Η εξέλιξη της φωνολογικής συνείδησης μαθητών από την Α' στην Β' τάξη δημοτικού σχολείου και η πρόσκτηση της αναγνωστικής δεξιότητας

Abstract

During the past twenty years, approximately, research into educational process of reading, after the research on methods (decade ’50 – ’60) and scholastic maturity (decade ’60 – ’70), has been transferred to the field of phonological and metalinguistic functions – skills of students. The function, which is called phonological awareness, is particularly studied. The research, which is presented with this dissertation, belongs to this particular field. The purpose of this research is, initially, to explore the relationship of functions between phonological awareness and reading; to prove the causal or non – causal character of this relationship; moreover, to evaluate phonological tasks, so as to reveal those most valuable for this process and those which can probably offer predictions of future results; to study, finally, the influence of factors – parameters such as gender, age and the subjects’ order of birth, as far as the function of phonological awareness is concerned. 72 first – graders at the Latsio Primary School of the Psychico College composed the sample of the research. The research was carried out in two critical stands. The first stand was conducted from February to March 1998 (the students in A class) and the second stand from February to March 1999 (the students in B class). The following were used as research tools: a. A tool for the evaluation of phonological awareness. This tool consisted of ten (10) phonological tasks and one (1) task of speed of pseudword utterance and was given to the subjects orally through the process of instructed interview. b. A tool for the evaluation of reading competence. This tool consisted of thirty(30) tasks and was given to the subjects in writing. The dissertation is divided into two parts: the theoretical part, which consists of an introduction and the first chapter and the research part, which consists of the following three chapters. In the first part the theoretical part of the study isrecorded and the concerns of the study are revealed. In the second part there is a description of the research and its results. In the second chapter the research effort is analytically described through all of its stages. In the third chapter an effort to discuss and interpret the results is made and in the fourth chapter the conclusions of the research and the perspectives revealed are presented. What comes out through the analysis of data is, initially, that there is a strong relationship between the reading process and phonological awareness and that, probably, these two skills are developed in parallel and reciprocally. Learning to read seems to be more important; possibly nothing can be stated regarding the causal character of these relationships. Phonological tasks, valuable for the process, are presented and they seem to offer predictions about future results as far as both phonological awareness and reading are concerned. Factors such as gender, age and the subjects’ order of birth do not seem to influence the development of phonological awareness.

Την τελευταία, περίπου, εικοσαετία η έρευνα για τη μαθησιακή διαδικασία της ανάγνωσης, μετά την έρευνα των μεθόδων (δεκαετία '50 - '60) και της σχολικής ωριμότητας (δεκαετία '60 - '70), έχει περάσει στο πεδίο των μεταγλωσσολογικών ( métalinguistiques, metalinguistics) και φωνολογικών λειτουργιών - ικανοτήτων των μαθητών. Ιδιαίτερα μελετάται η λειτουργία που ονομάζεται φωνολογική συνείδηση (conscience phonologique, phonological awareness). Στο συγκεκριμένο πεδίο ανήκει και η έρευνα, η οποία παρουσιάζεται με αυτήν τη διατριβή. Σκοπός της έρευνας είναι, κατ΄αρχήν, να διερευνηθούν οι σχέσεις μεταξύ των λειτουργιών της φωνολογικής συνείδησης και της ανάγνωσης. Να αποδειχθεί ο αιτιώδης ή μη χαρακτήρας αυτών των σχέσεων. Επίσης, να αξιολογηθούν οι φωνολογικές δοκιμασίες, ώστε να εμφανιστούν οι πολυτιμότερες γι' αυτή τη διαδικασία και αυτές που, ενδεχομένως, μπορούν να δώσουν προβλέψεις για μελλοντικά αποτελέσματα. Να μελετηθεί, τέλος, η επίδραση παραγόντων - παραμέτρων όπως το φύλο, η ηλικία, η σειρά γέννησης των υποκειμένων, όσον αφορά τη λειτουργία της φωνολογικής συνείδησης.Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 72 μαθητές της Α' τάξης του Λατσείου Δημοτικού Σχολείου του Κολλεγίου Ψυχικού. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε δυο κρίσιμους σταθμούς. Ο πρώτος σταθμός διεξήχθη από το Φεβρουάριο μέχρι το Μάρτιο του 1998 (οι μαθητές στην Α' τάξη) και ο δεύτερος σταθμός από το Φεβρουάριο μέχρι το Μάρτιο του 1999 (οι μαθητές στη Β' τάξη). Ως ερευνητικά εργαλεία χρησιμοποιήθηκαν: α. Ένα όργανο αξιολόγησης της φωνολογικής συνείδησης, αποτελούμενο από δέκα (10) φωνολογικές δοκιμασίες και μία (1) δοκιμασία ταχύτητας άρθρωσης ψευδολέξεων, το οποίο επιδόθηκε προφορικά στα υποκείμενα, με τη διαδικασία της κατευθυνόμενης συνέντευξης. β. Ένα όργανο αξιολόγησης της αναγνωστικής δεξιότητας, αποτελούμενο από τριάντα (30) δοκιμασίες, το οποίο επιδόθηκε γραπτά στα υποκείμενα. Η εργασία χωρίζεται σε δυο μέρη: θεωρητικό, που περιλαμβάνει την εισαγωγή και το πρώτο κεφάλαιο και ερευνητικό, που περιλαμβάνει τα τρία επόμενα κεφάλαια. Στο πρώτο μέρος καταγράφεται το θεωρητικό υπόβαθρο της μελέτης και αναδεικνύεται ο προβληματισμός της. Στο δεύτερο μέρος υπάρχει η περιγραφή της έρευνας και των αποτελεσμάτων. Στο δεύτερο κεφάλαιο περιγράφεται αναλυτικά η ερευνητική προσπάθεια σε όλα τα στάδιά της. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται προσπάθεια συζήτησης και ερμηνείας των αποτελεσμάτων και στο τέταρτο κεφάλαιο εκτίθενται τα συμπεράσματα της έρευνας και οι προοπτικές που διαφαίνονται. Από την ανάλυση των δεδομένων προκύπτει, κατ' αρχήν, ότι υπάρχουν στενές σχέσεις μεταξύ των διαδικασιών ανάγνωσης και φωνολογικής συνείδησης και ότι, πιθανόν, οι δύο αυτές ικανότητες αναπτύσσονται παράλληλα και αλληλοδραστικά. Η μάθηση της ανάγνωσης φαίνεται να είναι πιο σημαντική· μάλλον δεν μπορεί να γίνει λόγος για αιτιώδη χαρακτήρα των σχέσεων αυτών. Εμφανίζονται φωνολογικές δοκιμασίες, πολύτιμες για τη διαδικασία, που φαίνεται να δίνουν προβλέψεις για μελλοντικά αποτελέσματα τόσο για τη φωνολογική συνείδηση όσο και για την ανάγνωση. Παράγοντες όπως φύλο, ηλικία, σειρά γέννησης των υποκειμένων δεν φαίνεται να επηρεάζουν την ανάπτυξη της φωνολογικής συνείδησης.

Il y a environ vingt ans que la recherche sur le processus de la lecture, à la suite de la recherche des méthodes d’ instruction (les années ’50 – ’60) et de la maturité scolaire (les années ’60 – ’70) est passée au champ des fonctions – capacités phonologiques et métalinguistiques. C’ est en particulier la fonction appelée conscience phonologique qui se met en reliet. A ce dernier champ appartient la recherche exposée par la présente thèse. Cette recherche, tout d’ abord, vise à la découverte des relations existées entre les fonctions de la conscience phonologique et celle de la lecture ; à la démonstration du caractère causal ou pas de ceux relations. En autre, à la prise de considération des épreuves phonologiques afin que les plus précieuses soient apparues, comme aussi celles qui éventuellement peuvent fournir des prévisions sur des résultats ultérieurs. Enfin, à l’ étude de l’ influence des facteurs – comme le sexe, l’ âge, l’ ordre de naissance – sur la fonction de la conscience phonologique. Les 72 élèves de la première classe de l’ école primaire de Psychico ont constitué l’ echantillon de la recherche. La recherche a été effectuée en deux phases critiques. La première a été déroulée du mois de février au mois de mais 1998 (les élèves à la première classe) et la deuxième du mois de février au mois de mais 1999 (les élèves à la deuxième classe). Les moyens utilisés étaient : a) un système de considération de la conscience phonologique composé de dix épreuves phonologiques et une épreuve concernant la rapidité sur l’ articulation des pseudomots. Tout cela a été appliqué oralement aux sujets sous la forme de l’ interview dirigé. b) Un système de considération de l’ habileté de lecture composé de trente épreuves écrites. Le travail est divisé en deux partie : la théorique qui comprend l’ introduction et la premier chapitre et celle de recherche qui comprend les trois chapitres suivants. Dans la première partie est mentionné le support théorique de l’ étude qui laise paraître son caractère problématique. Dans la deuxième partie c’ est la description et les résultats de la recherche qui dominent. La description détaillée de toutes les étapes est présentée dans le deuxième chapitre. Le ttroisième chapitre concerne l’ essai de la discussion et de l’ interprétation des résultats tandis que le quatrième chapitre expose les conclusions de la recherhce et les perspectives mises en évidence. A la suite de l’ analyse des donnés résulte, tout d’ abord, qu’ il existe des relations si étroites entre le processus de lecture et la conscience phonologique que, probablement, ceux deux capacités évoluent d’ une manière parallèle et en interaction. L’ apprentissage de la lecture en procède la plus importante. La démonstration du caractère causal entre ces deux relations apparaît plutôt douteuse. Il y a des épreuves phonologiques précieuses pour le processus qui semblent fournir des prévisions sur les résultats ultérieurs tant au profit de la conscience phonologique que de la lecture. Les facteurs sexe, âge, et ordre de naissance des sujets ne se montrent pas influencer sur l’ évolution de la conscience phonologique.