Το πεζό ποίημα στη νεοελληνική γραμματεία: γενεαλογία, διαμόρφωση και εξέλιξη του είδους (από τις αρχές ώς το 1930)

Abstract

Le poeme en prose, genre polymorphe et anarchique, est souvent defini comme un istrumentde de deconstruction ironique du code poetique. L' examen de son identite generique, du point de vue theorique et historique, a ete le premier objet de ma these. Bien que la plupart des critiques grecs modernes classent ce genre litteraire dans la "prose lyrique mineure", je montre que le poeme en prose doit etre considere comme un genre "dialogique". Selon la theorie dialogique de Bakhtin. Il allie prose et poesie (en proportions variables), mais est aussi un dialogique de la poesie avec les autres arts (peinture et musique). D' autres questions theoriques concernant la reception ou la poetique du genre sont traitees dans la premiere partie. Dans la deuxieme partie, mon projet a ete historique davantage que theorique. Une recherche systematique dans des publications autonomes et des periodiques revele les aspects, les manieres, les dimensions esthetiques et ideologiques du poeme en prose neohellenique. L'evaluation generique des textes, les conclusions sur leur organisation thematique et rythmique, l' approche comparative ont pour but de presenter sa genese et son evalution, ainsi que sa contribution a l' histoire europeenne du genre. Bien que la critique neohellenique relie l' apparition du genre a celle de l' esthetisme en Grece (au milieu de la decennie 1890), je demontreque la genre fut cultive pendant le Romantisme (des 1834). La derniere partie, sous forme d' appendice presentee dans un second volume, livre une anthologie du poeme en prose neohellenique (textes originaux et traductions).

Το πεζό ποιήμα (= π. π.), είδος πολύμορφο και αντιθετικό, ορίζεται συχνά και ως όργανο της ειρωνικής αποδόμησης του ποιητικού κώδικα. Πρώτον μείζον ζητούμενο της διατριβής μου αποτέλεσε η γραμματολογική διερεύνηση της ειδολογικής ταυτότητας του π. π., το οποίο, ενώ από τη νεοελληνική κριτική ταξομομείται στην "ελλάσονα λυρική αφηγηματική πεζογραφία", μπορεί να θεωρηθεί -σύμφωνα με τη θεωρία περί διαλογικότητας του Μπαχτίν- διαλογικό είδος, όπου συγκλίνουν, σε ποικίλες αναλογίες, η ποίηση με την πεζογραφία, αλλά και η ποίηση με τις άλλες καλές τέχνες (τη ζωγραφική και τη μουσική). Στο πρώτο μέρος της διατριβής μου τίθενται και άλλα κεντρικά θεωρητικά ζητήματα για την πρόσληψη και την ποιητική του πεζού ποιήματος. Στο δεύτερο μέρος χαρτογραφούνται οι όψεις, οι τεχνοτροπίες, τα ιδεολογικά αιτήματα του νεοελληνικού π.π., μέσα από μια συστηματική έρευνα αυτοτελών και περιοδικών εκδόσεων. Στόχος μου είναι η ανίχνευση της γένεσης και της εξέλιξης του νεοελληνικού π. π., καθώς και της συμβολής του στην ευρωπαϊκή ιστορία του είδους. Μολονότι η νεοελληνική κριτική τοποθετεί την είσοδό του στα μέσα περίπου της δεκαετίας του 1890, η έρευνά μου αποκαλύπτει μια πρώιμη καλλιέργεια του είδους ήδη από την περίοδο του ρομαντισμού. Στο τελευταίο μέρος της μελέτης μου, η συγκρότηση μιας πλούσιας ανθολογίας (πρωτότυπων και μεταφρασμένων) π. π., αποτελεί μιαν αναπαράσταση μέσω των ίδιων των κειμένων των αισθητικών και ιδεολογικών ζυμώσεων, αλλά και των αντιθέσεων της εποχής, ενώ παράλληλα, αναδεικνύει και τη διακειμενική θεματική των νεοελληνικών π.π.