωνα για το κοινό, όμως μόνο σε 72 κτήρια υπήρχαν τηλέφωνα σε χαμηλότερο ύψος για άτομα σε αναπηρικό αμαξίδιο, ενώ κανένα κτήριο δεν διέθετε κειμενοτηλέφωνο για κωφούς. Η συντριπτική πλειοψηφία των κτηρίων δεν διέθετε προσωπικό ειδικά εκπαιδευμένο για εξυπηρέτηση ατόμων με αναπηρία ενώ καμία Μονάδα δεν διέθετε πληροφοριακό υλικό σε γραφή Braille ή CD.Συνολικά, φαίνεται ότι η συντριπτική πλειοψηφία των Μονάδων Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας έχει σοβαρές ελλείψεις στον τομέα της προσβασιμότητας με τα Νοσοκομεία και τα Κέντρα Υγείας να εμφανίζουν καλύτερα επίπεδα προσβασιμότητας σε σχέση με τα Περιφερειακά Ιατρεία. Η δυνατότητα πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία εμφανίζει τεράστια προβλήματα (μέτριες δυνατότητες για άτομα με κινητική αναπηρία, ελάχιστη έως ανύπαρκτη δυνατότητα για άτομα με αναπηρία όρασης και ακοής), γεγονός που αποτελεί διάκριση. Αν και είναι παρήγορο ότι η έστω και κάποιες Μονάδες (κάποια Νοσοκομεία και Κέντρα Υγείας) έχουν αρκετά από τα προβλεπόμενα χαρακτηριστικά που επιτρέπουν την πρόσβαση είναι απαράδεκτο ότι 32 χρόνια μετά το σχετικό Κανονισμό του Υπουργείου Υγείας και αντίστοιχα 10 χρόνια μετά την τροποποίηση του Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού να υπάρχουν Μονάδες Υγείας που να θέτουν σοβαρά φυσικά και αρχιτεκτονικά εμπόδια στην μετακίνηση αλλά και δυσκολίες στην πληροφόρηση και επικοινωνία των ατόμων με αναπηρία. Είναι φανερό ότι είναι μείζονος σημασίας να πληροφορηθεί η Πολιτεία τα αποτελέσματα αυτής της καταγραφής και να λάβει μέτρα για την αποκατάσταση της προσβασιμότητας και την εφαρμογή των Νόμων.