Πεποιθήσεις των νηπιαγωγών, δασκάλων και καθηγητών σχετικά με τη χρήση της ιστορίας των φυσικών επιστημών (ΙΦΕ) στη διδασκαλία τους

Abstract

The purpose of this study was to investigate the beliefs of preschool teachers, primary school teachers and physics teachers of secondary education about (a) the nature of scientific knowledge, (b) science learning, and (c) the aims of science education. In the present work the History of Science (HoS) is employed as a frame, as a context or as a “natural place” for the investigation of the above mentioned beliefs of the teachers. As far as methodology is concerned, the present research followed the “mixed method”, aiming at the “triangulation” of data. More specifically, (a) questionnaires were used for data collection, (b) scenarios with open questions to be answered by the subjects of the research were constructed, and (c) semi-structured interviews for the recording of the teachers’ beliefs were employed. The research finally showed that there are no statistically diversifiable beliefs among teachers as for the factor “specialization”. “Studies” and “years of service” are factors that contribute to differentiation of beliefs concerning traditional questions related to scientific knowledge. “Gender” is presented as a statistically important factor in the teachers’ beliefs as for the acceptance of more “modern” (constructivist) approaches. A comparison between quantitative and qualitative research: The comparative results of these two methods of research lead to the following remarks: a) A particular regard must be paid to the verbally stated beliefs of teachers, so that they will be taken into account in any possible future action aiming to change and improve teachers’ beliefs in the direction of more modern constructivist approaches. b) The use of the “HoS” as a frame of the research was proved to be satisfactory as results from the teachers’ answers to the questions of the qualitative research. The teachers transfer their beliefs about scientific knowledge (science) to the area of learning processes. This is an explicit indication that has to be taken into account while designing both the teachers’ initial training programs and their further education programs. The answers of the teachers in the qualitative research can be developed in a way that their statistically important differences converge to the direction of the more “modern” approaches. As it results from the data of qualitative research, teachers’ beliefs about the aims of science education are almost the same as their beliefs about science learning. This means that teachers want their beliefs about science learning to be included in the aims of science education. Finally, the fact that physics teachers’ beliefs about the traditional aims of science education proved to be less positivist than the relevant answers of primary school and preschool teachers indicates their “reaction” to the traditional way of science teaching in Secondary Education.

Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η διερεύνηση των πεποιθήσεων νηπιαγωγών, δασκάλων και καθηγητών φυσικής της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (α) για τη φύση της επιστημονικής γνώσης, (β) για τη μάθηση στις Φυσικές Επιστήμες και (γ) για τους σκοπούς της εκπαίδευσης στις Φυσικές Επιστήμες (ΦΕ). Στην παρούσα εργασία η Ιστορία των Φυσικών Επιστημών (ΙΦΕ) αξιοποιείται ως πλαίσιο, ως περιβάλλον ή ως “φυσιολογικός τόπος” για τη διερεύνηση των πεποιθήσεων των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων. Από την πλευρά της μεθοδολογίας, η παρούσα έρευνα ακολούθησε τη “μικτή μέθοδο”, με σκοπό την τριγωνοποίηση των δεδομένων. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιήθηκαν ερωτηματο-λόγια για τη συλλογή δεδομένων στα ερωτήματα της έρευνας, κατασκευάστηκαν σενάρια, στα οποία ζητήθηκαν ανοικτές απαντήσεις των εκπαιδευτικών για τα ερωτήματα της έρευνας, και, τέλος, χρησιμοποιήθηκαν ημιδομημένες συνεντεύξεις για την καταγραφή των πεποιθήσεων των εκπαιδευτικών. Η έρευνα τελικά δεν κατέδειξε στατιστικά διαφοροποιήσιμες πεποιθήσεις ως προς τον παράγοντα “ειδικότητα”. Οι “σπουδές” και τα “έτη υπηρεσίας” είναι παράγοντες που συντελούν στη διαφοροποίηση ως προς παραδοσιακά ζητήματα που σχετίζονται με την επιστημονική γνώση. Το “φύλο” εμφανίζεται ως στατιστικά σημαντικός παράγοντας στις πεποιθήσεις των εκπαιδευτικών ως προς την αποδοχή πιο “σύγχρονων” απόψεων. Σύγκριση μεταξύ ποσοτικής και ποιοτικής έρευνας: Τα συγκριτικά αποτελέσματα των δύο μεθόδων της έρευνας οδηγούν στις παρακάτω επισημάνσεις: α) Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στη λεκτική εκφορά των πεποιθήσεων των εκπαιδευτικών, ώστε αυτή να αξιοποιηθεί σε τυχόν μελλοντικές δράσεις οι οποίες αποσκοπούν στην αλλαγή και βελτίωση των πεποιθήσεων προς πιο σύγχρονες προσεγγίσεις. β) Η αξιοποίηση του πλαισίου της ΙΦΕ κρίνεται ικανοποιητική, όπως προκύπτει από την παράθεση των απαντήσεων των εκπαιδευτικών στις ερωτήσεις των σεναρίων. Οι εκπαιδευτικοί μεταφέρουν τις πεποιθήσεις τους για την επιστημονική γνώση (επιστήμη) στη μάθηση. Αυτό είναι μια σαφής υπόδειξη τόσο για τη δομή των προγραμμάτων των αρχικών σπουδών όσο και για τα προγράμματα συνεχιζόμενης επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών. Οι απαντήσεις των εκπαιδευτικών στην ποιοτική έρευνα μπορούν να αξιοποιηθούν με τρόπο ώστε οι στατιστικά σημαντικές διαφορές τους να συγκλίνουν προς την κατεύθυνση πιο “σύγχρονων” προσεγγίσεων. Όπως προκύπτει από τα δεδομένα της ποιοτικής έρευνας, η εικόνα των πεποιθήσεων των εκπαιδευτικών για τους σκοπούς της εκπαίδευσης στις ΦΕ είναι περίπου ίδια με αυτή για τη μάθηση στις ΦΕ. Αυτό σημαίνει ότι οι εκπαιδευτικοί επιθυμούν οι πεποιθήσεις τους για τη μάθηση στις ΦΕ να συμπεριληφθούν στους σκοπούς της εκπαίδευσης στις ΦΕ. Τέλος, η καταγραφή των πεποιθήσεων των φυσικών για τους παραδοσιακούς σκοπούς της εκπαίδευσης στις ΦΕ ως λιγότερο θετικιστικών από τις αντίστοιχες των δασκάλων και των νηπιαγωγών είναι ενδεικτική της «αντίδρασής» τους στον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας των Φυσικών Επιστημών στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.