Συμβολή στη βιοτική ταξινόμηση των ποταμών της Ελλάδας με βάση την ιχθυοπανίδα και την παρόχθια βλάστηση

Abstract

Η ταξινόμηση ή διάκριση των ποταμών σε τύπους (τυπολογία) γίνεται για πολλούς λόγους: έρευνα, απογραφή, διδασκαλία και δημιουργία εργαλείων αξιολόγησης και παρακολούθησης οικοσυστημάτων. Η ταξινόμηση είναι πολύ σημαντική για τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό, τη διαχείριση και την προστασία φυσικών περιοχών και της βιοποικιλότητας γενικότερα. Οι ποταμοί μαζί με μια ευρύτερη παρόχθια ζώνη δημιουργούν ένα πολυδαίδαλο δίκτυο ποτάμιων διαδρόμων στο τοπίο και δυστυχώς δεν αντιμετωπίζονται με έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό όσον αφορά τη διαχείριση και την προστασία τους. Στα ρέοντα ύδατα και στις δυναμικές παρόχθιες ζώνες τους υπάρχει ιδιαίτερη δυσκολία απογραφής και ταξινόμησης λόγω της υψηλής ετερογένειας σε αυτούς τους σχηματισμούς. Η ταξινόμηση αποτελεί μια βασική πρόκληση στη γενική κατανόηση της δομής και της λειτουργίας των ποτάμιων σχηματισμών και των παρόχθιων ζωνών. Επιπρόσθετα, μέσα σε ένα πνεύμα «προσαρμοστικής διαχείρισης», η ταξινόμηση μπορεί να συμβάλει στον καλύτερο σχεδιασμό της οικολογικής αποκατάστασης υποβαθμισμένων ποτάμιων διαδρόμων. Η ταξινόμηση παρουσιάζει σήμερα ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω των νομικών κειμένων της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα (ΟΠΥ) (2000/60/ΕΚ), καθώς σε αυτά τα νομικά κείμενα στηρίζεται η διαχείριση υδάτινων οικοσυστημάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ΟΠΥ προσεγγίζει την παρακολούθηση της κατάστασης των υδάτινων οικοσυστημάτων ανάλογα με τους διάφορους τύπους υδάτων (water body types). Η ΟΠΥ προτείνει μια ιεραρχική μορφή ταξινόμησης που περιλαμβάνει και την κλίμακα της περιφέρειας (προσφέροντας ένα χάρτη οικοπεριφερειών). Επιπλέον, προωθεί την ανάγκη σύνδεσης των βιοτικών χαρακτηριστικών με τα αβιοτικά γνωρίσματα που δημιουργούν τις χαρακτηριστικές μορφές των διαφορετικών τύπων υδάτινων σωμάτων. Η ανάπτυξη τυπολογίας με την έννοια των τύπων οικοτόπων έχει βέβαια προωθηθεί και από την Οδηγία για τους Οικοτόπους (92/43/ΕΟΚ), η οποία εξειδικεύει τις δράσεις ή τα μέτρα προστασίας, παρακολούθησης και αποκατάστασης εντός των τύπων. Χωρίς την ταξινόμηση δεν μπορεί εύκολα να υπάρξει αποτελεσματική, ολιστική διαχείριση και διαφύλαξη αυτών των οικοσυστημάτων. Βέβαια, παρότι η Οδηγία για τους Οικοτόπους δεν ορίζει μεγάλο αριθμό παρόχθιων ή ποτάμιων τύπων οικοτόπων, είναι σημαντικό να μπορούν να συνδεθούν αυτές οι δύο «υπεροδηγίες» για το περιβάλλον όσον αφορά στην προστασία αυτών των δυναμικών και ιδιαίτερων σχηματισμών. Η παρούσα διατριβή ερεύνησε τις ακόλουθες θεματικές ενότητες που συμβάλλουν σε μια βιοτική ταξινομική προσέγγιση σε διαφορετικές κλίμακες για τους ποτάμιους διαδρόμους: · Τα βιογεωγραφικά χαρακτηριστικά και τα γενικευμένα όρια των εσωτερικών υδάτων της Ελλάδας σε προσέγγιση μακροκλίμακας (ζωογεωγραφικές ασυνέχειες). Τα ψάρια του γλυκού νερού θεωρούνται εξαιρετικοί ενδείκτες βιοτικής ομοιότητας των υδάτων (προσδίδουν πληροφορίες για τη βιογεωγραφική, γεωλογική και κλιματολογική συγγένεια των υδάτινων οικοσυστημάτων). · Τη διαμήκη βιοτική τυπολογία στους ποταμούς με τη χρήση των συναθροίσεων των ψαριών από δεδομένα δειγματοληψιών με ηλεκτραλιεία.