Εξέταση της παγκόσμιας αλυσίδας του τουρισμού – χωρικές διαστάσεις: η εφαρμογή στην ελληνική περίπτωση

Abstract

The contemporary globalized economy is characterized by an intensifying level of interdependence and interaction between those global and local forces that define the structure and the function of the economic and social activities. There are several approaches within the frames of the changing economic geography that aim to identify and interpret the emerging production and consumption patterns worldwide. The Global Value Chains and Global Production Networks approaches hold a preeminent role among them, given that they can constitute both a satisfactory theoretical framework and a methodological approach for the study of governance and the impacts of globalization. However, even though the pertinent studies have successfully analyzed numerous manufacturing activities, the service sector and particularly tourism seem to have been neglected. This PhD thesis constitutes an attempt to fill this gap, aiming to analyze the economic geography of tourism via the application of the value chains approach in this case. By adopting a mixed-method research design - which includes both the collection and analysis of secondary data and an extensive fieldwork - and a case-study research strategy, the main findings represent a significant contribution in two ways. Specifically, they can contribute to the scientific literature related to the economic geography of tourism, while, on methodological terms, they illustrate the application of the value chain analysis in the case of services and, especially, in the tourism sector. The main findings indicate, on the one hand, that tourism should not be treated as a distinct or an exceptional case, while, on the other hand, they constitute a mean to identify and interpret the organization and governance of the tourism sector, as well as its economic impacts for the actors and the regions involved.

Η σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη οικονομία χαρακτηρίζεται από τον εντεινόμενο βαθμό αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασης μεταξύ των παγκόσμιων και τοπικών εκείνων παραγόντων, που καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τους όρους οργάνωσης και λειτουργίας των οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων. Στο πλαίσιο της μελέτης της μεταβαλλόμενης οικονομικής γεωγραφίας έχουν αναπτυχθεί διάφορες προσεγγίσεις που στοχεύουν στην καταγραφή και ερμηνεία των νέων αυτών συνθηκών παραγωγής και κατανάλωσης. Ανάμεσα σε αυτές, η θεώρηση των Παγκόσμιων Αλυσίδων Αξίας (Global Value Chains) και των Παγκόσμιων Δικτύων Παραγωγής (Global Production Networks) κατέχουν μία εξέχουσα θέση, με την έννοια ότι αποτελούν τόσο ένα ικανοποιητικό θεωρητικό πλαίσιο ανάλυσης, όσο και ένα μεθοδολογικό εργαλείο για την πληρέστερη κατανόηση των όρων οργάνωσης και των επιπτώσεων της λειτουργίας της οικονομίας υπό το πρίσμα της παγκοσμιοποίησης. Ενώ, όμως, οι σχετικές εμπειρικές μελέτες έχουν καταφέρει να εξετάσουν επιτυχώς πολλούς μεταποιητικούς κλάδους, η σχετική σημασία των υπηρεσιών και ειδικότερα του τουρισμού φαίνεται να απουσιάζει. Η παρούσα διατριβή συνθέτει μία απόπειρα κάλυψης αυτού του κενού, στοχεύοντας στη μελέτη της οικονομικής γεωγραφίας του τουρισμού, μέσω της εφαρμογής της προσέγγισης των Aλυσίδων Aξίας. Υιοθετώντας μία μεικτή μεθοδολογική προσέγγιση, που περιλαμβάνει τόσο την επισκόπηση και ανάλυση των δευτερογενών δεδομένων όσο και μία εκτεταμένη εμπειρική έρευνα, στη βάση της μελέτης περίπτωσης ενός τυπικού προορισμού μαζικού τουρισμού στην Ελλάδα, τα ευρήματα που συγκεντρώθηκαν αποτελούν μία σημαντική συνεισφορά με δύο τρόπους. Σε θεωρητικό επίπεδο, συνεισφέρουν στη βιβλιογραφία σχετικά με την οικονομική γεωγραφία του τουρισμού, ενώ, σε μεθοδολογικό επίπεδο, στην απόπειρα εφαρμογής της προσέγγισης των Aλυσίδων Aξίας στις υπηρεσίες και ειδικότερα στον τουρισμό. Τα ευρήματα αυτά, αφενός, καταδεικνύουν ότι ο τουρισμός δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μία ξεχωριστή και ιδιαίτερη περίπτωση και, αφετέρου, ερμηνεύουν σε μεγάλο βαθμό τους όρους οργάνωσης και λειτουργίας του τουριστικού κλάδου, αλλά και τις οικονομικές επιπτώσεις που ανακύπτουν ανά τύπο δρώντα και χωρικό επίπεδο ανάλυσης.