Οι χρονικές στρατηγικές στο έργο του Robert Smithson

Abstract

This doctoral thesis reexamines the question of textuality in the work of Robert Smithson, focusing on the operations of correspondence between his texts and his purely visual work. This functions through what I call “temporal strategies”, namely, the dialectics of site/nonsite, “de-architecturing”, “new monumentality”, cinematic consciousness and entropy. It is the parallel aim of this thesis: the introduction to the complicated critique of time and temporalities of the work of art, the artist and the viewer, in the oeuvre of Robert Smithson.In the late 60s in the USA, Smithson articulates and differentiates himself from his contemporary minimalist artists, in the context of a public discussion through the Artforum magazine. The result, is a shift from the phenomenological terrain. At the same time he introduces textual operations and architectural issues in his work. Building is considered as de-architecturing. The materiality of language is stressed and he relates the architectural construction to the construction of meaning. These two notions leads him to what he calls “the dialectics of site and nonsite”, which reconstructs simultaneously, the process of viewing, the notion of place and the notion of the work of art. The critique of the modernist notion of history and time was very important to Smithson. For him, history and progress are constrained by entropy, the inescapable and irreversible slowing down of any activity. His suggestion is to stay near to the several temporal surfaces by proposing the “crystal time” versus the historic time in his text “Ultramoderne”, 1967. Also, in the film The Spiral Jetty, 1970, he attempts to materialize time images that have much in common with the notion of the Crystals of Time in Gilles Deleuze. Given that Deleuze based his “cinematic” philosophy on a severe critique of phenomenology, I state that the shift from phenomenology leads eventually Smithson to the introduction of cinematic time as a layering of temporalities and of the cinematic condition of viewing as an entropic perceptual condition.The interchange between the texts “ A tour of the monuments of Passaic”, 1967, “Incidents of the mirror travel in the Yucatan”, 1969, ‘The Spiral Jetty”, 1972 and the rest of Smithson’s works (sculpture, earthworks and films), reflects and further elaborates the complicated relations of absence, presence and mediation of the site/nonsite system. The texts reflect the works and the work of art is displaced in the printed text, the pages of the magazine becoming another kind of nonsite. The work of art he proposes is in a constant condition of displacement, therefore existing as a network of constructions in time and space.

Η διατριβή επανεξετάζει την υπόθεση της κειμενικότητας στον Robert Smithson, εστιάζοντας στις σχέσεις ανταπόκρισης ανάμεσα στα κείμενα και τα αμιγώς εικαστικά του έργα. Οι σχέσεις αυτές μπαίνουν σε λειτουργία χάρη σε αυτό που ονομάζω χρονικές στρατηγικές (διαλεκτική του site/nonsite, «απο-αρχιτεκτόνιση», «νέα μνημειακότητα», κινηματογραφική συνείδηση, εντροπία). Πρόκειται για τον παράλληλο στόχο της διατριβής: η ανάδειξη της περίπλοκης κριτικής του χρόνου και των χρονικοτήτων του έργου τέχνης, του καλλιτέχνη και του θεατή, στο έργο του Robert Smithson.Στα πλαίσια μιας δημόσιας συζήτησης που διεξάγεται μέσα από τις σελίδες του περιοδικού τέχνης Artforum στα τέλη της δεκαετίας του 1960 στις ΗΠΑ, ο Smithson αρθρώνει έναν λόγο που διαφέρει από τον καθαρά θεωρητικό λόγο των σύγχρονών του μινιμαλιστών. Αυτό γίνεται η αφορμή της μετακίνησής του πέρα από το φαινομενολογικό πεδίο μέσα στα όρια του οποίου συγκροτήθηκε ο μινιμαλισμός. Παράλληλα, θεμελιώδους σημασίας είναι η εισαγωγή κειμενικών λειτουργιών και αρχιτεκτονικών εννοιών στο έργο τέχνης από τον Smithson. Η λειτουργία του κτίζειν γίνεται αντιληπτή κυρίως ως από-αρχιτεκτόνιση. Η υλικότητα της γλώσσας υπογραμμίζεται και συσχετίζει την αρχιτεκτονική κατασκευή με την κατασκευή του νοήματος. Αυτά τα δυο στοιχεία τον οδηγούν σε αυτό που ονομάζει “διαλεκτική του site/nonsite”, κάτι που ανακατασκευάζει ταυτόχρονα τη διαδικασία της θέασης, την έννοια του τόπου και την έννοια του έργου τέχνης. O Smithson άσκησε ισχυρή κριτική στην μοντερνιστική άποψη για την ιστορία και τον χρόνο. Γι’ αυτόν, η ιστορία και η πρόοδος περιορίζονται από την εντροπία, το αναπόδραστο αντίθετο ρεύμα κάθε ανθρώπινης και φυσικής δραστηριότητας. Αυτό που προτείνει, είναι να μείνει κανείς κοντά στις πολυάριθμες χρονικές επιφάνειες προτάσσοντας την έννοια του κρυσταλλικού χρόνου έναντι του ιστορικού στο κείμενο «Ultramoderne”, 1967. Τόσο σε αυτό, όσο και (κυρίως) στην ταινία The Spiral Jetty, 1970, αποπειράται να υλοποιήσει εικόνες χρόνου που παρουσιάζουν πολλά κοινά στοιχεία με την έννοια των κρυστάλλων του χρόνου στον Gilles Deleuze. Με δεδομένο ότι και ο Deleuze στήριξε την “κινηματογραφική” του φιλοσοφία σε μια πολεμική ενάντια στη φαινομενολογία, υποστηρίζω ότι η κριτική της φαινομενολογίας οδηγεί τελικά τον Smithson στην εισαγωγή του κινηματογραφικού χρόνου ως διαστρωμάτωση χρονικοτήτων και της κινηματογραφικής συνθήκης της θέασης ως μιας συνθήκης θέασης με εντροπικές αντιληπτικές ποιότητες. Η αλληλοδιαπλοκή ανάμεσα στα κείμενα “A Tour of the monuments of Passaic, New Jersey”, 1967, “Incidents of the mirror travel in the Yucatan”, 1969, “The Spiral Jetty”, 1972, και στις υπόλοιπες κατασκευές του Smithson, αντανακλά και συνεχίζει τις περίπλοκες σχέσεις παρουσίας, απουσίας και διαμεσολάβησης του συστήματος site/nosite. Τα κείμενα αντανακλούν τα έργα και το έργο τέχνης μετατοπίζεται στο τυπωμένο κείμενο και έτσι οι σελίδες του περιοδικού αρχίζουν να γίνονται ένα είδος nonsite. Το έργο τέχνης που προτείνει βρίσκεται σε διαρκή κατάσταση μετατόπισης και υφίσταται, όπως υποστηρίζω, ως ένα δίκτυο κατασκευών στον χώρο και τον χρόνο.