"Is the Ground Ready?" Exploring the use of feminist pedagogy in refugee language education in Greece through a feminist, intersectional approach

Abstract

The present study explores the use of a feminist pedagogy approach in a refugee education context in Greece. Its main aim is to discuss whether the ground is ready for such an approach, through examining the following three sub-questions: "What are the obstacles of implementing feminist pedagogy in a refugee education setting in Greece?", "What are the opportunities?", "How do teachers and students perceive of this approach?". The study assumes a feminist and intersectional epistemological and methodological framework, which allows for greater teacher and researcher reflexivity and awareness of positionality. Data collection was conducted in a school for refugee children on the Greek border-island of Leros, where the author worked as a teacher of English for eight months. The following tools of data collection were used: i) semi-structured interviews with eight educators and two managers, ii) classroom discussions with two teenage students, iii) the keeping of a researcher diary. The data was analysed using Braun and Clarke's (2021) reflexive thematic analysis framework, and produced the three themes of "Gender as a difficult and complex construct", "Trauma as present, but not defining" and "Culture/language as barriers". The thesis considers both the obstacles to implementing a feminist pedagogy approach, as well as the opportunities which arose throughout the research. The findings point to the immense value of employing feminist pedagogy in refugee education, mainly due to its aims of developing critical consciousness around issues of gender and oppression, and its potential to assist in dealing with trauma and fostering resilience, both of which are interlinked with the aims of refugee education.

Η παρούσα διατριβή διερευνά τη χρήση της φεμινιστικής παιδαγωγικής σε ένα πλαίσιο εκπαίδευσης προσφύγων στην Ελλάδα. Κύριος στόχος της είναι να εξετάσει το κατά πόσο μια τέτοια παιδαγωγική προσέγγιση μπορεί να είναι εφικτή στο συγκεκριμένο πλαίσιο, μέσα από τα ακόλουθα τρία υπο-ερωτήματα: «Ποια είναι τα εμπόδια στην εφαρμογή της φεμινιστικής παιδαγωγικής σε ένα πλαίσιο εκπαίδευσης προσφύγων στην Ελλάδα;», «Ποιες είναι οι ευκαιρίες;», «Πώς αντιλαμβάνονται μια τέτοια προσέγγιση εκπαιδευτικοί και μαθητές/-τριες;». Η έρευνα υιοθετεί μια φεμινιστική και διαθεματική επιστημολογία και μεθοδολογία έρευνας, με έμφαση στην αναστοχαστικότητα και τη μεγαλύτερη συνειδητοποίηση της θέσης (positionality) μου ως ερευνήτριας και εκπαιδευτικού στο πεδίο. Η συλλογή των δεδομένων έγινε σε ένα σχολείο για παιδιά με προσφυγικό υπόβαθρο στο νησί της Λέρου, όπου και εργάστηκα ως δασκάλα της αγγλικής γλώσσας για οκτώ μήνες. Κατά τη συλλογή δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν τα ακόλουθα εργαλεία: α) ημι-δομημένες συνεντεύξεις με οκτώ εκπαιδευτικούς, έναν συντονιστή και μία συντονίστρια, β) συζητήσεις στην τάξη με μία μαθήτρια και έναν μαθητή εφηβικής ηλικίας, γ) χρήση ενός ημερολογίου έρευνας (researcher diary). Η ανάλυση των δεδομένων έγινε με βάση το μοντέλο της αναστοχαστικής θεματικής ανάλυσης (reflexive thematic analysis) των Braun και Clarke (2021). Τα θέματα που παράχθηκαν ήταν τα εξής: «Το Φύλο ως Σύνθετη Κατασκευή», «Το Τραύμα ως Παρόν, αλλά όχι Καθοριστικό», «Η Κουλτούρα και η Γλώσσα ως Εμπόδια». Η διατριβή εξετάζει αφενός τα εμπόδια στην εφαρμογή μιας φεμινιστικής παιδαγωγικής προσέγγισης, και αφετέρου τις ευκαιρίες για την εφαρμογή της που προέκυψαν μέσω της έρευνας. Τα ευρήματα υποδεικνύουν την μείζονα σημασία της φεμινιστικής παιδαγωγικής στην εκπαίδευση των προσφύγων, κυρίως λόγω του στόχου της να αναπτύξουν οι μαθητές και οι μαθήτριες κριτική συνείδηση γύρω από ζητήματα φύλου και καταπίεσης, καθώς και της δυνατότητάς της να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του τραύματος και στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας, χαρακτηριστικά τα οποία είναι αλληλένδετα με τους στόχους της εκπαίδευσης των προσφύγων.