Τα συνταγματικά όρια του φορολογικού ελέγχου

Abstract

The purpose of the thesis was to research the regulatory framework of the Greek tax audit procedure and its application by the tax authorities under a constitutional aspect, in order to propose a constitutional “model” of the tax audit. For this purpose, the constitutional and institutional framework of the tax procedure as well as the tax audit procedure was examined. Then, the constitutional rules and principles that should apply for the formation of the regulatory framework and during the execution of the tax audit were examined. The thesis shows that the current tax audit procedure introduces several constitutional issues. More specifically, the regulatory framework of the tax audit does not agree with the principles of good legislation. Furthermore, the tax administration knows almost no strategic planning nor is it stuffed with capable civil servants, which are constantly educated and valuated. In addition, the ambiguous regulatory framework of preventive, temporary and supplementary tax audit may cause contradictions and phenomena of arbitrariness against the tax payers. The same applies for some of the methods for the simplification of the tax audit procedure, such as the use of computed values and the automated closure of the tax cases. Questions are also raised in connection with the constitutionality of measures, such as the prolonging of the time of the statute of limitation of the right of the State to issue tax assessments acts. Moreover, the classification of the majority of the tax sanctions as administrative sanctions, though some of the have the characteristics of penal sanctions, has as a result that the taxpayers are not entitled to fundamental defend rights. Furthermore, the right of tax secrecy is violated by the numerous exemptions of the said secrecy. Anti-constitutional limitations are also introduced as far as the right of hearing and the access right are concerned. Finally, the one-dimensional superiority recognised in favour of the public revenue interest indirectly causes many of the constitutional problems of the tax audit procedure.

Σκοπός της διατριβής ήταν να υποβάλει το κανονιστικό πλαίσιο της ελληνικής φορολογικής ελεγκτικής διαδικασίας καθώς και την πρακτική εφαρμογής του υπό τον έλεγχο των συνταγματικών κανόνων περί φόρου, στην πορεία για την διαμόρφωση ενός συνταγματικά ανεκτού «μοντέλου» φορολογικού ελέγχου. Για αυτό εξετάστηκε το συνταγματικό και το θεσμικό πλαίσιο της διοικητικής φορολογικής και κατόπιν της φορολογικής ελεγκτικής διαδικασίας. Κατόπιν, εξετάστηκαν οι συνταγματικές αρχές και κανόνες που πρέπει να εφαρμόζονται κατά τη διαμόρφωση του κανονιστικού πλαισίου της φορολογικής ελεγκτικής διαδικασίας και την εκτέλεσή του από τα αρμόδια δημοσιονομικά όργανα. Η έρευνα κατέδειξε ότι η σύγχρονη φορολογική ελεγκτική διαδικασία παρουσιάζει σοβαρές παθογένειες. Ειδικότερα, το κανονιστικό πλαίσιο του φορολογικού ελέγχου ελάχιστα υπακούει στις αρχές περί καλής νομοθέτησης. Επίσης, από τη φορολογική Διοίκηση ελλείπει ο στρατηγικός σχεδιασμός, ενώ δεν έχει ληφθεί πρόνοια ούτε για την μέτρηση της αποτελεσματικότητάς της ούτε για τη στελέχωσή της με ικανούς υπαλλήλους και την συνεχή κατάρτιση και αξιολόγησή τους. Περαιτέρω, το ασαφές κανονιστικό πλαίσιο του προληπτικού, του προσωρινού και του συμπληρωματικού φορολογικού ελέγχου διανοίγει πεδίο για αντινομίες και αυθαιρεσίες σε βάρος των ελεγχόμενων. Το ίδιο ισχύει και με ορισμένες από τις τυποποιήσεις του φορολογικού ελεγκτικού συστήματος, όπως η χρήση τεκμηρίων και η περαίωση φορολογικών δηλώσεων και υποθέσεων. Ζητήματα αντισυνταγματικότητας γεννά, επίσης, η πρακτική των διαρκών παρατάσεων του χρόνου παραγραφής του δικαιώματος του Δημοσίου για κοινοποίηση καταλογιστικών πράξεων. Εξάλλου, η δογματική κατάταξη της πλειοψηφίας των φορολογικών κυρώσεων στις διοικητικές κυρώσεις, παρ’ ότι πολλές από αυτές έχουν χαρακτηριστικά ποινής, αποκλείει την εφαρμογή ποινικοδικαιικών αρχών. Παρόμοια, η συμπλοκή διοικητικής φορολογικής και ποινικής φορολογικής διαδικασίας επιδρά, ώστε η ποινική δίωξη και η παραγραφή στα φορολογικά ποινικά αδικήματα να απέχει κατά πολύ από το χρόνο τέλεσής τους. Ακόμη, το δικαίωμα του ελεγχόμενου στο φορολογικό απόρρητο βλάπτεται από τις υπερβολικές εξαιρέσεις του εν λόγω απορρήτου. Υπέρμετρα περιορίζονται, εξάλλου, τα δικαιώματα προηγούμενης ακρόασης και πρόσβασης στα φορολογικά στοιχεία. Τη φορολογική ελεγκτική διαδικασία διατρέχει, τέλος, ένα ελάττωμα, που επιδρά έμμεσα σε πολλά από τα συνταγματικά της προβλήματα, αυτό της σχεδόν μονοδιάστατης υπεροχής του ταμιευτικού συμφέροντος του Δημοσίου.