Οι φυσικές επιστήμες και το πανεπιστήμιο στην Ελλάδα του 19ου αιώνα

Abstract

In this thesis we study the place and teaching of natural sciences in the University of Athens from its founding (1837) until the establishment of an independent Faculty of Mathematical and Natural Sciences (1904). Initially, based on the rich international bibliography, we study the organization of the higher education in the dominant scientific forces of this time, namely Germany, France, Great Britain and the United States of America, in order to highlight the special characteristics and different orientations of each country. In the next part of the thesis we focus on the educational policy of the Greek State during the first decades of its existence. The main part of this thesis involves the study of the structure and operation of the Sections of Mathematical and Natural Sciences in the Philosophical Faculty as well as of the scientific fields which were introduced, i.e. the mathematical sciences and especially Physics, Chemistry and Natural History. By studying the lives, the works, and the instruction of the relevant professors, we present the succession of generations, their differences in teaching methods and in attitudes and beliefs, not only in relation to their scientific fields, but also in issues as the importance and the role of natural sciences in the economic development of the country or in serving national aims. Their activities and ultimately their efforts to achieve independency of the natural sciences – a goal reached through negotiations between state, university and professors – highlight at the same time the boundaries of their argumentation. Finally, this thesis studies the teaching of natural and mathematical sciences in the Military Academy and in the Polytechnic School, two institutions which constituted the higher technical education of that time.

Η εργασία έχει ως αντικείμενο τη θέση και τη διδασκαλία των φυσικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών από την ίδρυσή του (1837) μέχρι τη συγκρότηση ανεξάρτητης Φυσικομαθηματικής Σχολής (1904). Αρχικά εξετάζεται, βάσει της πλούσιας διεθνούς βιβλιογραφίας, η οργάνωση της ανώτερης εκπαίδευσης στις κύριες επιστημονικές δυνάμεις της εποχής, δηλαδή τη Γερμανία, τη Γαλλία, τη Βρετανία και εν τέλει τις Ηνωμένες Πολιτείες, ώστε να αναδειχθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και οι διαφορετικοί προσανατολισμοί σε κάθε χώρα. Ακολούθως η διατριβή στρέφεται στην εκπαιδευτική πολιτική των πρώτων δεκαετιών της ύπαρξης του ελληνικού κράτους. Το κύριο σώμα της αποτελεί αφενός η εξέταση της οργάνωσης και λειτουργίας του Φυσικού και Μαθηματικού Τμήματος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου, αφετέρου η μελέτη των επιστημονικών κλάδων που θεραπεύτηκαν στο εσωτερικό τους, δηλαδή των μαθηματικών επιστημών και κυρίως της φυσικής, της χημείας και της φυσικής ιστορίας. Μέσα από τη μελέτη της ζωής, του έργου και της διδασκαλίας των προσώπων που κλήθηκαν να τις διδάξουν, παρουσιάζονται οι διαδοχικές γενιές αυτών των καθηγητών, οι μετατοπίσεις στη διδασκαλία τους, οι διαφορετικές στάσεις και αντιλήψεις τους αναφορικά όχι μόνο με τους επιστημονικούς κλάδους τους, αλλά και ευρύτερα για τη σημασία και το ρόλο των φυσικών επιστημών σε θέματα όπως η οικονομική ανάπτυξη ή η επίτευξη εθνικών στόχων. Οι δραστηριότητές τους και εν τέλει οι προσπάθειές τους για την αυτονόμηση των φυσικομαθηματικών επιστημών, σημείο διαπραγμάτευσης μεταξύ κράτους, πανεπιστημίου και καθηγητών, αναδεικνύουν ταυτόχρονα τα όρια του πανεπιστημιακού λόγου. Τέλος, στη διατριβή εξετάζεται η διδασκαλία των φυσικομαθηματικών επιστημών στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και το Πολυτεχνείο, τα ιδρύματα που συγκρότησαν την ανώτερη τεχνική εκπαίδευση της εποχής.