Η μελέτη της συνομιλιακής υποδήλωσης όπως αυτή εκφέρεται στον ελληνικό και γαλλικό πολιτικο-δημοσιογραφικό λόγο

Abstract

The purpose of this study is an interdisciplinary approach of the phenomenon of conversational implicature in Greek and French political and journalistic reality. It emphasizes not only the definition and typology of conversational implicature but also the role of the speaker/ interlocutor, the cognitive processes that are involved in the production/ comprehension of conversational implicature, the socio-cultural context and the comparison between the Greek-speaking and French-speaking reality.Accordingly, the analysis of the phenomenon is based on four axes: the definition, the typology, the syllogistic process and the comparative approach in the context of Greek and French political and journalistic speech. Additionally, the material is comprised by an index of implicature cases in political and journalistic speeches, dialogues, interviews and conversations in newspapers, magazines, radio and TV shows.Initially, it was inferred that particular competences are required for the conduct of a conversation. Furthermore, the research enriched the process of production and interpretation of the conversational implicature with more concepts as well as the typology of the conversational implicat concluding in ninety-two different types.The research on the influence of the socio-ideological and communicational parameters in the production and interpretation of the conversational implicature in Greek and French political and journalistic speech indicated that the conversational implicats in the speech are indexes of the socio-cultural and ideological practices, whereby the roles -within the social practice- define the expressions of the subjects.In the next section a table of the categorization of the types of conversational implicature is presented according to their recognition from the listener-receiver in Greek and French political and journalistic reality. On the other hand the categorization of the speaker’s intention and the choice of the type of conversational implicature on the particular speech scope is discussed as well as the categorization on the basis of the usage percentages of the implicat types. The quantitative study led to the conclusion that in their vast majority, the conversational implicats are fully recognized by the listener/ interlocutor in Greek and French political and journalistic speech.In the discussion of the syllogistical model of the conversational implicature, it was concluded that a semantic syllogism is constructed. This is percolated through Conversational Maxims, the Laws of Speech, the Referential Symbolism, the Theory of Relevance and the Theory of Cognitive Representation. The result is the creation of new cognitive representations, which are rationalized on the basis of the principle of Prospection. The conclusions of the representations are filtered through an argumentative function, whereby the pragmatological factors of the conversational context are implicated and accordingly, instances of thought connected with psychological attitudes are created. The above procedure leads to the creation of a new “utterance”, the implicat.The case of conversational implicature is not discussed only on the basis of the totality of the cognitive mechanisms and the socio-linguistic laws but also on the basis of the morals in the conversation. This strengthened the opinion that the implicat-especially in the political-journalistic speech- serves the argumentative strategies, although in reality they may contradict the Conversational Maxims and the Laws of Speech.An interdisciplinary approach of the phenomenon of the conversational implicature was discussed in the greatest possible extent. The study produced quantitative and qualitative results. Many aspects, which were minimally discussed, need further research. It is aspired that, even in a minor degree, this study has contributed to the “cartography” of the Greek and French political –journalistic speech under the prism of conversational implicature.

Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η όσο το δυνατόν πιο διεπιστημονική προσέγγιση του φαινομένου της συνομιλιακής υποδήλωσης στην ελληνική και γαλλική πολιτικο-δημοσιογραφική πραγματικότητα, δίνοντας έμφαση, πέρα από τον ορισμό του και την τυπολογία του, στον ρόλο του ομιλητή/συνομιλητή, στις νοησιακές διεργασίες που εκτυλίσσονται κατά την παραγωγή/κατανόησή της, στο κοινωνιο-πολιτισμικό περικείμενο, αλλά και στη σύγκριση μεταξύ ελληνόφωνης και γαλλόφωνης πραγματικότητας.Έτσι η ανάλυση αυτού του φαινομένου στηρίζεται σε τέσσερις άξονες: τον ορισμό, την τυπολογία, τη συλλογιστική διαδικασία και τη συγκριτική προσέγγιση στο πλαίσιο του ελληνικού και γαλλικού πολιτικο-δημοσιογραφικού λόγου. Επίσης, το υλικό μας αποτελείται από ένα ευρετήριο περιπτώσεων υποδήλωσης μέσα από πολιτικούς και δημοσιογραφικούς λόγους, διαλόγους, συνεντεύξεις και συζητήσεις σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές.Αρχικά, συμπεράναμε ότι απαιτούνται ιδιαίτερες ικανότητες για τη διεξαγωγή μιας συνομιλίας. Επίσης, η έρευνά μας εμπλούτισε τη διαδικασία παραγωγής και ερμηνείας της συνομιλιακής υποδήλωσης με περαιτέρω έννοιες καθώς και την τυπολογία του συνομιλιακού υπονοήματος, καταλήγοντας σε ενενήντα-δύο διαφορετικούς τύπους.Η μελέτη της επιρροής των κοινωνιο-ιδεολογικών και επικοινωνιακών παραμέτρων στην παραγωγή και ερμηνεία της συνομιλιακής υποδήλωσης στον πολιτικο-δημοσιογραφικό λόγο έδειξε ότι τα συνομιλιακά υπονοήματα σε αυτόν είναι δείκτες κοινωνιοπολιτισμικών και ιδεολογικών πρακτικών, όπου οι ρόλοι –μέσα από την κοινωνική πρακτική- καθορίζουν την έκφραση των υποκειμένων.Ακολούθησε αφενός πίνακας κατάταξης των ειδών συνομιλιακής υποδήλωσης, με βάση την αναγνωρισιμότητά τους από τον αποδέκτη στην ελληνική και γαλλική πολιτικο-δημοσιογραφική πραγματικότητα, αφετέρου κατηγοριοποίηση της πρόθεσης του ομιλητή και της επιλογής είδους συνομιλιακού υπονοήματος στο συγκεκριμένο πεδίο λόγου, καθώς και κατηγοριοποίηση βάσει των ποσοστών χρήσης των ειδών υπονοήματος. Η ποσοτική μελέτη τους μας οδήγησε στο ότι, στη συντριπτική πλειοψηφία τους, τα συνομιλιακά υπονοήματα αναγνωρίζονται πλήρως από τον ακροατή/συνομιλητή στον ελληνόφωνο και γαλλόφωνο πολιτικό-δημοσιογραφικό λόγο. Περνώντας στο συλλογιστικό μοντέλο της συνομιλιακής υποδήλωσης, συμπεράναμε ότι κατασκευάζεται ένας σημασιολογικός συλλογισμός, ο οποίος διυλίζεται μέσω των Συνομιλιακών Αξιωμάτων, των Νόμων του Λόγου, του Αναφορικού Συμβολισμού, της Θεωρίας της Συνάφειας και της Θεωρίας των Νοησιακών Αναπαραστάσεων. Το αποτέλεσμα είναι να δημιουργηθούν νέες νοησιακές αναπαραστάσεις, οι οποίες εκλογικεύονται βάσει της Αρχής της Προσδοκίας. Τα συμπεράσματα των αναπαραστάσεων φιλτράρονται μέσω της επιχειρηματολογικής λειτουργίας, όπου υπεισέρχονται οι πραγματολογικοί παράγοντες του συνομιλιακού περικειμένου και δημιουργούνται επεισόδια σκέψης συνδεδεμένα με ψυχολογικές στάσεις. Τα παραπάνω καταλήγουν στη δημιουργία ενός νέου «εκφωνήματος», του υπονοήματος.Η περίπτωση της συνομιλιακής υποδήλωσης δεν μας απασχόλησε μόνο στο σύνολο των γνωσιακών μηχανισμών και κοινωνιογλωσσολογικών νόμων, αλλά και της ηθικής υπόστασής της μέσα στη συνομιλία, όπου ενισχύθηκε η άποψή μας ότι η καταφυγή στο υπονόημα -ιδιαίτερα στον πολιτικο-δημοσιογραφικό λόγο- εξυπηρετεί επιχειρηματολογικές στρατηγικές, οι οποίες μπορεί στην πραγματικότητα να αντιστρατεύονται τα Συνομιλιακά Αξιώματα και τους Νόμους του Λόγου.Προβήκαμε σε μια όσο το δυνατόν διεπιστημονική προσέγγιση του φαινομένου με ποσοτικά και ποιοτικά συμπεράσματα. Παραμένουν αδιερεύνητες αρκετές πλευρές, τις οποίες ακροθιγώς θίξαμε. Ευελπιστούμε ότι συμβάλαμε, έστω και ελάχιστα, στη χαρτογράφηση του ελληνικού και γαλλικού πολιτικο-δημοσιογραφικού λόγου υπό το πρίσμα της συνομιλιακής υποδήλωσης.