Λογοτεχνικές αναπαραστάσεις του έμφυλου Άλλου στην πεζογραφία της γενιάς του τριάντα: το παράδειγμα της Μικρασιάτισσας

Abstract

[…] Αντικείμενο της έρευνάς μας είναι η λογοτεχνική εικόνα της Μικρασιάτισσας στα πλαίσια της λογοτεχνικής αναπαράστασης του Άλλου. Πιο συγκεκριμένα θα καταβληθεί προσπάθεια μέσα από την ερμηνεία των λογοτεχνικών κειμένων και των στρατηγικών απεικόνισης να παρουσιαστεί η ταυτότητά της. Στη διαδρομή της ιστορίας των γυναικών η οποία διαμορφώθηκε μέσα από πολλαπλές αλληλεπιδράσεις, η λογοτεχνική εικόνα της Μικρασιάτισσας γίνεται το κύριο θέμα της μελέτης μας στο λογοτεχνικό τοπίο της εποχής του μεσοπολέμου και κυρίως της γενιάς του τριάντα. Η πεζογραφία της συγκεκριμένης περιόδου, ανταποκρινόμενη στα αιτήματα των καιρών της και συνδιαλεγόμενη με την ιστορία και με την κοινωνία μετενσάρκωσε τη μικρασιατική καταστροφή σε λογοτεχνικό λόγο, στον οποίο κύρια θεματική είναι ο Μικρασιατικός Ελληνισμός και όσον αφορά στη ζωή στη Μικρά Ασία αλλά και όσον αφορά στην προσφυγιά, αναδεικνύοντας έτσι το πρόσωπο του Ρωμιού Μικρασιάτη και του Μικρασιάτη πρόσφυγα.² Σ’ αυτήν τη γόνιμη συνάντηση του ατομικού δημιουργικού πνεύματος με τα ιστορικά και κοινωνικά τεκταινόμενα, η λογοτεχνική παραγωγή της γενιάς του τριάντα που έχει σχέση με την Μικρά Ασία και όσα διαδραματίστηκαν το 1922, αποτελεί το επίκεντρο της έρευνάς μας συμφωνώντας με την άποψη ότι «το λογοτεχνικό προϊόν ως επικοινωνιακό γεγονός και ως παράγωγο των συνθηκών που το πλαισιώνουν και του επιβάλλουν κώδικες αληθοφάνειας, εντάσσεται στιγμιαία και διαρκώς μέσα στον ιστορικό χωροχρόνο και στις κοινωνικές πρακτικές που τον ορίζουν».³ Θα ερευνήσουμε τη λογοτεχνική εικόνα της Μικρασιάτισσας, της γυναίκας η οποία θα ενισχύσει ή θα έρθει αντιμέτωπη, θα διαμορφώσει ή θα αναστρέψει τις στερεοτυπικές γι αυτήν αναπαραστάσεις. Επιλέξαμε το μυθιστόρημα ως το ιδιαίτερο εργαστήριο της έρευνάς μας επειδή, εξαιτίας της πλαστικότητάς του σε σύγκριση με τα άλλα είδη της λογοτεχνίας, είναι σε θέση να υποδεχτεί τις εξωτερικές συμβολές και να διαποτιστεί από διαφορετικές πηγές. «Η πεζογραφία με τα υλικά της, έχει από τη φύση της σημασιοδοτικό περιεχόμενο, προσθέτοντας την τάση να σκεφτόμαστε ότι το μυθιστόρημα ως άμεση, λεπτομερή και εξατομικευμένη μορφή τέχνης αποτελεί πιστό καθρέφτη της πραγματικότητας».⁴ Τα πεζογραφικά κείμενα αποτελούν ένα εξαιρετικά κατάλληλο πεδίο για να διερευνήσει κανείς τη λειτουργία των στερεοτυπικών εικόνων και το μυθιστόρημα υπήρξε ιδιαίτερα πρόσφορο όσον αφορά στην αναπαραγωγή αρνητικών τύπων του ξένου που δημιουργούνται από αρνητικές προκαταλήψεις⁵ ενώ η ίδια η πράξη της αφήγησης διενεργείται μέσα από διπολικές κατηγοριοποιήσεις των προσώπων σε ήρωες, σε αντιήρωες και εχθρούς, δηλαδή σε καλούς και κακούς.⁶ Θα πρέπει να προσθέσουμε ακόμη ότι ο πεζός λόγος προσφέρεται σε σχέση με τον ποιητικό, επειδή «η εικόνα είναι μια παράσταση, άρα ένα υποκατάστατο στη θέση ενός άλλου πράγματος, και δεν είναι πολυσημική όπως οι ποιητικές εικόνες».⁷ Το μυθιστόρημα λοιπόν είναι μία φόρμα αρκετά εύκαμπτη για να αποσφραγίσει κανείς τις κρυφές δυνάμεις που συνδυάζουν τη ροπή του παραλογισμού και της έντασης των ψυχών, για να συλλάβει την κρίση μιας εποχής και να αφομοιώσει τις ρωγμές και τις εντάσεις μιας κοινωνίας. […]