Συγκριτική μελέτη της βιολογίας και οικολογίας των καβουριών του γένους Portumnus Leach, 1814

Abstract

The aim of this study was to cover the lack of knowledge concerning the biology and ecology of the sublittoral crab Portumnus latipes and the midlittoral crab P. lysianassa, which inhabit two consecutive but different ecological zones of the soft substratum. The addition of the study for semiterrestrial species Ocypode cursor and the terrestrial Gecarcinus lateralis, had a further objective of investigating the gradual morphological adaptations of the crabs during the evolutionary transition from marine to terrestrial environments. For the study concerning P. lysianassa monthly samplings were carried out in Vourvourou beach from January 2003 until March 2004, while seasonal samplings were carried out during the period 2004 to 2005 in the shore of Vassova lagoon after the verification that a dense population of P. lysianassa was kept there, in order to compare the density of this population with that of the population at Vourvourou. The samplings were carried out with hauls along the lower midlittoral zone with a specially designed triangular dredge. For the study of P. latipes monthly samplings were carried out in Anoiktos bay (south of Komotini) during the period March 2003 - March 2005. The hauls were conducted on the lower midlittoral zone (with the same triangular dredge), where this species ascents opportunistically, when the wind is minimal. The samples of O. cursor were collected from shores of Rhodos and Cyprus islands in August 2004 and 2005, respectively. In each of the ecological zones which constitute the habitat of the three species which were studied, macrofauna samples were also taken (with a metallic frame of 400 cm2 surface) for the identification of the composition of the corresponding benthic assemblages. In each of the three ecological zones further samplings of meiofauna and sediment were carried out. Throughout this research, the feeding habits of these three species, during the same season (summer), were analyzed and compared for the first time. Thus, it was revealed that these species are omnivorous and the diet of the two Portumnus species consists mainly of marine invertebrates and macroalgae detritus, while the one of O. cursor consists mainly of terrestrial species (ants). The diet of P. lysiannasa is variable, in some contexts, from region to region during the same season, but also from season to season in the same region. The same seems to apply in P. latipes, at least from season to season in the same region. Moreover, the morphological adaptive alterations evolved in the four examined species (P. latipes, P. lysianassa, O. cursor and G. lateralis) in order to meet relevant environmental requirements, were studied and compared and it was demonstrated that they have a gradual adaptation from the marine towards the terrestrial environment. P. latipes (sublittoral – marine)  P. lysianassa (midlittoral – marine)  O. cursor (supralittoral – semi-terrestrial)  G. lateralis (terrestrial). In addition, in the two Portumnus species the period of appearance of ovigerous individuals, and the larval and post-larval development were also studied and compared. In conclusion, we could say that the total life cycle of both species of Portumnus seems to be completed within fifteen months, while its post-larval phase is completed in about a year.

Στόχος της έρευνας αυτής ήταν να καλυφτεί το κενό πληροφόρησης για τη βιολογία και την οικολογία του υποπαραλιακού καβουριού Portumnus latipes και του μεσοπαραλιακού P. lysianassa, που ζουν σε δύο διαδοχικές, αλλά διαφορετικές οικολογικές ζώνες του κινητού υποστρώματος. Με την προσθήκη της μελέτης του ημιχερσαίου Ocypode cursor και του χερσαίου Gecarcinus lateralis, στόχος ήταν επίσης να διερευνηθούν οι σταδιακές μορφολογικές προσαρμογές των καβουριών κατά την εξελικτική μετάβαση από το θαλάσσιο στο χερσαίο περιβάλλον. Για τη μελέτη του P. lysianassa πραγματοποιήθηκαν μηνιαίες δειγματοληψίες στον όρμο Βουρβουρού από τον Ιανουάριο του 2003 μέχρι και τον Μάρτιο του 2004, αλλά και εποχικές δειγματοληψίες κατά τα έτη 2004 – 2005 στην ακτή της λιμνοθάλασσας της Βάσσοβας, μετά τη διαπίστωση ότι εκεί διατηρείται ένας πυκνός πληθυσμός του P. lysianassa, για να συγκριθεί η πυκνότητα του πληθυσμού αυτού με εκείνη του πληθυσμού στη Βουρβουρού. Οι δειγματοληψίες πραγματοποιούνταν με σύρσεις κατά μήκος της κατώτερης μεσοπαραλιακής ζώνης με ειδικής κατασκευής τριγωνική απόχη. Κατά τη χρονική περίοδο Μάρτιος 2003 – Μάρτιος 2005 στον όρμο Ανοικτό, νότια της Κομοτηνής, πραγματοποιήθηκαν μηνιαίες δειγματοληψίες για τη μελέτη του Portumnus latipes. Οι σύρσεις γίνονταν στην κατώτερη μεσοπαραλιακή ζώνη (με την ίδια τριγωνική απόχη), όπου το είδος αυτό «ανεβαίνει» ευκαιριακά, όταν επικρατεί νηνεμία. Το O. cursor συλλέχτηκε από ακτές της Ρόδου και της Κύπρου τον Αύγουστο του 2004 και 2005, αντίστοιχα. Επίσης στην κάθε μία από τις οικολογικές ζώνες οι οποίες αποτελούν τα ενδιαιτήματα των τριών ειδών που μελετήθηκαν έγιναν και δειγματοληψίες μακροπανίδας (με μεταλλικό πλαίσιο επιφάνειας 400 cm2) για τον προσδιορισμό της σύνθεσής των αντίστοιχων βενθικών συνευρέσεων. Στις τρεις αυτές οικολογικές ζώνες έγιναν επίσης δειγματοληψίες μειοπανίδας και ιζήματος. Στα πλαίσια της έρευνας αυτής αναλύθηκαν και συγκρίθηκαν για πρώτη φορά οι τροφικές συνήθειές των ατόμων των τριών αυτών ειδών, κατά την ίδια εποχή (καλοκαίρι). Έτσι, διαπιστώθηκε ότι τα είδη αυτά είναι παμφάγα και ότι η δίαιτα των δύο ειδών Portumnus περιλαμβάνει κυρίως θαλάσσια ασπόνδυλα και θρύμματα μακροφυκών, ενώ εκείνη του O. cursor κυρίως χερσαία έντομα (μυρμήγκια). Επίσης η εξέταση των δειγμάτων του P. lysianassa από τρεις διαφορετικές περιοχές, αλλά και από τέσσερις διαφορετικές εποχές στην ίδια περιοχή έδειξε ότι η δίαιτα του είδους αυτού μεταβάλλεται, μέσα σε ορισμένα πλαίσια, τόσο από περιοχή σε περιοχή κατά την ίδια εποχή, όσο και από εποχή σε εποχή στην ίδια περιοχή. Το ίδιο φαίνεται να ισχύει και για τη δίαιτα του P. latipes, τουλάχιστον από εποχή σε εποχή στην ίδια περιοχή. Επίσης εξετάστηκαν και συγκρίθηκαν οι μορφολογικές προσαρμοστικές διαφοροποιήσεις που έχουν αναπτύξει τα τέσσερα είδη που μελετήθηκαν (P. latipes, P. lysianassa, O. cursor και G. lateralis) ώστε να ανταποκρίνονται στις αντίστοιχες περιβαλλοντικές απαιτήσεις και διαπιστώθηκε ότι αυτά έχουν διαβαθμισμένη προσαρμογή από το θαλάσσιο προς το χερσαίο περιβάλλον: P. latipes (υποπαραλιακό – θαλάσσιο)  P. lysianassa (μεσοπαραλιακό – θαλάσσιο)  O. cursor (υπερπαραλιακό – ημιχερσαίο)  G. lateralis (χερσαίο). Επιπλέον, στα δύο είδη του Portumnus μελετήθηκαν και συγκρίθηκαν οι περίοδοι ωοφορίας, καθώς και η μορμολυκική και μεταμορμολυκική ανάπτυξή τους. Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο ολικός κύκλος ζωής και στα δύο είδη του Portumnus φαίνεται να ολοκληρώνεται μέσα σε δεκαπέντε περίπου μήνες, ενώ η μεταμορμολυκική του φάση ολοκληρώνεται μέσα σε ένα περίπου έτος.