Προσεγγίζοντας τον/την εκπαιδευτή/τρια της σύγχρονης ευάλωτης ετερότητας: κίνητρα, επαγγελματική ταυτότητα και νόημα στη ζωή

Abstract

Intercultural adult education is an educational field that has increasingly attracted scientific and research interest during the past few years; scholars try to investigate the practical conditions of this kind of education, its educational programs and the difficulties for their improvement, and also identify the characteristics of the people involved in it, the trainers/educators and their trainees/students. The educators who deal with the education of adults who are members of socially vulnerable groups form a very special group of teachers, owning their distinctive characteristics, training needs and educational experiences. As no research has been conducted so far in our country for this group of educators, interviews were conducted with 12 of them aiming to investigate their perceptions about the factors that contribute to the development of their professional identity, their motivations for involvement and staying in this specific educational field and their possible correlation with the sources they derive meaning from in their lives. Thematic Analysis was used to code and analyze the data collected. According to the research results, the most important source of meaning in the lives of educators who teach to socially vulnerable adults are the interpersonal, human relationships of their daily lives and especially those created on the field of the intercultural education based on solidarity and mutual support. Social relationships are also the main motivation that leads them to get involved in this kind of education, as in this way they satisfy their deeper need to provide help to every human fellow in need. Indeed, the motivations related to their interpersonal relationships are the first of the four structural components that contribute to the formation and the development of their professional identity. The research results showed that the rest three structural components of their professional identity are: (a) Their self-efficacy beliefs, which are achieved when there is acceptance and respect for the diversity of their learners, empathy, flexibility, open communication with their learners, and, finally, understanding of their specific educational and social needs. (b) Sense of responsibility and duty towards the education of socially vulnerable groups due to that lack of programs organized by institutions in charge. (c) Their commitment to the education of these groups, as proved by their persistence in remaining in the field despite the obstacles and difficulties. The findings of the research agree with similar international research studies in intercultural education and modern vulnerable diversity and can be used to add new knowledge in the field of Intercultural Adult Education, to enhance the international scientific dialogue with new data from our country and to be applied in practice by creating educational and training programs.

Η διαπολιτισμική εκπαίδευση ενηλίκων αποτελεί ένα επιστημονικό πεδίο που τα τελευταία χρόνια συγκεντρώνει όλο και περισσότερο το ερευνητικό ενδιαφέρον μελετητών, τόσο για τις συνθήκες υλοποίησής της, τα παρεχόμενα εκπαιδευτικά της προγράμματα και τα περιθώρια βελτίωσής τους, όσο και για τη μελέτη των χαρακτηριστικών των ατόμων που εμπλέκονται σε αυτήν, τους/τις εκπαιδευτές/τριες της και τους/τις εκπαιδευομένους/ες τους. Οι εκπαιδευτές/τριες που αναλαμβάνουν την εκπαίδευση των ενήλικων μελών ευπαθών κοινωνικών ομάδων, αποτελούν μία ιδιαίτερη ομάδα εκπαιδευτικών, με τα δικά της χαρακτηριστικά γνωρίσματα, τις δικές της επιμορφωτικές ανάγκες και εκπαιδευτικές εμπειρίες, για την οποία καμία ερευνητική μελέτη δεν έχει διεξαχθεί έως τώρα στη χώρα μας. Με αφορμή αυτό το ερευνητικό κενό, διενεργήθηκαν συνεντεύξεις με 12 εκπαιδευτές/τριες ευάλωτων κοινωνικών ομάδων με σκοπό να διερευνηθούν οι αντιλήψεις τους σχετικά με τους παράγοντες που συντελούν στη διαμόρφωση της επαγγελματικής τους ταυτότητας, των κινήτρων τους για ενασχόληση και παραμονή στο συγκεκριμένο εκπαιδευτικό χώρο και την πιθανή συσχέτιση αυτών με τις πηγές από τις οποίες νιώθουν ότι αντλούν νόημα στη ζωή τους. Η κωδικοποίηση, η ανάλυση και η ερμηνεία των δεδομένων που συνελέγησαν έγιναν με τη μέθοδο της Θεματικής Ανάλυσης. Τα αποτελέσματα της έρευνας ανέδειξαν ως σημαντικότερη πηγή νοηματοδότησης στη ζωή των εκπαιδευτών/τριών της σύγχρονης ευάλωτης ετερότητας τις διαπροσωπικές, ανθρώπινες σχέσεις που δημιουργούν στην καθημερινότητά τους και ειδικότερα τις σχέσεις αλληλεγγύης και αλληλοϋποστήριξης που αναπτύσσουν μέσω της ενασχόλησής τους με την εκπαίδευση των συγκεκριμένων ομάδων του πληθυσμού. Οι κοινωνικές σχέσεις αποτελούν, επίσης, το βασικότερο κίνητρο που τους/τις ωθεί να εμπλακούν και να παραμείνουν στην εκπαίδευση ευπαθών κοινωνικών ομάδων καθώς με τον τρόπο αυτό ικανοποιούν τη βαθιά εσωτερική και επιτακτική ανάγκη που νιώθουν να παρέχουν βοήθεια σε κάθε συνάνθρωπο μας που την έχει ανάγκη. Μάλιστα, τα κίνητρα αυτά που σχετίζονται με τις διαπροσωπικές τους σχέσεις αποτελούν το πρώτο από τα τέσσερα δομικά στοιχεία που συντελούν στη διαμόρφωση της επαγγελματικής τους ταυτότητας. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, τα υπόλοιπα τρία δομικά χαρακτηριστικά που στοιχειοθετούν την επαγγελματική ταυτότητα των εκπαιδευτών/τριών της σύγχρονης ευάλωτης ετερότητας είναι: (α) H αυτό-αποτελεσματικότητά τους που επιτυγχάνεται όταν υπάρχει αποδοχή και σεβασμός στη διαφορετικότητα των εκπαιδευομένων τους, ενσυναίσθηση, ευελιξία, ανοιχτή επικοινωνία με τους/τις εκπαιδευόμενους/ες, και, τέλος, κατανόηση των ιδιαίτερων εκπαιδευτικών και κοινωνικών αναγκών τους. (β) Η ανάληψη ευθυνών και η αίσθηση καθήκοντος απέναντι στην εκπαίδευση των ευπαθών κοινωνικών ομάδων ως αντιστάθμισμα της έλλειψης σχετικών προγραμμάτων από τους αρμόδιους φορείς. (γ) H δέσμευσή τους στην εκπαίδευση ευπαθών κοινωνικών ομάδων, όπως καταδεικνύεται από την επιμονή τους να παραμένουν στον χώρο, παρά τα εμπόδια και τις δυσκολίες που συναντούν. Τα ευρήματα της έρευνας συμφωνούν με αντίστοιχες διεθνείς ερευνητικές μελέτες στη διαπολιτισμική εκπαίδευση και τη σύγχρονη ευάλωτη ετερότητα και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή νέας γνώσης στο πεδίο της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Ενηλίκων, να ενισχύσουν τον σχετικό επιστημονικό διάλογο με την προσθήκη νέων δεδομένων από την χώρα μας και να εφαρμοστούν στην πράξη με τη δημιουργία κατάλληλων εκπαιδευτικών και επιμορφωτικών παρεμβάσεων.