Δημοσιογραφικός λόγος και διακειμενικότητα

Abstract

The present study discusses the polyphonic construction of journalistic discourse, that is, the fact that the institutional discourse of journalism constitutes a site where different, and often oppositional, voices are articulated. Based on the notion of intertextuality, as it is developed in the framework of Critical Discourse Analysis, the study critically examines the ways in which the discourse of others is organized and utilized by the journalist. Through a comprehensive examination of the phenomenon of Discourse Representation in the genre of television news, the study aims at investigating the ideological consequences of this ‘orchestration’ of voices and its contribution to the reproduction of power relations. The analysis of Discourse Representation is organized around four axes: 1) the examination of the way in which news sources are represented in discourse, 2) the examination of the object of Discourse Representation and the linguistic means (verbs and nouns) with which it is introduced, 3) the examination of the modes and forms with which the discourse of others is syntactically incorporated into the discourse of the journalist and 4) the examination of the functions Discourse Representation performs in journalistic discourse. The study shows that, although polyphony is a characteristic trait of journalistic discourse, the way in which it is organized and utilized by the journalist results in the promotion of dominant representations of the world and social reality and, simultaneously, in the marginalization of the views of the socially powerless. In this way, it is concluded, journalistic practice contributes to the reproduction of power relations.

Η παρούσα εργασία πραγματεύεται την πολυφωνική συγκρότηση του δημοσιογραφικού λόγου, το γεγονός, δηλαδή, ότι ο θεσμικός λόγος της δημοσιογραφίας αποτελεί πεδίο άρθρωσης διαφορετικών και συχνά αντικρουόμενων μεταξύ τους φωνών. Με αφετηρία την έννοια της διακειμενικότητας, όπως αυτή διαμορφώνεται στο πλαίσιο της Κριτικής Ανάλυσης του Λόγου, επιχειρείται μια κριτική προσέγγιση του τρόπου με τον οποίον ο/η δημοσιογράφος οργανώνει και διαχειρίζεται στον λόγο του/της τον λόγο άλλων φωνών. Στόχος της έρευνας είναι να διερευνήσει τι συνεπάγεται η οργάνωση και διαχείριση αυτής της πολυφωνίας για την ιδεολογική λειτουργία του δημοσιογραφικού λόγου και τη συμβολή του στην αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας, μέσα από μια σφαιρική θεώρηση του φαινομένου της Αναπαράστασης του Λόγου στο κειμενικό είδος της τηλεοπτικής είδησης. Η ανάλυση του φαινομένου της Αναπαράστασης του Λόγου οργανώθηκε γύρω από τέσσερις άξονες: 1) την εξέταση του τρόπου με τον οποίον αναπαριστάνονται γλωσσικά οι πηγές του μεταφερόμενου λόγου, 2) την εξέταση του αντικειμένου της Αναπαράστασης του Λόγου, όπως αυτό γίνεται εμφανές από την επιλογή των ενδεικτών (ρημάτων ή ουσιαστικών) με τους οποίους εισάγεται, 3) την εξέταση των τρόπων και των μορφών με τους οποίους ο λόγος τρίτων ενσωματώνεται συντακτικά στον λόγο του/της δημοσιογράφου και 4) την εξέταση των λειτουργιών που επιτελεί η Αναπαράσταση του Λόγου στον δημοσιογραφικό λόγο. Από την έρευνα προκύπτει ότι, μολονότι η πολυφωνία αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του δημοσιογραφικού λόγου, ο τρόπος με τον οποίον ο/η δημοσιογράφος τη διαχειρίζεται και την αξιοποιεί έχει ως αποτελέσμα την προβολή και προώθηση της οπτικής κοινωνικά ισχυρών φωνών και την ταυτόχρονη περιθωριοποίηση φωνών που στερούνται κύρους και εξουσίας. Με αυτόν τον τρόπο, η δημοσιογραφική πρακτική συμβάλλει στην αναπαραγωγή της ανισοκατανομής της εξουσίας.