Η διερεύνηση μιας χωροταξικής και πολεοδομικής πολιτικής για την ανάπτυξη των παραλιακών πόλεων μεσαίου μεγέθους μέσω του τουρισμού

Abstract

The main challenge of this Thesis is to combine many different factors in the same space,that of coastal cities. The coastal zone is an invaluable economic asset for the societyespecially in Greece but it is also an integral part of the natural heritage. The majority ofall human activities are concentrated in that narrow strip of land by the sea. At the sametime the majority of global population lives in the coastal zone. It is also very importantto mention that the majority of global population, especially in the so called developedworld, lives in small and middle size cities. These two statements conclude that coastalcities combine the natural uniqueness of the coastal zone with the population density andeconomic activity, which makes coastal cites the hot-spot for planning research. Tourismin Greece is a very important economic activity and is concentrated in the wider coastalareas in general and coastal cities in particular. At the same time tourism poses asignificant pressure factor for the environment and the sensitive ecosystems that aremainly located in the coastal zone, while it continuously demands more land causingland-use conflicts. One of the critical issues in the entire thesis is the development ofcities in a way that they will use the economic benefits from tourism without the negativeconsequences for the environment.Cities are well organized structures with the ability to manage and administrate theirspace and the activities within it. Town planning policies and the implementation tools,determine the relations between activities and land uses within the city while spatialplanning policies and its tools guide the relations between the city-periphery and city andthe rest of the country. An important element of this thesis is to analyse the town andspatial planning system in Greece, with emphasis on the coastal zone in general and morespecifically coastal cities and the role of tourism in this system. The integration of tourismwithin the city structure and the potential management of tourism with special terms is avery important point.Initially, the entire coastal zone is analysed with reference to its environmental,ecological and socio-economic unique characteristics. Tourism results as an importantfactor in the Greek coastal zone since it is a major economic activity while beingresponsible for the environmental and natural degradation of the area. Cities appear asthe area of the coastal zone with intense population density and economic activityviconcentration. Cities are analysed in terms of the specialised morphology andfunctionality attributes that are bestowed by their coastal nature. Tourism is once againan important part of the equation. Tourism in Greece is then analysed as a phenomenonwith emphasis on its positive and negative impacts and the spatial expression of theseimpacts. The Greek legislation for planning (town and spatial) and tourism legislation arethen analysed. During the analysis of the legislation framework the emphasis is again oncoastal cities and tourism. The main goal is to determine whether spatial policies (town,regional or spatial) can indeed cater for the changing needs due to the rapid developmentof tourism. At a second level during the legislative framework analysis for tourism thegoal is to determine whether it is acknowledged as a spatial activity which has asignificant impact on the entire coastal zone.The analysis is completed in three different scales of reference. Initially therelation between the city and the waterfront is examined and the transformation of landuse zones with the addition and development of tourism. Next, the role of the city as agate for importing and exporting people and goods and how this reflects to the relationbetween the city and its mainland or its region. Finally the role of tourism with thepressure over land-use, the environmental impacts, the economic benefits and thecontroversial social impacts is analysed along with the potential of cities to act asmediators, absorbing the negative impacts and distributing the positive to the wider area.

Το κεντρικό αντικείμενο της διατριβής είναι ο συνδυασμός πολλών διαφορετικώνπαραγόντων στον ίδιο πάντα χώρο, που είναι οι παράκτιες πόλεις. Ο ευρύτερος παράκτιοςχώρος αποτελεί μέρος της φυσικής κληρονομιάς αλλά και έναν οικονομικο πόρο τουοποίου η αξία για την κοινωνία, ιδιαίτερα στην ελλάδα, είναι ανεκτίμητη . Η συντριπτικήπλειοψηφία των ανθρώπινων δραστηριοτήτων είναι συγκεντρωμένες στην ευρύτερηπαράκτια ζώνη, ενώ ταυτόχρονα το μεγαλύτερο ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμούκατοικεί στη ζώνη αυτή. Συγχρόνως πρέπει να αναφερθεί οτι το μεγαλύτερο μέρος τουπαγκόσμιου πληθυσμού, ιδιαίτερα στον αποκαλούμενο ανεπτυγμένο κόσμο, κατοικεί σεπόλεις, με τις μικρές και μεσσαίες πόλεις να προηγούνται σε προτίμιση. Επομένως οιπαράκτιες πόλεις, παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδειαφέρον γιατί συνδυάζουν τη φυσικήιδιαιτερότητα του παράκτιου χώρου και την πληθυσμιακή συγκέντρωση των πόλεων. Οτουρισμός στην παράκτια ζώνη, αλλά και στις παράκτιες πόλεις, αποτελεί ιδιαίτερασημαντική δραστηριότητα από οικονομικής πλευράς, ενώ ασκεί πιέσεις στο ευαίσθητοπεριβάλλον της περιοχής και διεκδικεί συνεχώς περισσότερη γη. Το κεντρικό ερώτημαπου διατρέχει τη διατριβή είναι η δυνατότητα ανάπτυξης των πόλεων με τηνεκμετάλλευση της οικονομικής συμβολής του τουρισμού, χωρίς όμως τις αρνητικέςσυνέπειες στο περιβάλλον.Οι πόλεις διαθέτουν καλά οργανωμένες δομές και εργαλεία διαχείρησης τωνδραστηριοτήτων και του χώρου τους. Η πολεοδομική πολιτική και τα εργαλεία εφαρμογήςτης, ρυθμίζουν τις σχέσεις των δραστηριοτήτων και των χρήσεων στο εσωτερικό τηςπόλης, ενώ μέσω της χωροταξικής πολιτικής και των εργαλείων εφαρμογής της δίνονταικατευθύνσεις για τη σχέση της πόλης με την περιφέρεια, στην οποία ανήκει, και τηνυπόλοιπη χώρα. Σημαντικό στοιχείο της διατριβής αποτελεί η ανάλυση του συστήματοςπολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού στην Ελλάδα, με έμφαση στην παράκτια ζώνηγενικότερα και τις παράκτιες πόλεις ειδικότερα, και η δυνατότητα ενσωμάτωσης καιδιαχείρισης του τουρισμού με χωρικούς όρους.Αρχικά δίνεται έμφαση στην παράκτια ζώνη, όπου γίνεται αναφορά στιςπεριβαλλοντικές αλλά και οικονομικο-κοινωνικές ιδιαιτερότητές της. Ο τουρισμόςivεμφανίζεται ως ένα πολύ σημαντικό ζήτημα της παράκτιας ζώνης, γιατί αποτελεί μια απότις βασικές οικονομικές δραστηριότητες ενώ ταυτόχρονα ευθύνεται για πολλά από ταπεριβαλλοντικά προβλήματα της περιοχής. Στη συνέχεια αναλύονται οι πόλεις, πουπροκύπτουν ως περιοχές της παράκτιας ζώνης όπου γίνεται μεγάλη συγκέντρωσηπληθυσμού και δραστηριοτήτων, και τα ιδιαίτερα μορφολογικά και λειτουργικάχαρακτηριστικά που τους προσδίδει το γεγονός οτι είναι παράκτιες. Ο τουρισμόςεμφανίζεται για ακόμα μία φορά ως ένα σημαντικό στοιχείο των παράκτιων πόλεων. Οτουρισμός στην Ελλάδα αναλύεται ως φαινόμενο με ιδιαίτερη έμφαση στις θετικές αλλάκαι στις αρνητικές του επιπτώσεις και στη χωρική τους έκφραση. Ακολουθεί μία ανάλυσητου θεσμικού πλαισίου πολεοδομικού, χωροταξικού και τουριστικού σχεδιασμού. Κατάτην ανάλυση του θεσμικού πλαισίου η έμφαση επικεντρώνεται στις παράκτιες πόλεις καιτον τουρισμό. Το βασικό ζητούμενο είναι να εξεταστεί ο βαθμός στον οποίο οι χωρικέςπολιτικές είναι σε θέση να καλύψουν τις ανάγκες που προκύπτουν από την ανάπτυξη τουτουρισμού. Σε δεύτερη φάση, κατά την ανάλυση του θεσμικού πλαισίου του τουρισμού,ζητούμενο είναι να εξεταστεί ο βαθμός στον οποίο αναγνωρίζεται το φαινόμενο ως μίαχωρική δραστηριότητα με θετικές και αρνητικές συνέπειες σε ολόκληρη την παράκτιαζώνη.Η ανάλυση γίνεται σε τρία διαφορετικά επίπεδα αναφοράς. Αρχικά, εξετάζεται ησχέση της πόλης με το θαλάσσιο μέτωπο και, εσωτερικά, ο μετασχηματισμός των ζωνώνχρήσεων, καθώς σε αυτές προστίθεται και αναπτύσσεται ο τουρισμός. Στη συνέχεια,εξετάζεται ο ρόλος της πόλης ως πύλης εισόδου και εξόδου ανθρώπων και αγαθών και ησχέση πόλης-ενδοχώρας και πόλης – περιφέρειας. Τέλος, εξετάζεται ο ρόλος τουτουρισμού, οι ανατροπές και οι πιέσεις που προκαλεί στις παράκτιες πόλεις και ηδυνατότητα των πόλεων να ανταποκριθούν στις προκλήσεις και να απορροφήσουν τιςαρνητικές συνέπειες, διαχέοντας στην ευρύτερη περιοχή μόνο τα θετικά στοιχεία τουτουρισμού.