Η επεξεργασία του χαλκού και του σιδήρου και τα μεταλλικά αντικείμενα της Υστέρας Εποχής του Χαλκού και του Σιδήρου στην Νότιον Ελλάδα

Abstract

Objective of the present PhD is the research on various archaeological and archaeometric questions, like: the techniques and technology for the production of prehistoric copper and iron of the historic era, the type of the ore that was used, if and how the raw materials determined the productive process, the processing of the final objects that were studied, as well as the way of organization, functioning and control of the workshops for their production and processing.The group of samples that were studied consists of five (5) categories that cover a large period of time and are the following: a) samples of metallurgical slags from experimental simulation for prehistoric copper production which was undertaken in the past from N.C.S.R. “Demokritos” Research Center, b) samples from metallurgical by-products and final metal objects coming from the archaeological excavation of Prof. P. Themelis in ancient Messene, c) a copper slag from Kardiani in Tinos, d) Mycenaean bronze objects from a collection at Sparta’s museum and e) samples of metallurgical by-products (slags etc.) and iron-ore coming from Laconia (regions: Psafaki, Palaiokastro, Neapoli, Ag. Georgios and Ag. Elissaios), dating in the historic era.The study of the samples was carried out by employing a number of indicated analytical methods, like: SEM, XRF, optical microscopy, metallographic analysis etc. Aim of this study constituted the interdisciplinary investigation of archaeometallurgical finds, technological attachments and by-products, as well as the study of metal objects from Southern Greece, focusing in Peloponnese.The text of this PhD consists of two parts. The first part contains the methodology that was used, the description and analysis of the samples as well as the deriving conclusions from their study, whereas the second part presents the results of the qualitative and quantitative analyses of the samples under the SEM

Στόχο της παρούσης διδακτορικής διατριβής αποτελεί η διερεύνηση ποικίλων αρχαιολογικών και αρχαιομετρικών ερωτημάτων, όπως: οι τεχνικές και τεχνολογίες παραγωγής του προϊστορικού χαλκού και του σιδήρου των ιστορικών χρόνων, το είδος του μεταλλεύματος που εκάστοτε χρησιμοποιείτο, αν και πώς η πρώτη ύλη επηρέασε την παραγωγική διαδικασία, η κατεργασία των τελικών αντικειμένων που εξετάσθηκαν, καθώς και ο τρόπος οργανώσεως, λειτουργίας και ελέγχου των εργαστηρίων παραγωγής και επεξεργασίας των. Η ομάδα των δειγμάτων που μελετήθηκαν αποτελείται από πέντε (5) κατηγορίες, που καλύπτουν ευρεία χρονική περίοδο και οι οποίες είναι οι εξής: α) δοκίμια μεταλλουργικών σκωριών από πειραματική προσομοίωση για παραγωγή προϊστορικού χαλκού που έγινε κατά το παρελθόν στο ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», β) δείγματα από μεταλλουργικά παραπροϊόντα και τελικά μεταλλικά αντικείμενα (χαλκά/σιδηρά) προερχόμενα από την ανασκαφή του Καθ. Π. Θέμελη στην αρχαία Μεσσήνη, γ) μία σκωρία χαλκού από την Καρδιανή της Τήνου δ) από συλλογή μυκηναϊκών χαλκών αντικειμένων του μουσείου Σπάρτης και ε) δείγματα από μεταλλουργικά παραπροϊόντα παραγωγής σιδήρου των ιστορικών χρόνων (σκωρίες κλπ) και σιδηρομετάλλευμα προερχόμενα από τη Λακωνία (περιοχές: Ψαφάκι, Παλαιόκαστρο, Νεάπολη, Άγ. Γεώργιος και Άγ. Ελισσαίος).Η μελέτη των δειγμάτων έγινε με την χρήση ενδεικνυομένων αναλυτικών μεθόδων όπως: η σαρωτική ηλεκτρονική μικροσκοπία (SEM), η φασματοσκοπία ακτίνων –Χ (XRF), η οπτική μικροσκοπία, η μεταλλογραφική ανάλυση κ.ά. Αντικείμενο του έργου συνιστά η διεπιστημονική έρευνα αρχαιομεταλλουργικών ευρημάτων, τεχνολογικών προσαρτημάτων και παραπροϊόντων, καθώς και μεταλλικών αντικειμένων από την νότιο Ελλάδα, με εστίαση στην Πελοπόννησο.Το κείμενο της διατριβής αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο μέρος περιέχει την εφαρμοσθείσα μεθοδολογία, την περιγραφή και ανάλυση των δειγμάτων, καθώς και τα συναγόμενα συμπεράσματα από τη μελέτη τους, ενώ το δεύτερο μέρος παρουσιάζει τα αποτελέσματα των ποιοτικών και ποσοτικών αναλύσεων των δειγμάτων υπό το ‘σαρωτικό’ ηλεκτρονικό μικροσκόπιο.