Οικοσυστημικά μοντέλα για τη μελέτη και τη διαχείριση της ελληνικής αλιείας: εφαρμογή στο Ιόνιο

Abstract

The results of the present study highlighted the Greek fisheries since the early period of 20th century and showed that Greek fisheries started to develop after the immigration of more than a million people from Turkey during 1923-1924 and the subsequent economic funding to Greek fisheries from the League of Nations, which can be viewed as an early capacity-enhancing subsidies scheme. The historic evolution of Greek fisheries landings during 1928-2007 displayed four distinct patterns corresponding to four phases of Greek fisheries development: (1) a gradual increase during 1928-1949, (2) a steeper increase during 1950-1969, (3) a much steeper linear increase during 1970-1994 and (4) a declining trend during 1995-2007. These phases coincided chronologically with significant socio-economic and political events that took place in Greece since 1928. During the pre-development phase, the mean (during 1928-1946) annual landings were 11.3 times lower when compared to the landings of the 1994 peak indicating that this period could characterized as a period when the fishery exploitation is limitited. The reconstruction of fisheries landings by species, gear and subarea from all Greek Seas during 1928-2007 showed that total landings time series as well as those of each gear separately highly increased from 1928 up to mid 1990’s and then declined for the remaining years. The same trend was almost true for the vast majority of the total landings for all species combined and for the most abundant species, per gear and subarea depending on each case. The general trend identified for the reconstructed landings were not the result of aggregating landings over different gears and subareas, but rather a general pattern for most gears, subareas and dominant species. Apart from studying the historical development of the Greek fisheries, the main reason for recontructing Greek fisheries landings was to use this data for applying various ecological indices/analyses on a gear/subarea basis and to develop ecosystem-based models for comparing different management scenarios for Greek fisheries. Before the use of fisheries landings to the estimation of ecological indices, the evaluation of the official fisheries landings indentified strange patterns and unusal estimates on the data. The results showed that certain administrative and technical deficiencies seemed to increase the bias and uncertainties of the Greek national landings due to: (a) deficiencies in administrative organization among the local custom port authorities monitoring fisheries statistics (i.e. correlations among far-away distant subareas that are likely not attributed to ecosystem changes); (b) the delay in the harmonization of new sampling schemes (i.e. sudden appearances or disappearances of common species) that was established by HELSTAT since 1982; and (c) other external factors (i.e. the increase of the value of fuels) that influence the sampling procedure. For instance, the high increase of Greek national landings during 1990-1994 (by 63%) is quite possible to coincide with -and it can partially be explained by- the high increase of the price of fuels during the same period (by more than 120%). This could be likely attributed to the increase in the number of fishers that are willingness to benefit with fuel in lower prices and this change the reference population base of HELSTAT. The application of various ecological indices/analyses on a gear/subarea basis showed that: (a) the mean trophic level (TLL) estimates of the total (i.e. all gears and subareas combined) Greek landings and gear-aggregated landings per area masked a possible “fishing down food web” effect (FDFW) effect when compared with the gear- and area-disaggregated landings; (b) area specificities might either enhance or diminish a FDFW effect; (c) certain gears might be more or less sensitive in highlighting FDFW that might be not necessarily caused by the gear that reveals the FDFW effect (i.e. negative and non-significant trends estimated for TLL for purse-seiners and beach-seiners that coincided with increasing trends of TLL for trawlers and small-scales); (d) the estimates of the weighted averages of the TLL seemed to be less sensitive to detect a possible FDFW when compared with indicators of variability and dispersion of TL of landings derived from the trophic spectra (TLS). Finally, the application of an ecosystem-based model, Ecopath with Ecosim, in the Greek Ionian Sea (GRIS) showed that GRIS: (a) is a mature system; (b) is among the most oligotrophic areas in Mediterranean; (c) had a complex food web structure; (d) displayed a high number of energy pathways, trophic levels and high cycling of matter; and (e) indicated that more energy was produced in it than respired within the system. The present study is also a first step to improve knowledge and to quantify discards in a multi-species/gear system, despite the uncertainties existed in quantifying discard quantities, especially for low trophic levels. Nevertheless, primary production required to sustain the fishery was low, but approximately half of it was for sustaining by-catches and discards. Fishing mortality by each gear type was moderate the cumulative fishing impact estimated from all gears combined exceeds safe-limits. This shows the benefits of moving toward multi-species/multi-gear fisheries management.

Η παρούσα διατριβή μέσα από τη συγκέντρωση μια πολύ-επίπεδης πληροφορίας που αφορούσε σε βιολογικά, αλιευτικά και κοινωνικο-πολιτικά στοιχεία από έναν εκτεταμένο χωρο-χρονικά ορίζοντα (από τις αρχές του 20ου αιώνα για όλες τις ελληνικές θάλασσες): (α) περιέγραψε την ιστορική εξέλιξη της ελληνικής αλιείας από την έναρξη της επίσημης συλλογής αλιευτικών δεδομένων, (β) εμπλούτισε και διόρθωσε τα δεδομένα της αλιευτικής παραγωγής και (γ) αξιολόγησε την ποιότητα των επίσημων στοιχείων αλιείας, ώστε να επικαιροποιηθεί η ποιότητα της παρεχόμενης πληροφορίας. Η πληροφορία αυτή, στη συνέχεια, χρησιμοποιήθηκε ως το βασικό «συστατικό» για: (α) την εκτίμηση οικολογικών δεικτών και (β) την εφαρμογή ενός οικοσυστημικού μοντέλου, προκειμένου να περιγραφείη κατάσταση των αλιευτικών αποθεμάτων. Η ιστορική εξέλιξη της αλιευτικής παραγωγής κατά την περίοδο 1928-2007 εμφάνισε τέσσερα ευδιάκριτα πρότυπα που ανταποκρίνονται στις τέσσερις φάσεις εξέλιξης της ελληνικής αλιείας: (1) «πρώιμη αναπτυξιακή φάση» (1928-1949), (2) «φάση ανάπτυξης» (1950-1969), (3) «φάση πλήρους ανάπτυξης έως υπερ-εκμετάλλευσης» (1970-1994) και (4) «φάση συρρίκνωσης» (1995-2007). Η ανασύσταση της παραγωγής ανά είδος, εργαλείο και υποπεριοχή για όλες τις θαλάσσιες περιοχές για την περίοδο 1928-2007 πλεονεκτεί από τα επίσημα δεδομένα αλιευτικής παραγωγής που προέρχονται από τους επίσημους φορείς συλλογής δεδομένων σε: (α) μέγεθος χρονοσειράς και χρονική συνέχεια (1928-2007, χωρίς την απουσία κενών ετών), (β) χωρική κάλυψη (κατανομή σε 16 υποπεριοχές των ελληνικών θαλασσών), (γ) ταξονομική ομοιογένεια (συμμετοχή των ίδιων σχεδόν ειδών σε όλοκληρη τη χρονοσειρά) και (δ) διαχωρισμό ανά αλιευτικό εργαλείο για όλα τα μηχανοκίνητα σκάφη (συμπεριλαμβανομένων και των σκαφών της μικρής παράκτιας αλιείας με ισχύ μηχανής < 19 HP). Ωστόσο, η ανασύσταση της παραγωγής αποτελεί μια απλουστευμένη μεθοδολογία, η οποία δεν έχει ως πρωταρχικό σκοπό να εκτιμήσει την «αληθινή» παραγωγή, αλλά να δώσει μια πρώτη εικόνα της ιστορικής εξέλιξης της παραγωγής και να βελτιώσει τα δεδομένα παραγωγής με τη χρησιμοποίηση μιας πολυ-επίπεδης δεξαμενής πληροφορίας. Η αξιολόγηση των επίσημων δεδομένων αλιευτικής παραγωγής από τους φορείς συλλογής αλιευτικών στοιχείων ανέδειξε μια εμφανή χωρο-χρονική διαφοροποίηση του προτύπου των καταγραφών, η οποία πιθανά να ερμηνεύεται από υποκειμενικούς παράγοντες που επηρεάζουν το σχεδιασμό της δειγματοληπτικής έρευνας όπως είναι ο διαφορετικός βαθμός οργάνωσης των τοπικών γραφείων που συλλέγουν τα στοιχεία και η χρονοκαθυστέρηση στην ενσωμάτωση των αλλαγών στο σύστημα καταγραφής των δεδομένων, νομοθετικές διατάξεις τοπικής ισχύος και διάφοροι εξωγενείς παράγοντες που συνδέονται με το δειγματοληπτικό σχεδιασμό της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, όπως είναι η διάθεση του καυσίμου. Τα κυμαινόμενα χωρο-χρονικά πρότυπα που αναδεικνύονται είναι περισσότερο πιθανό να οφείλονται σε διοικητικο-τεχνικά προβλήματα και συνεπώς η «οικολογική» τους ανάλυση πρέπει να είναι επιφυλακτική και συνετή, τόσο από τα συστήματα διαχείρισης όσο και από τους παραγωγικούς κλάδους. Έχοντας υπόψη τους περιορισμούς και το βαθμό αξιοπιστίας των δεδομένων, οι εκτιμήσεις των οικολογικών δεικτών και ειδικότερα οι εκτιμήσεις των μεταβολών της μέσης τιμής του τροφικού επιπέδου από τη συνολική αλιευτική παραγωγή πιθανά να υποκρύπτει μια διαδικασία υποβάθμισης των αλιευτικών αποθεμάτων (“fishing down food web” effect (FDFW) όταν συγκρίνονται με τα δεδομένα της παραγωγής ανά υποπεριοχή και αλιευτικό εργαλείο. Αυτό οφείλεται στην επίδραση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών κάθε υποπεριοχής που μπορεί να ενισχύσει (θετικές τάσεις των μεταβολών της μέσης τιμής του τροφικού επιπέδου) ή να μειώσει (αρνητικές τάσεις των μεταβολών της μέσης τιμής του τροφικού επιπέδου) την εμφάνιση μιας διαδικασίας FDFW και στο ότι ορισμένα αλιευτικά εργαλεία είναι περισσότερο ή λιγότερο «ευαίσθητα» στο να αναδείξουν μια διαδικασία FDFW. Η εφαρμογή ενός οικοσυστημικού μαζικού μοντέλου έδειξε ότι όσον αφορά στη δομή και στις ροές ενέργειας του οικοσυστήματος της περιοχής του Ιονίου: (α) παρουσιάζεται μια πολύπλοκη δομή τροφικού πλέγματος, (β) εμφανίζεται μια σχετικά «καλή» αντίσταση του συστήματος σε απροσδόκητες μεταβολές, (γ) περισσότερη ενέργεια παράγεται μέσα στο σύστημα παρά καταναλώνεται σε αυτό και (δ) το τροφικό πλέγμα των διηθηματοφάγων οργανισμών είχε μεγαλύτερη ενεργειακή συνεισφορά στο σύστημα. Αναφορικά στην αλιευτική εκμετάλλευση, η εφαρμογή του οικοσυστημικού μοντέλου έδειξε ότι: (α) ακόμη και όταν οι εκτιμώμενες τιμές θνησιμότητας ανά αλιευτικό εργαλείο ήταν γενικά μικρές, η αθροιστική θνησιμότητα ήταν υψηλή, γεγονός που ενδεχόμενα να ενισχύει την πολυ-εργαλειακή προσέγγιση της διαχείρισης, (β) οι έμεσες επιδράσεις της αλιείας ήταν διασπαρμένες σε όλα τα τροφικά επίπεδα του τροφικού πλέγματος του συστήματος, (γ) οι μηχανότρατες είχαν το μεγαλύτερο «αποτύπωμα» της αλιείας στο θαλάσσιο οικοσύστημα και (δ) τα απορριπτόμενα αλιεύματα μπορεί να είναι περισσότερο σημαντικά σε ότι αφορά στις ροές και στην απαιτούμενη ενέργεια για τη στήριξη των αποθεμάτων από ότι τα εμπορικά αλιεύματα.