Απόψεις και αντιλήψεις καθηγητών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για την επιλογή και υλοποίηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης

Abstract

The field of Environmental Education in Greek Secondary Education faces many problems due to different perceptions of teachers about the meaning of Environmental Education as well as its theory and practice. A characteristic example of this misinterpretation fact is that during the School year 2004-2005 teachers from Greek prefecture of Achaia chose Environmental Education programmes about “wide Environment” including everything except the natural Environment. This emphasizes that there is not ‘common parlance’ between the Secondary Education teachers and different Environmental Education definitions exist. Thus, it is not sure that the Greek Secondary Environmental Education programmes assist still to modify human Environmental behavior and improve the quality of life. In this research, the differences in views and perceptions about Environmental Education among the Greek Secondary Education teachers coming from the prefecture of Achaia were investigated in detail. The purpose was to investigate the process of making a choise between different Environmental Education programmes and how these programmes were materialized. An important issue was to specify if this materialization comprised totally or separately the three different approaches of Environmental Education (Environmental Education through the environment, about the environment, for the environment). The aim of this research was to give answers in all questions. The sampling method of this study was the “simple random sampling”. The total sample of this method, included 306 Greek Secondary Education teachers. This population has participated in Environmental Education programs during the School year 2004-2005. We determined random sample of 55 teachers, which represents the 18% of the population. The chosen teachers came from Secondary Education schools of the Achaia prefecture area (Patras center, suburbs etc.). For the collection of data in this research we used “structured questionnaire” which included 36 questions and was given to random sample of 55 teachers. For the statistical analysis of data we used “frequency-distribution” and “X2 –distribution”tests. The results of this research showed a gap between discourse and practice and an extent from theory to act during choise and materialization procedure in all Environmental Education programmes. The teachers declared that they haven’t sufficient understood many issues about Environmental Education subjects. The different speciality of teachers make them to choose the “wide Environment” Environmental Education programmes which includes natural, social and civilizing environment. The research showed also that teachers intend to materialize Environmental Education programmes using all three approaches (Environmental Education through, about, for the environment).

Στην παρούσα διατριβή μελετήθηκαν οι απόψεις των καθηγητών/τριών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του νομού Αχαΐας σε θέματα λειτουργίας, οργάνωσης και υλοποίησης της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Αναλυτικά στα πλαίσια της διατριβής ερευνήθηκε ο τρόπος επιλογής των θεμάτων των προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης από τους καθηγητές/τριες δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Επίσης μελετήθηκε και ο τρόπος υλοποίησης των προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Δηλαδή ερευνήθηκε αν τα προγράμματα αυτά υλοποιούνται ολιστικά σύμφωνα και με τις τρεις προσεγγίσεις της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης (μέσω, για, προς όφελος του περιβάλλοντος) ή αν αυτά υλοποιούνται σύμφωνα με την κάθε προσέγγιση ξεχωριστά. Στη διατριβή χρησιμοποιήθηκε η ερευνητική περιγραφική μέθοδος «επισκόπηση». Πριν την κυρίως έρευνα πραγματοποιήθηκε πιλοτική επισκόπηση σε σκόπιμο δείγμα τριάντα καθηγητών/τριών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από το νομό Αχαΐας με μεγάλη πείρα στην περιβαλλοντική εκπαίδευση με στόχο να διαμορφωθεί το τελικό ερωτηματολόγιο και να διεξαχθεί αποτελεσματικά η έρευνα. O συνολικός πληθυσμός κατά την κυρίως έρευνα περιλάμβανε 306 καθηγητές/τριες από το νομό Αχαΐας οι οποίοι εκπονούσαν προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης κατά το σχολικό έτος 2004-05. Από το συγκεκριμένο πληθυσμό επιλέχθηκε τυχαίο δείγμα με «απλή τυχαία δειγματοληψία». Το δείγμα περιλάμβανε 55 άτομα δηλαδή το 18% του πληθυσμού και προερχόταν από διαφορετικές περιοχές του νομού Αχαΐας και από διαφορετικά είδη σχολείων (γυμνάσια, λύκεια κ.λ.π). Για τη στατιστική ανάλυση των δεδομένων της παρούσας διατριβής χρησιμοποιήθηκαν «κατανομές συχνοτήτων» και στατιστικός έλεγχος X2. Μετά την επεξεργασία και ανάλυση των δεδομένων διαπιστώθηκε αντίθεση μεταξύ πρόθεσης και υλοποίησης κατά την επιλογή και υλοποίηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης από τους καθηγητές/τριες του νομού Αχαΐας. Συγκεκριμένα ενώ αναγνωρίζεται η εκπαιδευτική σημασία να εκπονηθούν προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που αναφέρονται στην υποβάθμιση των οικοσυστημάτων τελικά υλοποιούνται προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που αναφέρονται στο ευρύ περιβάλλον. Οι πιθανοί λόγοι που ευθύνονται για την προαναφερθείσα αντίθεση, όπως σκιαγραφήθηκαν από τις απαντήσεις των εκπαιδευτικών, είναι η έλλειψη αξιολόγησης της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η αδιαφορία και η απουσία συνεργασίας μεταξύ των εκπαιδευτικών διαφορετικών ειδικοτήτων για την περιβαλλοντική εκπαίδευση και η θεώρηση εκ μέρους των εκπαιδευτικών ότι η περιβαλλοντική πολιτική των κρατών ευθύνεται κυρίως για την οικολογική κρίση και ότι η συμβολή τού εκπαιδευτικού συστήματος στην αντιμετώπισή της οικολογικής κρίσης είναι δευτερεύουσας σημασίας. Με βάση το στατιστικό έλεγχο Χ2 διαπιστώθηκε ότι υπάρχει σχέση μεταξύ των ετών υπηρεσίας των καθηγητών/τριών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και του τύπου περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που επιλέγουν (δηλαδή περιβαλλοντική εκπαίδευση για το ευρύ περιβάλλον ή για το περιβαλλοντικό ζήτημα). Με τη διερεύνηση αυτή διαπιστώθηκε ότι οι εκπαιδευτικοί με περισσότερα από 15 έτη υπηρεσίας προτιμούν προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που αναφέρονται στο ευρύ περιβάλλον ενώ οι νεώτεροι εκπαιδευτικοί με λιγότερα από 15 έτη υπηρεσίας προτιμούν προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που αναφέρονται στο «περιβαλλοντικό ζήτημα». Επίσης διαπιστώθηκε ότι ανεξάρτητα από την ειδικότητά τους οι καθηγητές/τριες του νομού Αχαΐας έχουν την πρόθεση να ασχοληθούν με προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης αλλά προτιμούν να ασχολούνται με προγράμματα που αναφέρονται στο ευρύ περιβάλλον. Με τη χρήση του στατιστικού ελέγχου Χ2 διαπιστώθηκε ότι δεν υπάρχει σχέση μεταξύ της ειδικότητας των καθηγητών/τριών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και του τύπου περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που επιλέγουν. Στα πλαίσια της επισκόπησης έγινε προσπάθεια να διερευνηθεί αν οι εκπαιδευτικοί θεωρούν επαρκή ή ανεπαρκή την εκπαίδευσή τους ώστε να αντιμετωπίσουν επιτυχώς προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Οι απαντήσεις των εκπαιδευτικών στις ερωτήσεις που τέθηκαν γι’αυτό το σκοπό δηλώνουν ανεπάρκεια εκπαίδευσης και ίσως σχετίζονται με το συμπέρασμα που προαναφέρθηκε ότι η πλειοψηφία των ερωτηθέντων εκπαιδευτικών προτιμά να εκπονήσει προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που αναφέρονται στο ευρύ περιβάλλον. Με στατιστικό έλεγχο Χ2 διαπιστώθηκε ότι δεν υπάρχει σχέση μεταξύ της ειδικότητας των καθηγητών/τριών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και της επάρκειας εκπαίδευσης τους σε θέματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Τέλος παρατηρήθηκε ότι κατά την εκπόνηση των προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης υπάρχει ολιστική αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σύμφωνα και με τις τρεις προσεγγίσεις μέσω, για και προς όφελος του περιβάλλοντος. Σύμφωνα με τις απαντήσεις η συντριπτική πλειοψηφία των καθηγητών/τριών που εκπονούν περιβαλλοντικά προγράμματα στο σχολείο προτιμά την εκπαιδευτική επιλογή της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με αγωγή με σκοπό να μεταδοθεί περιβαλλοντική ευαισθησία προσφέροντας γνώσεις για το περιβάλλον.