Οι ρόλοι των δύο φύλων μέσα από τα εγχειρίδια της γλωσσικής διδασκαλίας του δημοτικού τετάρτης, πέμπτης και έκτης τάξης

Abstract

In the particular research, an effort is made to identify gendered representations in school textbooks and more specifically in the new textbooks for language teaching used in the fourth, fifth and sixth grade of the elementary school (version 2005-6). Specifically, the ways in which the two sexes are presented in the textbooks in the areas of human activity, occupations and relationships as well as their characteristics are examined.Our aim is to investigate whether the textbooks under discussion reproduce stereotypes and if they reflect contemporary reality, in order to determine whether the gender perspective, which was much discussed in previous years, has been embodied in those textbooks. Being aware of the distance sometimes existing between the legislative framework and its effective implementation, we wanted to investigate whether the new language manuals illustrate these declarations on gender equality and how they appear in the texts which aimed at young students.The method chosen for the identification of gendered representations in the texts of the books examined is content analysis and in particular qualitative content analysis, since the aim is to present and explain the differentiated presentation of the two sexes in those school texts rather than to lead to number statistics regarding this differentiation. Words, sentences or, more broadly, whole paragraphs including positive or negative representations of the two genders have been used as recording units. The topics have been presented following the texts themselves and the messages they communicate. Afterwards, those topics were categorized.Our analysis showed that in the new textbooks, the two genders are described in diametrically opposite ways, highlighting and reproducing gendered discriminations and stereotypes of the past, that do not correspond to reality of today. Moreover, references to the occupations, although quite adapted to the contemporary reality and the needs of the modern society, are not completely derived of omissions and stereotypical perceptions regarding both genders. At the same time, the characters illustrated in the texts of the books, prove weak in giving the children role models that are adjusted to the modern reality and that can be used for creative identification and imitation.It is highlighted that there have been some improvements regarding children participation in roles shared equally. However, careful review of some texts reveals signs of the presentation of a rather more active role for boys compared to a less active role for girls, reproducing in this way they myth of “femininity”. The results of the research underscore the need for further improvement of the language textbooks and the inclusion therein of the gender perspective.

Στην έρευνα που ακολουθεί, καταβάλλεται προσπάθεια εντοπισμού των έμφυλων αναπαραστάσεων στα σχολικά εγχειρίδια και πιο συγκεκριμένα στα νέα εγχειρίδια γλωσσικής διδασκαλίας Τετάρτης, Πέμπτης και Έκτης τάξης του Δημοτικού Σχολείου (έκδοσης 2005-6). Συγκεκριμένα, εξετάζονται οι τρόποι με τους οποίους προβάλλονται στα σχολικά εγχειρίδια οι ρόλοι των δύο φύλων, σε τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, οι ασχολίες τους και οι μεταξύ τους σχέσεις καθώς και τα χαρακτηριστικά τους.Σκοπός μας είναι να διερευνηθεί αν εμπεριέχονται σ’ αυτά στερεότυπες αντιλήψεις και αν αντικατοπτρίζουν τη σύγχρονη πραγματικότητα, προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσο ενσωματώθηκε σε αυτά η οπτική του φύλου, για την οποία έγινε αρκετός λόγος τα προηγούμενα χρόνια. Έχοντας γνώση της διαφοροποίησης που επιτελείται μεταξύ νομοθετικού πλαισίου και αποτελεσματικής εφαρμογής του, θελήσαμε να διερευνήσουμε κατά πόσο τα νέα γλωσσικά εγχειρίδια αποτυπώνουν τις διακηρύξεις αυτές περί ισότητας των φύλων και πώς προβάλλονται μέσα από τα κείμενα, που απευθύνονται στους μικρούς μαθητές.Η μέθοδος που επιλέχτηκε για την επισήμανση των έμφυλων αναπαραστάσεων στα ανθολογούμενα κείμενα, είναι η ανάλυση περιεχομένου. Χρησιμοποιήθηκε η ποιοτική μορφή της ανάλυσης περιεχομένου, καθώς στόχος της είναι να παρουσιάσει και να ερμηνεύσει τη διαφοροποιημένη εμφάνιση των δύο φύλων στα σχολικά αυτά κείμενα παρά να εξαγάγει αριθμητικά στατιστικά συμπεράσματα σχετικά με τη διαφοροποίηση αυτή. Ως μονάδες καταγραφής ορίστηκαν οι λέξεις, οι προτάσεις, ή και γενικότερα ολόκληροι παράγραφοι που εμπεριέχουν αρνητικές και θετικές αναπαραστάσεις για τα δύο φύλα. Τα θέματα διατυπώθηκαν µε οδηγό τα ίδια τα κείμενα και τα µηνύµατα που αυτά εκπέμπουν. Στη συνέχεια, τα θέματα κατατάχθηκαν σε κατηγορίες. Από την ανάλυσή μας προέκυψε ότι στα νέα βιβλία της γλώσσας τα δυο φύλα, περιγράφονται με εκ διαμέτρου αντίθετους τρόπους, αναδεικνύοντας και αναπαράγοντας έμφυλες διακρίσεις και στερεότυπα του παρελθόντος που δεν ανταποκρίνονται στη σύγχρονη πραγματικότητα. Ωστόσο, οι επαγγελματικές αναφορές, αν και είναι αρκετά προσαρμοσμένες στο «κλίμα» της εποχής και στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας, δεν είναι απαλλαγμένες από παραλείψεις και στερεοτυπικές αντιλήψεις αναφορικά με τα δυο φύλα. Παράλληλα οι χαρακτήρες που εκφράζονται μέσα στα ανθολογούμενα κείμενα, αδυνατούν να προσφέρουν στα παιδιά πρότυπα ρόλων για δημιουργική ταύτιση και μίμηση, προσαρμοσμένα στα σημερινά κοινωνικά δεδομένα. Επισημαίνεται ότι κάποιες βελτιώσεις σχετικά με τη συμμετοχή των παιδιών σε ρόλους που μοιράζονται ισότιμα, έχουν συντελεστεί. Παρ’ όλα αυτά η προσεκτική εξέταση κάποιων κειμένων παρέχει και σ’ αυτό το πεδίο ενδείξεις για την προβολή ενός πιο ενεργητικού ρόλου για τα αγόρια και την αντιπαραβολή ενός λιγότερου ενεργητικού ρόλου για τα κορίτσια, αναπαράγοντας έτσι το μύθο της «θηλυκότητας».Τα πορίσματα της έρευνας υπογραμμίζουν την ανάγκη περαιτέρω βελτίωσης των γλωσσικών εγχειριδίων και της ένταξης σε αυτά της οπτικής του φύλου.