Το βίωμα των γονιών των ψυχικώς ασθενών

Abstract

Σκοπός της παρούσας ποιοτικής μελέτης ήταν να διερευνήσει εις βάθος την εμπειρία που βιώνουν οι γονείς, όταν το παιδί τους νοσεί από ψυχική ασθένεια μέσα από τη διατύπωση των ακόλουθων ερευνητικών ερωτημάτων που αφορούν: α) στον τρόπο που νοηματοδοτείται η ψυχική ασθένεια, β) στη σχέση που διαμορφώνεται με το ψυχικά άρρωστο παιδί, γ) στον τρόπο που αντιλαμβάνονται το γονεϊκό τους ρόλο, δ) στην επίδραση της ψυχικής αρρώστιας στη συζυγική σχέση και στην σχέση με τα άλλα παιδιά και ε) στον τρόπο που εντάσσεται η ψυχική αρρώστια του παιδιού στην ιστορία ζωής των γονιών του. Στη μελέτη συμμετείχαν 16 γονείς (μητέρες και πατέρες) που βίωσαν την ψυχική αρρώστια των ενήλικων παιδιών τους τα οποία παρακολουθούνταν σε ενδονοσοκομειακή ή εξωνοσοκομειακή βάση από ένα μεγάλο ψυχιατρικό νοσοκομείο της περιοχής της Αττικής. Συγκεκριμένα πραγματοποιήθηκαν ποιοτικές συνεντεύξεις με 16 γονείς (14 μητέρες και 2 πατέρες) 14 ψυχωσικών ασθενών που αρρώστησαν τα τελευταία 17 χρόνια. Η συλλογή και ανάλυση των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με βάση την ποιοτική μεθοδολογία και συγκεκριμένα τη φαινομενολογική μέθοδο (phenomenology) ενώ παράλληλα καταγράφηκαν στοιχεία από το ψυχιατρικό ιστορικό του παιδιού και χορηγήθηκε μια ποσοτική κλίμακα αξιολόγησης θρήνου (Hogan Grief Reactions Checklist, H.G.R.C.), ώστε να διαφωτισθούν περαιτέρω ορισμένες πτυχές της γονεϊκής εμπειρίας. Τα αποτελέσματα της μελέτης οδήγησαν στην εις βάθος περιγραφή της υποκειμενικής και διαπροσωπικής εμπειρίας των γονιών των ψυχωσικών ασθενών. Πιο συγκεκριμένα, η ψυχική ασθένεια γινόταν αντιληπτή ως ένα πολύ απειλητικό, ακατανόητο, ανατρεπτικό και απρόβλεπτο γεγονός, με αβέβαιη και δυσοίωνη εξέλιξη, ασαφή κι ενοχοποιητική αιτιολογία. Η ίδια η θεραπεία θεωρείτο επίπονη και στόχευε όχι τόσο στην ίαση, αλλά στον έλεγχο της παρεκκλίνουσας συμπεριφοράς. Όσον αφορά στην σχέση του παιδιού με το γονιό, περιγράφηκε ως μια «ξεχωριστή» σχέση που διαμορφώθηκε κατά την παιδική ηλικία του αρρώστου και μετά την έναρξη της ασθένειας απέκτησε έναν πιο έντονο αγχώδη, αμφιθυμικό και συμβιωτικό χαρακτήρα. Οι γονείς χρειάσθηκε να τροποποιήσουν το γονεϊκό τους ρόλο και να επικεντρωθούν σε μια συνεχή, άνευ όρων, αγωνιώδη φροντίδα του παιδιού που επιβάλλει τον παραγκωνισμό των προσωπικών τους αναγκών και στην αφιέρωση της ζωής τους στο παιδί. Ο γονεϊκός ρόλος χαρακτηριζόταν από αμφιθυμία για την καταλληλότητα της φροντίδας και από ισχυρά αισθήματα ενοχής σχετικά με την συμβολή των γονιών στην εμφάνιση και τη διαχείριση της ψυχικής αρρώστιας. Τα ευρήματα της μελέτης έδειξαν ότι η σχέση με το άρρωστο παιδί και η προσπάθεια νοηματοδότησης της ψυχικής αρρώστιας θέτουν στο περιθώριο τα άλλα θέματα και τις άλλες σχέσεις στη ζωή του γονιού. Οι γονείς ζούσαν απομονωμένοι από το κοινωνικό περιβάλλον, θρηνώντας ιδιωτικά τις πολλαπλές απώλεις λόγω της ψυχικής ασθένειας και συνέδεαν απόλυτα το μέλλον του παιδιού με το δικό τους. Τα αποτελέσματα της μελέτης έδωσαν τη δυνατότητα να διατυπωθούν εμπειρικά τεκμηριωμένες προτάσεις προς τους επαγγελματίες υγείας σχετικά με τον τρόπο προσέγγισης των γονιών των ψυχωσικών αρρώστων και τη στήριξή τους κατά το ψυχωσικό επεισόδιο του παιδιού και των περιόδων υφέσεως που ακολουθούν.