Έφηβοι και διαδίκτυο : μελέτη των επιδράσεων του διαδικτύου στους έφηβους χρήστες

Abstract

This study examines how teenagers use the Internet and discusses in depth the cases of four Greek high schools and their “heavy user” students. The focus was on three questions: O What kind of social and cultural experience do teens have on the Internet (do they play/experiment with multiple selves, socialise with new people or play on line games)? O What is the role of older, non-interactive forms of media, like TV, in their lives? O What is the parents’ position and usage of the Internet? During 2002 a pilot research was contacted in a high school class. Later in 2003-2004 three privileged schools were selected for the survey, while visits were continued in the pilot class. 134 questionnaires were distributed, 114 were returned and 28 students “heavy users” of the Internet were selected and interviewed (once every year). Additionally, 134 questionnaires were given to parents but only 53 were returned. 11 parents agreed to be interviewed but only 5 of them were parents of heavy user teens. The interview data has been analysed in theme categories covering areas such as uses, attitudes and relationships attached to the medium and their parents’ view. Categories were based not only upon obvious similarities of responses but upon headings adapted from previous studies too. Combining qualitative and quantitative data, after three years of studies, the findings revealed gender to be playing a decisive role in teens’ engagement with the medium. Boys are far more heavy users than girls. No signs for future equal use. The Internet has been ascribed as boys’ territory. Chat and music was the only common preferred activity on the Net. Also parents were far more concerned with teens’ performance in school and with their access to non-orthodox religious material. They could not control their children as they used to do with TV because in the case of Internet they lack basic knowledge. Therefore teens experience new subject positions within the family.

Στις σημερινές, σύνθετες και γοργά εξελισσόμενες κοινωνίες, η ανάπτυξη του Διαδικτύου προσέθεσε άλλο ένα πεδίο κανόνων και δομών που ασκούν επίδραση στη συγκρότηση της ατομικής και κοινωνικής μας ταυτότητας. Όσο, δε, εντείνεται η παρουσία του Διαδικτύου στη ζωή μας, τόσο μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η μελέτη του, καθώς τα κύρια χαρακτηριστικά του, η διαδραστικότητα, η αυτοοργάνωση, η οριζόντια διάρθρωση, προδίδουν τη δημιουργία νέων ρόλων υποκειμένου για τους χρήστες του και καινούργιες πρακτικές δράσης. Στη δεκαετία του ’90, μάλιστα, παρατηρείται μια μετακίνηση το ενδιαφέροντος από το «τί μπορούμε να κάνουμε με τους υπολογιστές», στο τι «κάνουν» οι υπολογιστές σε μας. Πώς κατανοούμε τον εαυτό μας; Πώς συγκροτούμε σχέσεις σε συνθήκες εικονικής πραγματικότητας; Ποιες πρακτικές του Διαδικτύου ευνοούν την ανάδειξη πολλαπλών εαυτών; Τι επιπτώσεις έχουν αυτές οι αλλαγές στις ενσώματες σχέσεις μας; Σε αυτό το πλαίσιο, η παρούσα διδακτορική διατριβή μελετά την επίδραση του Διαδικτύου στη διαμόρφωση της ατομικής και κοινωνικής ταυτότητας των εφήβων μαθητών. Πιο συγκεκριμένα, κύριος στόχος της είναι η ποιοτική, μικροκοινωνιολογική ανάλυση της χρήσης του Διαδικτύου μέσω της μελέτης περιπτώσεων. Έτσι, αρχικά διανεμήθηκαν ερωτηματολόγια σε μαθητές της Α΄ Λυκείου τριών σχολείων της Θεσσαλονίκης με σκοπό να εντοπιστούν οι μαθητές που ασχολούνται περισσότερο με το μέσο. Στη συνέχεια, διενεργήθηκαν επανειλημμένες προσωπικές συνεντεύξεις με τους μαθητές και με τους γονείς που προσφέρθηκαν. Το συνολικό χρονικό διάστημα διεξαγωγής της έρευνας ήταν τρία χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της πιλοτικής έρευνας που προηγήθηκε. Αποτέλεσμα, προέκυψε υλικό που προσφέρει τη δυνατότητα αναλυτικής μελέτης του ζητήματος της χρήσης του Διαδικτύου, ενώ στο σύνολό της η έρευνα συνεισφέρει στην κατανόηση του φαινομένου αναφορικά με μια σειρά μεταβλητών όπως είναι πχ. το φύλο, το μορφωτικό επίπεδο των κηδεμόνων, η κοινωνικο-οικονομική τάξη, η ηλικία. Πιο συγκεκριμένα, το φύλο αποδείχθηκε ότι παίζει αποφασιστικό ρόλο στην ενασχόληση με το μέσο. Τα αγόρια είναι υψηλότεροι χρήστες από τα κορίτσια και αυτή η κατάσταση δεν φαίνεται να αλλάζει στο άμεσο, τουλάχιστον, μέλλον. Οι συνομιλίες στο Διαδίκτυο και το κατέβασμα μουσικής είναι οι μόνες προτιμήσεις κοινές και στα δύο φύλα. Επίσης, οι γονείς αγωνιούν περισσότερο για ενδεχόμενες μειωμένες σχολικές επιδόσεις των παιδιών τους λόγω της ενασχόλησής τους με το Διαδίκτυο, παρά για τις εικονικές τους συναναστροφές. Επιπλέον, οι γονείς δυσκολεύονται να ασκήσουν έλεγχο στις διαδικτυακές δραστηριότητες των εφήβων γιατί οι τεχνικές τους γνώσεις, στις περισσότερες περιπτώσεις, υπολείπεται αυτής των παιδιών τους. Αποτέλεσμα, οι έφηβοι έχουν τη δυνατότητα να πειραματιστούν με νέες, χειραφετητικές θέσεις υποκειμένου.