Μονοπάτια της υγείας στο σχολείο: η εμπειρία των εκπαιδευτικών, η οπτική των γονέων και η συνεργασία εκπαιδευτικών με ειδικούς από το χώρο της υγείας, στην υλοποίηση προγραμμάτων αγωγής υγείας στο σχολείο

Abstract

Ensuring the health and learning capacity of children, is a fundamental part of an effective education system, while education and health are interrelated and inseparable processes. The most used method, for addressing health issues in the school environment, is health education, which takes place, usually, with the implementation of specific programs in schools. The purpose of this study was to investigate the way school health education influence and affect the school community and, more specifically, the relationships that develop between those involved in program implementation. For this purpose, the research project was carried out in three distinct but interrelated phases. Initially, in order to explore the views and motivation of teachers implementing school health education programs, the approach of Phenomenological Research was used, with the realization of semi-structured interviews. Then, to investigate issues related to the cooperation of teachers and health professionals, the Action-Research method was chosen, with the implementation of an oral health education program, in the first grade of a primary school. To investigate how parents perceive health issues in schools, the Participatory Narrative Investigation approach was chosen, by holding Anecdote Circles and stories sense-making exercises, for parents.Teachers believe that the most important benefits of implementing school health education programs are related to self-improvement, through acquired skills and competences developed, and pupils’ improvement, particularly through experiential learning and teamwork. The difficulties in implementing these programs are related to the limited time and workload, the requirements of the subject and the lack of support from the authorities or the principal of the school. The involvement of teachers in school health education is favored by the training/education and experience in the field and the solicitation by the management or the health education officers. The findings from the Action-Research part of the study, highlighted the importance of teachers’ and health professionals’ participation, in the planning, organization and monitoring of school health education programs. The need for open and continuous communication, among all stakeholders, was also emphasized. Parents’ involvement in Participatory Narrative Inquiry was creative and extremely positive and they seemed to have a holistic approach to children's health. Issues of accountability, dignity and miss-information, are closely related to the way health issues are incorporated and managed by the school community. Open dialogue, is an important tool for defusing and transforming, unpleasant or demanding situations in school settings.Εncouraging teachers so as to participate more actively in the school health education programs, the adoption of new techniques and approaches, that builds and promotes dialogue in the school organization and the involvement of parents, in interventions of such content, can help significantly in the creative management of these challenges.

Η εξασφάλιση της υγείας και της ικανότητας μάθησης των παιδιών είναι θεμελιώδες μέρος ενός αποτελεσματικού εκπαιδευτικού συστήματος, ενώ η εκπαίδευση και η υγεία είναι διαδικασίες αλληλένδετες και αδιαχώριστες. Η πλέον χρησιμοποιούμενη μέθοδος για την προσέγγιση των θεμάτων υγείας, στο σχολικό περιβάλλον, είναι η αγωγή υγείας, που πραγματοποιείται, συνήθως, με την εφαρμογή αντίστοιχων προγραμμάτων στο σχολεία. Σκοπός της παρούσας ερευνητικής εργασίας ήταν η διερεύνηση του τρόπου που η σχολική αγωγή υγείας επιδρά και επηρεάζει τη σχολική κοινότητα και, πιο συγκεκριμένα, τις σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στους εμπλεκόμενους στην υλοποίηση προγραμμάτων. Αρχικά, προκειμένου να διερευνηθούν οι απόψεις και τα κίνητρα των εκπαιδευτικών, αναφορικά με τη συμμετοχή τους στα προγράμματα σχολικής αγωγής υγείας, αξιοποιήθηκε η προσέγγιση της Φαινομενολογικής Έρευνας, με την πραγματοποίηση ημι-δομημένων συνεντεύξεων με δασκάλους που υλοποιούν προγράμματα σχολικής αγωγής υγείας. Στη συνέχεια, για τη διερεύνηση των ζητημάτων που σχετίζονται με τη συνεργασία εκπαιδευτικών και επαγγελματιών υγείας, επιλέχθηκε η προσέγγιση της Έρευνας-Δράσης, με την εφαρμογή προγράμματος αγωγής στοματικής υγείας σε μαθητές της Α΄ Δημοτικού. Για τη διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβάνονται οι γονείς τα ζητήματα υγείας στο σχολικό περιβάλλον, επιλέχθηκε η προσέγγιση της Συμμετοχικής Αφηγηματικής Διερεύνησης, με την πραγματοποίηση Κύκλου Αφηγήσεων και τη νοηματοδότηση ιστοριών από γονείς. Οι εκπαιδευτικοί εκτιμούν ότι τα σημαντικότερα οφέλη από την εφαρμογή προγραμμάτων σχολικής αγωγής υγείας σχετίζονται με την βελτίωση των ίδιων των δασκάλων, διαμέσου των δεξιοτήτων που απέκτησαν και των ικανοτήτων που ανέπτυξαν, αλλά και των μαθητών, ιδιαίτερα μέσα από τη βιωματική μάθηση και την ομαδική εργασία. Οι δυσκολίες, στην εφαρμογή αυτών των προγραμμάτων, σχετίζονται με τον περιορισμένο χρόνο και τον φόρτο εργασίας, τις απαιτήσεις του αντικειμένου και την απουσία υποστήριξης από τις υπηρεσίες ή τη διεύθυνση του σχολείου. Η συμμετοχή των εκπαιδευτικών στη σχολική αγωγή υγείας ευνοείται από την κατάρτιση-εκπαίδευση και την εμπειρία στο αντικείμενο, την παρακίνηση από τη διεύθυνση ή τους υπεύθυνους αγωγής υγείας. Από την εφαρμογή της Έρευνας-Δράσης, αναδείχθηκε η σημασία της συμμετοχής, εκπαιδευτικών και υγειονομικών, στον σχεδιασμό, την οργάνωση και την παρακολούθηση των προγραμμάτων σχολικής αγωγής υγείας και τονίστηκε η ανάγκη ανοικτής και διαρκούς επικοινωνίας ανάμεσα σε όλους τους εμπλεκόμενους. Η συμμετοχή των γονέων στη Συμμετοχική Αφηγηματική Διερεύνηση ήταν δημιουργική και εξαιρετικά θετική, ενώ φάνηκε ότι έχουν μια ολιστική αντίληψη για την υγεία των παιδιών. Θέματα υπευθυνότητας, αξιοπρέπειας και σωστής ενημέρωσης σχετίζονται στενά με τον τρόπο που ενσωματώνονται και διαχειρίζονται από τη σχολική κοινότητα τα ζητήματα της υγείας, ενώ ο ανοικτός διάλογος αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την εκτόνωση και τον μετασχηματισμό δυσάρεστων καταστάσεων.Η ενθάρρυνση των εκπαιδευτικών, έτσι ώστε να συμμετάσχουν πιο δυναμικά στα προγράμματα αγωγής υγείας, η υιοθέτηση τεχνικών και προσεγγίσεων, που αξιοποιούν και προάγουν τον διάλογο στον σχολικό οργανισμό και η εμπλοκή των γονέων, σε παρεμβάσεις τέτοιου περιεχομένου, μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στη δημιουργική διαχείριση αυτών των προκλήσεων.