A frame-driven approach to bilingual lexicography: Lexical meaning and usage patterns in greek and english motion verbs

Abstract

Ο σκοπός αυτής της διδακτορικής διατριβής είναι να συμβάλει στη βελτίωση της δίγλωσσης λεξικογραφίας στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα της ελληνοαγγλικής λεξικογραφίας. Κριτική αξιολόγηση, θεωρία, μεθοδολογία και εφαρμογή συνδυάζονται σε μια συντονισμένη προσπάθεια σχεδιασμού ενός λεξικογραφικού προτύπου για την ανάλυση και την παρουσίαση λεξικών σημασιών και χρήσεων. Αφού εντοπίσει τα κυριότερα προβλήματα των σύγχρονων ελληνοαγγλικών λεξικών, η διατριβή παρουσιάζει ένα εναλλακτικό λεξικογραφικό σχέδιο το οποίο καλύπτει όλη την πορεία από τα γλωσσικά δεδομένα ως το λεξικογραφικό προϊόν. Η διατριβή δημιουργεί έναν γλωσσικό πόρο μικρής κλίμακας (δηλ. μια βάση δεδομένων 38 λημμάτων) για αγγλικά και ελληνικά ρήματα κίνησης συνδυάζοντας την εμπειρική έρευνα σε σώματα κειμένων με γλωσσολογικές θεωρίες (τη θεωρία των πλαισίων, τη θεωρία της εννοιακής μεταφοράς/ μετωνυμίας, τη θεωρία της τεμαχιακής περιγραφής του λόγου, και την τυπολογική προσέγγιση στη λεξικοποίηση της κίνησης). Τα ρήματα κίνησης προσφέρονται ιδιαίτερα για την παρούσα μελέτη, επειδή οι διαγλωσσικές τους διαφορές σε τάσεις λεξικοποίησης, δομές πολυσημίας και τυπικές συνεμφανίσεις αναδεικνύουν τις κυριότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η δίγλωσση λεξικογραφία. Ποικίλα λεξικά (μονόγλωσσα ή δίγλωσσα, γενικά ή εξειδικευμένα, έντυπα ή ηλεκτρονικά) μπορούν να δημιουργηθούν από μια πλούσια και ανεξάρτητη από συγκεκριμένο λεξικογραφικό προϊόν βάση δεδομένων. Για παράδειγμα, η διατριβή παρουσιάζει το σχέδιο για ένα καινοτόμο ελληνοαγγλικό λεξικό κατάλληλο συγκεκριμένα για το ηλεκτρονικό μέσο και για τις ανάγκες παραγωγής Ελλήνων χρηστών, και ανοίγει τον δρόμο για την ανάπτυξη ενός λεξικού σημασιολογικού πόρου για τη Νέα Ελληνική στο πρότυπο του FrameNet.

Ο σκοπός αυτής της διδακτορικής διατριβής είναι να συμβάλει στη βελτίωση της δίγλωσσης λεξικογραφίας στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα της ελληνοαγγλικής λεξικογραφίας. Κριτική αξιολόγηση, θεωρία, μεθοδολογία και εφαρμογή συνδυάζονται σε μια συντονισμένη προσπάθεια σχεδιασμού ενός λεξικογραφικού προτύπου για την ανάλυση και την παρουσίαση λεξικών σημασιών και χρήσεων. Αφού εντοπίσει τα κυριότερα προβλήματα των σύγχρονων ελληνοαγγλικών λεξικών, η διατριβή παρουσιάζει ένα εναλλακτικό λεξικογραφικό σχέδιο το οποίο καλύπτει όλη την πορεία από τα γλωσσικά δεδομένα ως το λεξικογραφικό προϊόν. Η διατριβή δημιουργεί έναν γλωσσικό πόρο μικρής κλίμακας (δηλ. μια βάση δεδομένων 38 λημμάτων) για αγγλικά και ελληνικά ρήματα κίνησης συνδυάζοντας την εμπειρική έρευνα σε σώματα κειμένων με γλωσσολογικές θεωρίες (τη θεωρία των πλαισίων, τη θεωρία της εννοιακής μεταφοράς/ μετωνυμίας, τη θεωρία της τεμαχιακής περιγραφής του λόγου, και την τυπολογική προσέγγιση στη λεξικοποίηση της κίνησης). Τα ρήματα κίνησης προσφέρονται ιδιαίτερα για την παρούσα μελέτη, επειδή οι διαγλωσσικές τους διαφορές σε τάσεις λεξικοποίησης, δομές πολυσημίας και τυπικές συνεμφανίσεις αναδεικνύουν τις κυριότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η δίγλωσση λεξικογραφία. Ποικίλα λεξικά (μονόγλωσσα ή δίγλωσσα, γενικά ή εξειδικευμένα, έντυπα ή ηλεκτρονικά) μπορούν να δημιουργηθούν από μια πλούσια και ανεξάρτητη από συγκεκριμένο λεξικογραφικό προϊόν βάση δεδομένων. Για παράδειγμα, η διατριβή παρουσιάζει το σχέδιο για ένα καινοτόμο ελληνοαγγλικό λεξικό κατάλληλο συγκεκριμένα για το ηλεκτρονικό μέσο και για τις ανάγκες παραγωγής Ελλήνων χρηστών, και ανοίγει τον δρόμο για την ανάπτυξη ενός λεξικού σημασιολογικού πόρου για τη Νέα Ελληνική στο πρότυπο του FrameNet.