Κατάγματα του ισχίου: διατροφή, τρόπος ζωής και κοινωνικο-οικονομικοί παράγοντες

Abstract

Hip fractures constitute a major and growing public health problem in the western world and an emerging problem in the developing countries. They are associated with considerable disability, loss of independence and diminished quality of life, as well as with a 20% reduction in expected survival. The importance of preventing at least part of these fractures cannot be overemphasized. Recognizing and better understanding the factors affecting the risk of hip fracture is a major step towards reducing its burden. This thesis was conducted in the Department of Hygiene, Epidemiology and Medical Statistics of the University of Athens Medical School. It aimed to explore the associations of hip fractures with life-style factors, such as nutrition and physical activity, as well as socio-economic status. The thesis was based on data collected in the context of the Greek component of the European Prospective Investigation into Cancer and nutrition (EPIC) study. EPIC is a multicenter prospective cohort study set up to investigate the role of nutrition and other lifestyle factors in the development of cancer and other chronic diseases. The original Greek EPIC population comprised 28.572 healthy volunteers, 11.954 men and 16.618 women, aged 30 to 82 years. This thesis used data from 8.521 participants, 3.461 men and 5.060 women, 60 years or older (mean age: 67.2, SD.4.5 years, age ranges: 60 to 86 years) at recruitment. For the purposes of this study, the following variables were examined: age, sex, body height, body mass index, educational level, physical activity, nutrition, smoking, history of diabetes mellitus, past fractures and gynaecological history. During a median follow-up time of 8 years and the total accumulation of 60.118 person-years, 105 hip fractures of low impact (20 men and 85 women) were ascertained. The factors that were found to be inversely associated with hip fracture risk were: increased body mass index, consumption of fish and consumption of unsaturated lipids. Increased physical activity appeared also to provide a protective effect, albeit to non-statistically significant level. High educational level did not appear to provide a statistically significant protective effect in this population. The factors that were found to be positively associated with hip fracture risk were: age, female gender, diabetes mellitus, menopause at a younger age and consumption of sweets. In conclusion, populations at high risk for suffering hip fractures comprised women, and particularly those with early menopause, individuals older than 70 years of age and those suffering from diabetes mellitus. Prevention strategies should aim at emphasising optimal body weight, promotion of physical activity and preference of dietary patterns rich in fish and seafood, as well as, unsaturated lipids with avoidance of excess consumption of saturated lipids and sweets.

Στόχος της διατριβής ήταν η διερεύνηση των σχέσεων μεταξύ των καταγμάτων του ισχίου και παραγόντων του τρόπου ζωής, όπως η διατροφή και η φυσική δραστηριότητα, καθώς και κοινωνικο-οικονομικών παραγόντων, όπως το επίπεδο εκπαίδευσης. Τα δεδομένα προέρχονται από το Ελληνικό τμήμα του Ευρωπαϊκού Προγράμματος συνεργασίας Ιατρικής και Κοινωνίας με το ακρωνύμιο ΕΠΙΚ. Το πρόγραμμα ΕΠΙΚ αποτελεί πολυκεντρική επιδημιολογική μελέτη, προοπτικού τύπου, σχεδιασμένη με στόχο τη διερεύνηση του ρόλου της διατροφής, του τρόπου ζωής καθώς και άλλων γενετικών και μη χαρακτηριστικών στην αιτιολογία των κακοήθων νεοπλασιών και άλλων χρόνιων νοσημάτων. Τον πληθυσμό αναφοράς αποτέλεσαν 28.572 άτομα, 16.618 γυναίκες και 11.954 άνδρες, ηλικίας 30-82 ετών, κατά τεκμήριο υγιείς, μόνιμοι κάτοικοι της Ελλάδας που συμμετείχαν εθελοντικά στο πρόγραμμα ΕΠΙΚ. Από τον πληθυσμό αναφοράς για τη διατριβή αυτή χρησιμοποιήθηκε δείγμα 8.521 ατόμων, 3.461 άνδρες και 5.060 γυναίκες, ηλικίας 60 ετών και άνω κατά την ένταξη τους στην έρευνα (μέση ηλικία 67,2 έτη με σταθερή απόκλιση 4,5 έτη και εύρος τιμών: 60 ως 86 ετών) με πλήρη στοιχεία σε όλες τις μεταβλητές. Στο δείγμα αυτό εξετάσθηκαν οι παρακάτω μεταβλητές: ηλικία, φύλο, ανάστημα, δείκτης μάζας σώματος, επίπεδο εκπαίδευσης, φυσική δραστηριότητα, διατροφή, καπνισματικές συνήθειες, ιστορικό σακχαρώδους διαβήτη, ιστορικό προηγηθέντος κατάγματος και για τις γυναίκες γυναικολογικό ιστορικό. Κατά τη διάρκεια διαχρονικής παρακολούθησης διάμεσης διάρκειας 8 ετών και τη σταδιακή άθροιση 60.118 ανθρωπο-ετών καταγράφηκαν 105 επιβεβαιωμένα περιστατικά κατάγματος του ισχίου (20 άνδρες, 85 γυναίκες) χαμηλής ισχύος. Τα κυριότερα ευρήματα ήταν τα εξής: Παράγοντες που σχετίζονται αρνητικά με το κάταγμα του ισχίου και φαίνεται να δρουν προστατευτικά, σε στατιστικά σημαντικό βαθμό, ήταν: ο αυξημένος δείκτης μάζας σώματος, η κατανάλωση ψαριών και θαλασσινών και η κατανάλωση ακόρεστων λιπιδίων. Η αυξημένη φυσική δραστηριότητα εκτός εργασίας επίσης φαίνεται να επιδρά προστατευτικά στην εμφάνιση κατάγματος του ισχίου παρά το γεγονός ότι η συσχέτιση αυτή δεν ήταν στατιστικά σημαντική. Παράγοντες που βρέθηκαν να σχετίζονται θετικά, σε στατιστικά σημαντικό βαθμό με το κάταγμα του ισχίου και επομένως αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισής του ήταν: το γυναικείο φύλο, η μεγαλύτερη ηλικία (άνω των 70 ετών), το ιστορικό σακχαρώδους διαβήτη, η εμμηνόπαυση σε νεαρή ηλικία και η κατανάλωση προϊόντων ζάχαρης. Το επίπεδο εκπαίδευσης δε βρέθηκε να αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου στα δεδομένα μας. Συμπερασματικά, πληθυσμοί υψηλού κινδύνου για την εμφάνιση κατάγματος του ισχίου είναι οι γυναίκες και ιδιαίτερα αυτές με πρώιμη εμμηνόπαυση, τα άτομα ηλικίας μεγαλύτερης των 70 ετών και οι πάσχοντες από σακχαρώδη διαβήτη. Οι στρατηγικές πρόληψης θα πρέπει να επικεντρώνονται στη αποφυγή εκτροπών από το φυσιολογικό βάρος, στην προαγωγή της φυσικής δραστηριότητας και στη προτίμηση διατροφικών προτύπων πλούσιων σε ψάρια και θαλασσινά καθώς και σε ακόρεστα λιπίδια με αποφυγή υπερκατανάλωσης κορεσμένων λιπιδίων και προϊόντων ζάχαρης.