Περίληψη
Σ΄αυτή την εργασία επιχειρείται η διακειμενική προσέγγιση δύο ρητόρων της αρχαιότητας, του Ισοκράτη (4ος αι. π.Χ.) και του Αίλιου Αριστείδη (2ος αι. μ.Χ.). Διερευνάται ο βαθμός σύγκλισης των επιλογών τους λόγω κοινών πεποιθήσεων και συγκρίνονται οι απόψεις τους ως προς την αξία, το ρόλο και τους στόχους της ρητορικής, η οποία συνδυάζεται με ηθικές αρχές και έχει πρακτική εφαρμογή στην πολιτική. Στόχος είναι να καταδειχθούν οι άμεσες και έμμεσες επιδράσεις του Ισοκράτη στον Αίλιο Αριστείδη, σε ποιο βαθμό οι ιδέες του πρώτου αναβιώνουν στους λόγους του δεύτερου και με ποιον τρόπο, αν δηλαδή πρόκειται για στείρα μίμηση ή δυναμική αφομοίωση και νέα ανάγνωση. Την έρευνα δυσχέρανε η μεγάλη χρονική απόσταση ανάμεσα στους δύο ρήτορες σε συνδυασμό με τις αλλαγές στο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον, στο οποίο έζησαν, καθώς και το γεγονός ότι ο Αίλιος Αριστείδης, αντίθετα με την πρακτική του, δεν αναφέρεται ποτέ στον Ισοκράτη ως πηγή έμπνευσής του. Από τη σύγκριση προέκυψαν τα εξής: Ο Ισοκράτης και ...
Σ΄αυτή την εργασία επιχειρείται η διακειμενική προσέγγιση δύο ρητόρων της αρχαιότητας, του Ισοκράτη (4ος αι. π.Χ.) και του Αίλιου Αριστείδη (2ος αι. μ.Χ.). Διερευνάται ο βαθμός σύγκλισης των επιλογών τους λόγω κοινών πεποιθήσεων και συγκρίνονται οι απόψεις τους ως προς την αξία, το ρόλο και τους στόχους της ρητορικής, η οποία συνδυάζεται με ηθικές αρχές και έχει πρακτική εφαρμογή στην πολιτική. Στόχος είναι να καταδειχθούν οι άμεσες και έμμεσες επιδράσεις του Ισοκράτη στον Αίλιο Αριστείδη, σε ποιο βαθμό οι ιδέες του πρώτου αναβιώνουν στους λόγους του δεύτερου και με ποιον τρόπο, αν δηλαδή πρόκειται για στείρα μίμηση ή δυναμική αφομοίωση και νέα ανάγνωση. Την έρευνα δυσχέρανε η μεγάλη χρονική απόσταση ανάμεσα στους δύο ρήτορες σε συνδυασμό με τις αλλαγές στο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον, στο οποίο έζησαν, καθώς και το γεγονός ότι ο Αίλιος Αριστείδης, αντίθετα με την πρακτική του, δεν αναφέρεται ποτέ στον Ισοκράτη ως πηγή έμπνευσής του. Από τη σύγκριση προέκυψαν τα εξής: Ο Ισοκράτης και ο Αίλιος Αριστείδης ξεχωρίζουν στους κύκλους των σοφιστών/ρητόρων λόγω του χαρακτήρα τους και του τρόπου, με τον οποίο συλλαμβάνουν τη ρητορική τέχνη και τη δύναμη του «λόγου». Οι στόχοι τους είναι, επίσης, όμοιοι: ο Ισοκράτης προβάλλει τη «φιλοσοφία» του ως το ιδεώδες παιδευτικό σύστημα, ο Αίλιος Αριστείδης υπερασπίζεται τη «ρητορική» στην αντιπαράθεση με τους συγχρόνους του φιλοσόφους με την επιχειρηματολογία του προτύπου του Ισοκράτη, ο οποίος κατά τον 4ο αι. π.Χ. είχε αντιμετωπίσει ανάλογη κατάσταση. Και οι δύο ρήτορες προβάλλουν τη δύναμη του «λόγου» και το ρόλο του στη δημιουργία πολιτισμού, στην παίδευση του ατόμου, στην απονομή δικαιοσύνης, στην πολιτική. Ο Ισοκράτης συνένωσε ως πρώτος ρήτορας τη ρητορική με ηθικές αρχές ως βάση της διδασκαλίας του. Ανάλογα κινείται και η σύλληψη της «ρητορικής» από τον Αίλιο Αριστείδη. Και οι δύο θεωρούν ότι ο «λόγος» αποτελεί το θεμέλιο για τη σωστή παίδευση του νέου ανθρώπου και τη διαμόρφωση χρηστής προσωπικότητας. Στο πλαίσιο αυτό προσεγγίζουν με όμοιο τρόπο ζητήματα που σχετίζονται με τη φύση, τις μεθόδους, τη χρήση και τους στόχους της ρητορικής, σκοπός της οποίας δεν είναι η πειθώ, αλλά η «ευβουλία» που είναι απαραίτητη τόσο στον ιδιωτικό, όσο και στο δημόσιο βίο και είναι ιδιαίτερα σημαντική για τον πολιτικό, ο οποίος πρέπει να διαθέτει πολιτική οξύνοια, σωστή κρίση και ευρύνοια, ώστε να αναγνωρίζει τις εξελίξεις και να καθοδηγεί στη λήψη αποφάσεων για το κοινό όφελος. Το άτομο εκείνο που έχει ενστερνιστεί τις αρχές της «φιλοσοφίας» (Ισοκράτης)/«ρητορικής» (Αίλιος Αριστείδης) είναι μια ολοκληρωμένη και ηθική προσωπικότητα, το ιδανικό άτομο για την ανάληψη θέσεων ευθύνης. Ο Ισοκράτης και ο Αίλιος Αριστείδης προβάλλουν ως παράδειγμα πεπαιδευμένων πολιτικών ανδρών τον πεφωτισμένο βασιλέα (Ευαγόρας, Νικοκλής) και τέσσερις πολιτικούς της Αθήνας (Μιλτιάδης, Κίμων, Περικλής, Σόλων) που διέθεταν αρετή, επιείκεια, εγκράτεια, φιλανθρωπία, ήταν εύβουλοι, καλοί καγαθοί άνδρες. Οι παραπάνω απόψεις αποκτούν αξία στο ιστορικό περιβάλλον τόσο του Ισοκράτη όσο και του Αριστείδη. Και οι δύο ενδιαφέρονται για την πολιτική στην πράξη και ασχολούνται με τον τρόπο άσκησης της εξουσίας από τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής τους (Αθήνα, Ρώμη).
περισσότερα
Περίληψη σε άλλη γλώσσα
In dieser Arbeit wurden die Einstellungen des Isokrates und des Aristeides zu Rhetorik und Politik einander gegenübergestellt und verglichen. Ziel der Untersuchung war, die intertextuellen Relationen zwischen ihnen zu klären. Ausgangspunkt war die Feststellung, dass Isokrates den Aristeides gedanklich beeinflusst und ihm als Vorbild gedient hat. Es wurde daher die Frage gestellt, worin dieser Einfluss lag und in welche Bereiche er sich erstreckte. Folgende Sclüsse wurden gezogen: Isokrates und Aristeides lebten zwar in zwei voneinander entfernten Zeitalter, in denen die Gesellschaft und die Politik unterschiedlich gestaltet wurden. Doch die Einstellungen des Aristeides gegenüber der Rhetorik und bestimmte politische Gedanken gehen auf Isokrates zurück. Von einer vollkommenen Nachahmung des Isokrates durch Aristeides kann allerdings kaum die Rede sein. Isokrates diente dem Aristeides eher als Quelle, aus der dieser reichliches gedankliches Material und Leitbegriffe schöpfte. Im isokrate ...
In dieser Arbeit wurden die Einstellungen des Isokrates und des Aristeides zu Rhetorik und Politik einander gegenübergestellt und verglichen. Ziel der Untersuchung war, die intertextuellen Relationen zwischen ihnen zu klären. Ausgangspunkt war die Feststellung, dass Isokrates den Aristeides gedanklich beeinflusst und ihm als Vorbild gedient hat. Es wurde daher die Frage gestellt, worin dieser Einfluss lag und in welche Bereiche er sich erstreckte. Folgende Sclüsse wurden gezogen: Isokrates und Aristeides lebten zwar in zwei voneinander entfernten Zeitalter, in denen die Gesellschaft und die Politik unterschiedlich gestaltet wurden. Doch die Einstellungen des Aristeides gegenüber der Rhetorik und bestimmte politische Gedanken gehen auf Isokrates zurück. Von einer vollkommenen Nachahmung des Isokrates durch Aristeides kann allerdings kaum die Rede sein. Isokrates diente dem Aristeides eher als Quelle, aus der dieser reichliches gedankliches Material und Leitbegriffe schöpfte. Im isokrateischen Erziehungssystem wurde die Rhetorik mit der Moral zum ersten Mal in Eines zusammengeschmolzen, und dies spiegelt sich in der Rhetorik des Aristeides wider. Beide Autoren behandeln ihnen gemeinsame Themen zur Beredsamkeit als der Grundlage für die richtige Erziehung und Formung der menschlichen Persönlichkeit und somit nähern sie sich den Fragen von Natur, Methoden, richtiger Anwendung und Zielen der Rhetorik auf ähnliche Weise. Der Logos ist diejenige zentrale Kraft, welche die Menschen zusammenhält und allein zu Besonnenheit und Maßhalten bewegen kann; auf ihn gehen die Gründung der menschlichen Gesellschaft, sämltiche Zivilisation und alle Errungenschaften der Menschheit über die Zeiten zurück. Die Erziehung durch den Logos wird auf der Grundlage der Dreiheit vorgestellt, deren Elemente (Physis, Paideusis, Melete) Isokrates zum ersten Mal zu einem einheitlichen System vervollständigt hat. Beide Autoren unternehmen die gleiche Einstufung dieser Faktoren: die Naturanlage spielt die grundlegende Rolle für die Erziehung und moralische Formung des Menschen, die weiterhin von der persöhnlichen Anstrengung weiterentwickelt wird; der Lehrer als drittwichtigstes Element vermittelt die notwendigen tecnischen Kenntnisse und bietet seinen Schülern durch die eigene Lebensführung ein nachahmungswertes Beispiel (Mimesis). Was den Politiker angeht, handelt es sich um einen Rhetor, eine vollkommene Persönlichkeit, den idealen Menschen für die Übernahme einer Führungsposition (Berater, Staatsmann, Stratege), der sich darin bestens auskennt, seine Mitbürger zum Guten zu leiten, weil er die Grundsätze der Philosophia/Rhetorike angeeignet hat, sich seinen Charakter auf der Grundlage der Moral hat entfalten lassen und den Logos zur Lebensführung gemacht hat. Damit man zu einer solchen ethisch eingestellten politischen Persönlichkeit wird, muss man über die entsprechende Physis verfügen. Die Arete kann nicht vermittelt werden, sie muss von Natur aus gegeben sein. Das einzig Mögliche ist die moralische Verbesserung durch die richtige Erziehung. Dieses Führerbild wird am Beispiel des aufgeklaerten Alleinherrschers (Euagoras, Nikokles, roemischer Kaiser) und von vier Politikern Athens (Miltiades, Kimon, Perikles, Solon) klargestellt, die dank des Logos durch Merkmale wie die Arete, die Epieikeia, die Engrateia, die Philanthropia, die Praotes und die Kalokagathia gekennzeichnet wurden.Die Konzeption eines rednerischen Ideals, das sich mit der Moral identifiziert, ist für Isokrates und Aristeides besonders wichtig und gewinnt an Bedeutung angesichts der politischen Zusammenhänge im 4.Jh.v.Chr. bzw. 2.Jh.n.Chr. Ihre Interessen lagen in der praktischen Politik, einen Prozess, in dem der aufrichtige politische Berater sehr wichtig ist: Denken – Reden – Handeln gemäß den Situationen und dem sittlich Passenden. Isokrates betrachtete als erster seine Welt global und schlug schon früh ein anderes politisches Gebilde als Ersatz für den überholten Stadtstaat vor. Diese globale Betrachtungsweise hob Aristeides in seiner Darstellung des römischen Vielvölkerstaates besonders hervor, er behandelt wie Isokrates politische Themen wie die Herrschaftsausübung durch eine Großmacht am Beispiel von Athen und Rom und legt die ein politisches Gebilde stabilisierenden Faktoren (Verfassung, Gleichheit, Eintracht) dar.
περισσότερα