Κοινωνικο-οικονομικές διαστάσεις της αποθήκευσης στην Κύπρο κατά την ύστερη νεολιθική και χαλκολιθική περίοδο

Abstract

This thesis aims to approach socio-cultural change in Cyprus during the Late Neolithic and Chalcolithic periods. The study of storage practices and other aspects of economic activity in prehistoric Cyprus are employed for this purpose. Storage is viewed as an economic activity that mirrors, by and large, aspects of social reality of the selected prehistoric communities. A holistic approach of their economic base is attempted via the recorded data and the social connotations are discussed. The counterbalance between materialism and the invisible parts of the cultural phenomenon is ensured by the employment of a neomarxist perspective. What is more, several bioarchaeological data and the study of the organisation and use of space in the selected prehistoric sites are exploited. One of the most important results of this study is the confirmation of the existence of a flexible food-supply programme based on both gathering and food-producing activities. The long-lasting survival of an anachronistic lifeway in Cyprus is interpreted as a basic element of a local cultural identity. Concerning socio-cultural change, this study has shown that the collapse of the Sotiran (Late Neolithic) and Erimi cultures (Middle Chalcolithic) is connected with the fact that local social groups in Cyprus were unwilling to abandon the egalitarian way of life and adopt more complex social structures. According to this study, the critical turning point concerning the appearance of social stratification is the Late Chalcolithic period, when some social groups managed to institutionalise their extended power and controlled the production relations. The parallel appearance of economic intensification, the consolidation of food-production as the basic economic activity, the first signs of craft specialization and other emerging novelties, signal the outset of a process of gradual restructuring of Cypriot economy and society. This process was completed in an advanced stage of the Bronze Age.

Η παρούσα διατριβή αποσκοπεί στη διερεύνηση της κοινωνικής και πολιτισμικής αλλαγής κατά την Ύστερη Νεολιθική και Χαλκολιθική περίοδο στην Κύπρο. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού επιλέχθηκε η μελέτη των αποθηκευτικών πρακτικών αλλά και η καταγραφή δεδομένων της ευρύτερης οικονομικής δραστηριότητας ορισμένων κοινωνικών ομάδων της Προϊστορικής Κύπρου. Η αποθήκευση αντιμετωπίζεται ως οικονομική πράξη η οποία αντικατοπτρίζει εν μέρει και την κοινωνική πραγματικότητα των επιλεγμένων προϊστορικών κοινοτήτων. Μέσω των καταγεγραμμένων στοιχείων, επιχειρείται μια ολιστική προσέγγιση της οικονομικής βάσης και συζητούνται οι κοινωνικές προεκτάσεις των δεδομένων. Η εξισορρόπηση μιας κατά βάση υλιστικού υποβάθρου μελέτης με τις άυλες πτυχές του πολιτισμικού φαινομένου πραγματοποιείται με την εφαρμογή ενός νεομαρξιστικού θεωρητικού σχήματος. Παράλληλα, αξιοποιούνται τα διαθέσιμα δεδομένα από τις σχετικές βιοαρχαιολογικές μελέτες και από τα στοιχεία της οργάνωσης και χρήσης του χώρου των επιλεγμένων οικισμών. Βασικό συμπέρασμα της μελέτης είναι η διαπίστωση της ύπαρξης ενός ευέλικτου τροφοπρομηθευτικού μοντέλου το οποίο χαρακτηρίζεται από τη σταθερή εναλλαγή τροφοσυλλογής και τροφοπαραγωγής ως βασικού πυλώνα της οικονομίας. Η μακροχρόνια επιβίωση ενός αναχρονιστικού τρόπου ζωής στην Κύπρο ερμηνεύτηκε ως στοιχείο μιας ιδιαίτερης τοπικής πολιτισμικής ταυτότητας. Όσον αφορά στην πολιτισμική αλλαγή, η μελέτη αυτή έδειξε ότι η κατάρρευση των πολιτισμών της Σωτήρας (Ύστερη Νεολιθική) και Ερήμης (Μέση Χαλκολιθική) σχετίζεται με την απροθυμία των κοινωνικών ομάδων της Κύπρου να εγκαταλείψουν τις ισότιμες κοινωνίες και να υιοθετήσουν στοιχεία κάθετης κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Κομβικό σημείο ως προς αυτό είναι η Ύστερη Χαλκολιθική περίοδος όταν τελικά ορισμένες κοινωνικές ομάδες κατάφεραν να θεσμοποιήσουν την ανώτερη κοινωνική τους θέση και να ελέγξουν τις σχέσεις παραγωγής. Η παράλληλη εμφάνιση στοιχείων εντατικοποίησης της οικονομίας, παγίωσης του τροφοπαραγωγικού τρόπου ζωής, τεχνικής εξειδίκευσης σε διάφορους τομείς και άλλων, σηματοδοτεί την εκκίνηση μιας διαδικασίας σταδιακής μετάλλαξης της οικονομίας και κοινωνίας η οποία θα ολοκληρωθεί σε προχωρημένο στάδιο της Εποχής του Χαλκού.