Η Μεταλλουργία και η μεταλλοτεχνία του χαλκού κατά την υστεροελλαδική περίοδο στη νοτιοδυτική Πελοπόννησο: αρχαιομετρική μελέτη των χαλκών τεχνέργων της υστεροελλαδικής Μεσσηνίας

Abstract

Τhis doctoral dissertation, submitted to the Department of History and Archaeology, Faculty of Philosophy, National and Kapodistrian University of Athens, is part of the publication of the material from excavations conducted by the University of Athens in the region of Pylos. It is also part of a broader research program of the Group for the Study of Ancient Metals and Paleoenvironment, of the Laboratory of Archaeometry of the N.C.S.R. ''Demokritos'', dealing with the evolution of the technology of metals in the prehistoric Aegean.The research is dealing with the analytical examination of samples from 112 bronze artifacts, dating from the Late Middle Helladic period until the Late Helladic IIIA, that were discovered in tholos and chamber tombs in the area of southwestern Peloponnese and especially in the region of Pylos. Objectives of the research are to study in-depth the technical characteristics of Mycenaean metalwork and their integration within the broader technological developments of the Late Bronze Age in the Aegean and also to draw conclusions about the social and cultural developments that took place in the region of Pylos during the Mycenaean period, as reflected in the evolution of the technology of copper and bronze.The methodology of the research includes the classification of objects according to well established typological schemes, the examination of the samples with the use of modern analytical techniques, the statistical elaboration of the analytical data and the co examination of the analytical results with the archaeological an historical background of the region of Pylos.The analytical work was performed at the Laboratory of Archaeometry of the N.C.S.R. "Demokritos" and includes the use of modern analytical techniques (Optical Microscopy combined with metallographic examination, observation by Scanning Electron Microscope and microanalysis with the use of EDS)The investigation revealed unknown aspects of the Mycenaean metalwork tradition, such as the use of various types of alloys and sophisticated manufacturing techniques. The elaboration of the data made clear that the evolution of the technology of bronze is closely related to the social and political evolution that took place in the region of Pylos during the early years of formation of the Mycenaean civilization.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή, η οποία υπεβλήθη στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, της Φιλοσοφικής Σχολής, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου των Αθηνών, αποτελεί τμήμα ευρύτερης μελέτης του υλικού των πανεπιστημιακών ανασκαφών της Πύλου. Εντάσσεται, παράλληλα, στο πλαίσιο της έρευνας που πραγματοποιεί η Ομάδα Μελέτης Αρχαίων Μετάλλων και Παλαιοπεριβάλλοντος, του Εργαστηρίου Αρχαιομετρίας, του Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. ‘’Δημόκριτος’’, σχετικά με την εξέλιξη της τεχνολογίας των μετάλλων στο προϊστορικό Αιγαίο. Αντικείμενο της έρευνας είναι η εργαστηριακή εξέταση 112 χάλκινων τεχνέργων, χρονολογούμενων από τα τέλη της ΜΕ εποχής έως και την ΥΕ ΙΙΙΑ περίοδο, από την περιοχή της νοτιοδυτικής Πελοποννήσου και ειδικότερα της Πυλίας. Στόχοι της έρευνας είναι αφενός η μελέτη σε βάθος των τεχνολογικών χαρακτηριστικών της μυκηναϊκής μεταλλοτεχνίας και η ένταξή τους στο πλαίσιο των ευρύτερων τεχνολογικών εξελίξεων της Ύστερης Εποχής του Χαλκού στον χώρο του Αιγαίου και αφετέρου η εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τις κοινωνικές και πολιτισμικές εξελίξεις στην Πυλία της Μυκηναϊκής εποχής, όπως αυτές αντανακλώνται στην εξέλιξη της τεχνολογίας του χαλκού.Η μεθοδολογία της έρευνας περιλαμβάνει το διαχωρισμό των αντικειμένων σε τυπολογικές ομάδες σύμφωνα με την ισχύουσα αρχαιολογική τυπολογία, την εξέταση με σύγχρονα μέσα δειγμάτων των τεχνέργων, τη λήψη αναλυτικών δεδομένων, τη στατιστική επεξεργασία τους και την σύνδεση των τεχνολογικών πληροφοριών με τα δεδομένα της αρχαιολογικής και ιστορική έρευνας. Η εργαστηριακή εξέταση πραγματοποιήθηκε στο Εργαστήριο Αρψαιομετρίας του Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. "Δημόκριτος" και περιλαμβάνει τη χρήση σύγχρονων αναλυτικών μεθόδων (Οπτική Μικροσκοπία σε συνδυασμό με μεταλλογραφική εξέταση, παρατήρηση υπό το Ηλεκτρονικό Μικροσκόπιο Σάρωσης και μικροαναλύσεις με τη χρήση Μικροαναλυτή Διασποράς Ενέργειας σε ευρεία επιφάνεια των δειγμάτων και σημειακά) Η έρευνα αποκάλυψε άγνωστες πτυχές της μυκηναϊκής μεταλλοτεχνίας και μεταλλουργίας, όπως τη χρήση ποικίλων τύπων κραμάτων και εξεζητημένων τεχνικών κατασκευής και, παράλληλα, απέδειξε ότι η εξέλιξη των κραμάτων και την ποιότητας της πρώτης ύλης του χαλκού σχετίζεται άμεσα με τις κοινωνικές και ιστορικές εξελίξεις που έλαβαν χώρα στην περιοχή της Πύλου από τα τέλη της Μεσοελλαδικής εποχής και κατά τη διάρκεια της Μυκηναϊκής περιόδου.