Μοντέλο ελεγκτικού κινδύνου: μια στοχαστική μελέτη της συναρτησιακής σχέσης των συστατικών του κινδύνου στην Ελλάδα

Abstract

The aim of this research is to draw conclusions about the functional relationships of the audit risk model variables, as mentioned in the International Standards on Auditing (ISAs) of the International Federation of Accountants (IFAC).This paper aims to study the changes in the assessment of the components of audit risk as well as the changes of the performed audit procedures due to changes of the business riskl in forming an audit opinion on the financial statements by independent auditors.Research data were collected through questionnaires relating to audits of financial statements in commercial and industrial companies, which took place in Greece, before and after the occurence of the economic crisis.The survey results lead to the finding of significant impact of changes in business risk on the assessment of risk of material misstatement, at a financial statements level. This effect is found also in the assessment of the risk of material misstatement at assertions level, in case the risk can be analysed into two sub-risks, the inherent risk and the control risk.Moreover, empirical research has shown that in the case of Greece, the inherent risk and control risk at assertions level, not considered by the auditors as two independent variables of audit risk model.Finally, changes in the assessment of the risk of material misstatement, because of the change of business risk, both at financial statements level, and at assertions level, had a significant impact on the extension of the audit work, and to apply certain audit procedures on specific assertions and accounts.However, in the case of Greece is not found statistically significant relationship between risk of material misstatement at financial statements level with the tests on the internal controls and substantive analytical procedures. Regarding the first case, the statement can be justified by the fact that the auditors, given their perception of generally weak internal control systems of audited entities adopt before and after the crisis audit strategies based on "direct approach" without recognizing sufficient degree of confidence in the internal control systems for preparing the financial statements.Overall, it can be concluded that according to the survey results, can not be supported the independent assessment of the audit risk model variables concerning the audits of financial statements for commercial and industrial companies in Greece during the period under review.

Στόχος της παρούσας έρευνας είναι να εξαχθούν συμπεράσματα σχετικά με τις συναρτησιακές σχέσεις των μεταβλητών του μοντέλου του ελεγκτικού κινδύνου, όπως αυτό καταγράφεται στα Διεθνή Πρότυπα Ελέγχου (ISAs), της Διεθνούς Ομοσπονδίας Λογιστών (IFAC).Η συγκεκριμένη εργασία αποσκοπεί στη μελέτη των μεταβολών στην εκτίμηση των συστατικών του ελεγκτικού κινδύνου, καθώς και στην εκτέλεση συγκεκριμένων ελεγκτικών διαδικασιών, ως προς τη μεταβολή του επιχειρηματικού κινδύνου, στο πλαίσιο της έκφρασης γνώμης ελέγχου επί των οικονομικών καταστάσεων από τους ανεξάρτητους ελεγκτές. Τα δεδομένα της έρευνας συλλέχθηκαν με τη χρήση ερωτηματολογίων και αφορούν σε ελέγχους οικονομικών καταστάσεων εμποροβιομηχανικών εταιρειών, οι οποίοι πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα, πριν και μετά την εμφάνιση της οικονομικής κρίσης.Τα αποτελέσματα της έρευνας καταλήγουν στη διαπίστωση σημαντικής επίπτωσης των μεταβολών του επιχειρηματικού κινδύνου επί της εκτίμησης του κινδύνου ουσιώδους λάθους, σε επίπεδο συνόλου των οικονομικών καταστάσεων. Η επίπτωση αυτή διαπιστώνεται επίσης και στην εκτίμηση του κινδύνου ουσιώδους λάθους σε επίπεδο ισχυρισμών διοίκησης και λογαριασμών, όταν ο κίνδυνος αυτός αναλύεται σε δύο επιμέρους κινδύνους, τον εγγενή κίνδυνο και τον κίνδυνο των εσωτερικών δικλείδων ασφαλείας. Επιπλέον, από την εμπειρική έρευνα προέκυψε ότι στην περίπτωση της Ελλάδας, ο εγγενής κίνδυνος και ο κίνδυνος των εσωτερικών δικλείδων ασφαλείας, σε επίπεδο ισχυρισμών διοίκησης και λογαριασμών, δεν εκτιμώνται από τους ελεγκτές ως δύο ανεξάρτητες μεταβλητές του μοντέλου του ελεγκτικού κινδύνου. Τέλος, οι μεταβολές στην εκτίμηση του κινδύνου ουσιώδους λάθους, λόγω της μεταβολής του επιχειρηματικού κινδύνου, τόσο σε επίπεδο συνόλου οικονομικών καταστάσεων, όσο και σε επίπεδο ισχυρισμών διοίκησης και λογαριασμών, είχαν σημαντική επίπτωση στην ένταση εκτέλεσης του ελεγκτικού έργου, καθώς και στην εφαρμογή ορισμένων ελεγκτικών διαδικασιών επί συγκεκριμένων ισχυρισμών διοίκησης, επίσης για συγκεκριμένους λογαριασμούς. Ωστόσο, στην περίπτωση της Ελλάδας δεν εντοπίζεται στατιστικά σημαντική συνάφεια μεταξύ του κινδύνου ουσιώδους λάθους στο σύνολο των οικονομικών καταστάσεων με τις δοκιμασίες επί των εσωτερικών δικλείδων ασφαλείας και με τις ουσιαστικές αναλυτικές διαδικασίες. Όσον αφορά στην πρώτη περίπτωση, η διαπίστωση αυτή μπορεί να δικαιολογηθεί από το γεγονός ότι οι ελεγκτές, δεδομένης της αντίληψής τους για γενικά αδύναμα συστήματα εσωτερικού ελέγχου των ελεγχόμενων οντοτήτων, υιοθετούν πριν και μετά την κρίση στρατηγικές ελέγχου οι οποίες βασίζονται στην «άμεση προσέγγιση», χωρίς να αναγνωρίζεται ικανός βαθμός εμπιστοσύνης στα συστήματα εσωτερικού ελέγχου για τη σύνταξη των οικονομικών καταστάσεων.Γενικά, μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, δεν μπορεί να υποστηριχθεί σε καμία περίπτωση η ανεξάρτητη εκτίμηση των μεταβλητών του μοντέλου του ελεγκτικού κινδύνου, όσον αφορά τους ελέγχους των οικονομικών καταστάσεων εμποροβιομηχανικών εταιρειών στην Ελλάδα κατά την υπό εξέταση περίοδο.