Ἡ ἐν Χριστῷ πρόσληψις τῆς ἀνθρώπινης φύσεως κατὰ τοὺς Ἀντιοχειανοὺς θεολόγους τοῦ 5ου αἰῶνος

Abstract

This Ph.D. dissertation examines the Christology Teaching of the most important Antiochian Theologians of the 5th century; Theodore of Mopsuestia, Nestorius of Constantinople and Theodoret of Cyrus. Diodore of Tarsus, lived and acted in the 4th century, is also examined, since he played a significant role in forming the teaching of these three Antiochian School representatives. History, evolution, basic characteristics and especially, the significance of the Antiochian Theological School in Church Theology, as well as its differences with the Theological School of Alexandria are presented in the Introduction of the dissertation. This presentation focuses on the historical-grammatical method of interpretation of the Holy Bible of the Antiochian Theological School and its relation to the allegorical method of interpretation of the Alexandrian Theological School, as well.The first chapter consists of two parts. The first part demonstrates the three great Antiochian theologians' historical and anthropocentric interpretation of the Bible, presenting the interpretation of the fundamental Christological phrase "The Word became flesh" (John 1:14), and the way the Antiochian fathers perceived the Alexandrian method of interpretation. In the second part, the theory of the existence of the Christological formulas "Logos-Sarx", "Logos-Anthropos" and their correspondence with the Alexandrian and Antiochian Christology is respectively presented. Having taken the foundation of Antiochian Christology as the way of interpreting the Bible into account, the study proceeds to the negotiation of the three fundamental pillars of Church teaching. The second chapter examines the Antiochian perception concerning the way the human nature of Christ was received by God the Word (“union by good pleasure”) and what is their meaning of the union of divinity and human nature (“conjunction”). In the third chapter, the second pillar of Antiochian Christology is presented; the emphasis is on the human nature of Christ as a natural consequence of the Antiochian historical and anthropocentric interpretation in which human nature is posed as a subject of the historical events of the human life of Christ, as well as the use of the terms “union by good pleasure” and “conjunction”, which ensures that the union of divine and human nature keeps them not confused. The fourth chapter of the thesis examines the third and last pillar of Antiochian Christology: the existence of a common person for the divine and human nature of Christ. The last chapter of the dissertation examines the refusal of the term "Theotokos" for the Virgin Mary as a crowning achievement of the entire Antiochian Christological structure as well as the outward expression of the Christology of the 5th-century Antiochian theologians. Τhis Antiochian notion was introduced to the flock of the Church and eventually rejected as inadequate to explain the mystery of the union of divine and human nature of Christ.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή ασχολείται με την Χριστολογική διδασκαλία των σπουδαιότερων Αντιοχειανών θεολόγων του 5ου αιώνος, και πιο συγκεκριμένα των Θεοδώρου Μοψουεστίας, Νεστορίου Κωνσταντινουπόλεως και Θεοδωρήτου Κύρου. Σε κάποια συγκεκριμένα ζητήματα γίνεται αναφορά και στον Διόδωρο Ταρσού, ο οποίος έζησε και έδρασε στον 4ο αιώνα, διαδραματίζει όμως σπουδαίο ρόλο στην διαμόρφωση της διδασκαλίας των τριών παραπάνω εκπροσώπων της Αντιοχειανής Σχολής. Η εισαγωγή της διατριβής παρουσιάζει την ιστορία, την εξέλιξη, τα βασικά χαρακτηριστικά και κυρίως την σημασία της Αντιοχειανής Θεολογικής Σχολής για την Θεολογία της Εκκλησίας, καθώς και τις διαφορές της με την Θεολογική Σχολή της Αλεξάνδρειας. Επίκεντρο στην παρουσίαση αυτή είναι η ιστορικογραμματική μέθοδος ερμηνείας της Αγίας Γραφής της Αντιοχειανής Θεολογικής Σχολής και η σχέση της προς την αλληγορική μέθοδο ερμηνείας της Αλεξανδρινής Θεολογικής Σχολής. Το πρώτο κεφάλαιο αποτελείται από δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος καταδεικνύεται ο ιστορικός και ανθρωποκεντρικός τρόπος ερμηνείας της Αγίας Γραφής από τους τρεις μεγάλους Αντιοχειανούς θεολόγους παρουσιάζοντας την ερμηνεία της θεμελιώδους Χριστολογικής φράσεως «Ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο» (Ιω. 1,14) από αυτούς, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο αυτοί αντιλαμβάνονταν την μέθοδο ερμηνείας των Αλεξανδρινών. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται η θεωρία περί υπάρξεως των Χριστολογικών σχημάτων «Λόγος – σαρξ» και «Λόγος – άνθρωπος» και την αντιστοιχία τους με την Χριστολογία των Αλεξανδρινών και των Αντιοχειανών αντιστοίχως. Έχοντας θέσει ως βάση και θεμέλιο της Αντιοχειανής Χριστολογίας τον τρόπο ερμηνείας της Αγίας Γραφής η διατριβή προχωρεί στην συνέχεια στην διαπραγμάτευση των τριών βασικών πυλώνων του οικοδομήματός της. Το δεύτερο κεφάλαιο διαπραγματεύεται τον πρώτο πυλώνα της Αντιοχειανής Χριστολογίας: πώς αντιλαμβάνονταν οι Αντιοχειανοί τον τρόπο με τον οποίο έγινε η πρόσληψη της ανθρώπινης φύσεως του Χριστού από τον Θεό Λόγο («κατ’ εὐδοκίαν ἕνωσις») και τί σημαίνει γι’ αυτούς ένωση θείας και ανθρώπινης φύσεως («συνάφεια»). Το τρίτο κεφάλαιο της διατριβής παρουσιάζει τον δεύτερο πυλώνα της Αντιοχειανής Χριστολογίας: τον τονισμό της ανθρώπινης φύσεως του Χριστού, ο οποίος είναι φυσικό επακόλουθο της χρήσεως από τους Αντιοχειανούς της ιστορικογραμματικής ερμηνευτικής μεθόδου, η οποία προβάλλει ως υποκείμενο των ιστορικών γεγονότων της ανθρώπινης ζωής του Χριστού την ανθρώπινη φύση, και της χρήσεως των όρων «κατ’εὐδοκίαν ἕνωσις» και «συνάφεια», η οποία εξασφαλίζει ότι η ένωση θείας και ανθρώπινης φύσεως τις διατηρεί ασύγχυτες. Το τέταρτο κεφάλαιο της διατριβής διαπραγματεύεται τον τρίτο και τελευταίο πυλώνα της Αντιοχειανής Χριστολογίας: την ύπαρξη ενός κοινού προσώπου για την θεία και την ανθρώπινη φύση του Χριστού. Το πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο της διατριβής ασχολείται με το επιστέγασμα του όλου Αντιοχειανού Χριστολογικού οικοδομήματος, αυτό που αποτελεί την προς τα έξω έκφραση της Χριστολογίας των Αντιοχειανών θεολόγων του 5ου αιώνος: την άρνηση του όρου «Θεοτόκος» για την Παρθένο Μαρία, μέσω της οποίας η Αντιοχειανή Χριστολογία έγινε γνωστή στο ποίμνιο της Εκκλησίας και τελικά απορρίφθηκε ως ανεπαρκής να εξηγήσει το μυστήριο της ενώσεως θείας και ανθρώπινης φύσεως.