Προσωπικότητα, πρώιμα δυσλειτουργικά σχήματα και κατάθλιψη: ο διαμεσολαβητικός ρόλος των αναπαραστάσεων και του τρόπου διαχείρισης της ασθένειας

Abstract

Background: Major depressive disorder (MDD) is a common and debilitating mental illness and the processes by which patients self-regulate to adjust to their diagnosis appear to have a critical role in MDD progression. However, there is scant research on the impact of personality and Early Maladaptive Schemas (EMS) on patients’ self-regulation, and on their role in MDD clinical outcomes. Aim: The first main aim of this study was to investigate the applicability of the Common-Sense Model of illness-related self-regulation (CSM) in MDD with the following objectives: 1) to systematically review the literature on the role of illness representations, 2) to culturally adapt the Illness Perception Questionnaire-Mental Health (IPQ-MH), and 3) to assess concurrent and prospective relationships of illness-related self-regulation with clinical outcomes. The second main aim was to investigate the mediating role of self-regulation between EMS, personality, and MDD outcomes with the following objectives:1) to investigate the serial mediating role of illness representations, coping, and symptom severity in the relationship between EMS and suicide risk, 2) to investigate the relationship of personality traits with symptom severity and the potential mediating role of illness representations in this association. Method: The study involved three measurement waves: At baseline (T1), 222 patients with a clinical diagnosis of MDD were enrolled, with 154 and 141 patients retested at T2 and T3. Assessments; T1: socio-demographic and clinical profiles, personality traits and EMS (Traits Personality Questionnaire, Young Schema Questionnaire-Short Form 3). T2: illness representations (IPQ-MH)., coping strategies (Brief Cope Orientation to Problems Experienced), emotion dysregulation (Difficulties in Emotion Regulation Scale), as well as symptom severity (Beck Depression Inventory) and suicidality (Risk Assessment Suicidality Scale) as interim outcomes. T3: symptom severity, patients’ functioning level, quality of life, life satisfaction (WHO Disability Assessment Schedule 2. 0, WHO Quality of Life-BREF, Satisfaction with Life Scale), melancholic features (MINI), and suicidality as end points. Analyses included Exploratory and Confirmatory Factor Analysis, hierarchical multiple regression, and mediation analysis using Structural Equation Modeling, with SPSS and AMOS. Results: The literature corroborated associations between representations of MDD with clinical outcomes and treatment-related outcomes. The factor structure of the Greek IPQ-MH was similar to the original IPQ-MH and displayed good reliability, convergent, discriminant, and concurrent validity. Representations of identity, consequences, chronicity, psychosocial causes of MDD, and maladaptive coping were associated with worse outcomes, while personal control, cyclicality, and problem-focused coping was associated with better outcomes. Stress as a cause of MDD was linked both to better and worse outcomes. Impact-threat representations of MDD (including the dimensions of identity, chronicity, cyclicality, consequences, and emotional representations) and depressive symptom severity serially mediated the relationship between the schema domain of Impaired Autonomy and Performance and suicide risk. Finally, high Neuroticism and low Extraversion led to higher MDD severity. In addition, high Neuroticism was associated with higher impact representations and poorer control representations, while high Extraversion was associated with poorer impact representations. Finally, impact representations fully mediated the relationship between Neuroticism, Extraversion, and MDD severity. Conclusions: The CSM is a theoretical framework that can effectively describe the self-regulation processes of patients with MDD. In addition, patients' self-regulation is significantly linked to their EMS and personality dimensions. Finally, the relationships of specific EMS domains (Impaired Autonomy and Performance), Neuroticism, and Extraversion, with MDD outcomes are mediated by patients' representations of MDD impact-threat. Focusing on personality, EMS, and self-regulation processes of patients with MDD can significantly enhance all stages of their care, from treatment planning to relapse prevention.

Υπόβαθρο: Η μείζων καταθλιπτική διαταραχή (ΜΚΔ) αποτελεί μια συχνή και σοβαρή ψυχική νόσο και οι διεργασίες με τις οποίες οι ασθενείς αυτορρυθμίζονται για να προσαρμοστούν στη διάγνωσή τους φαίνεται να έχουν κρίσιμο ρόλο στην εξέλιξή της. Ωστόσο, υπάρχει ελάχιστη έρευνα αναφορικά με τη σχέση της προσωπικότητας και των Πρώιμων Δυσλειτουργικών Σχημάτων (ΠΔΣ) με την αυτορρύθμιση των ασθενών και τον ρόλο τους στην κλινική έκβαση της ΜΚΔ. Σκοπός: Ο πρώτος κύριος στόχος της παρούσας μελέτης ήταν να διερευνήσει την εφαρμοσιμότητα του Μοντέλου της Κοινής Λογικής για τη σχετιζόμενη με την ασθένεια αυτορρύθμιση στην ΜΚΔ με τους ακόλουθους επιμέρους στόχους: 1) τη συστηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας σχετικά με τον ρόλο των αναπαραστάσεων της ασθένειας, 2) την πολιτισμική προσαρμογή του Ερωτηματολογίου Αντίληψης της Ασθένειας-Έκδοση για την Ψυχική Υγεία (Illness Perception Questionnaire-Mental Health, IPQ-MH) και 3) την αξιολόγηση των συγχρονικών και προοπτικών σχέσεων της αυτορρύθμισης με τις κλινικές εκβάσεις της ΜΚΔ. Ο δεύτερος κύριος στόχος ήταν η διερεύνηση του διαμεσολαβητικού ρόλου της αυτορρύθμισης μεταξύ των ΠΔΣ, της προσωπικότητας και των εκβάσεων της ΜΚΔ με τους ακόλουθους επιμέρους στόχους: 1) τη διερεύνηση του σειριακού διαμεσολαβητικού ρόλου των αναπαραστάσεων ασθένειας, της διαχείρισης του στρες και της βαρύτητας των συμπτωμάτων στη σχέση μεταξύ των ΠΔΣ και του κινδύνου αυτοκτονίας, 2) τη διερεύνηση της σχέσης των διαστάσεων της προσωπικότητας με τη σοβαρότητα των καταθλιπτικών συμπτωμάτων και του πιθανού διαμεσολαβητικού ρόλου των αναπαραστάσεων ασθένειας σε αυτήν. Μέθοδος: Η μελέτη περιλάμβανε τρεις φάσεις μετρήσεων: Κατά την έναρξη (Τ1), εισήχθησαν στην μελέτη 222 ασθενείς με κλινική διάγνωση ΜΚΔ, ενώ 154 και 141 ασθενείς υποβλήθηκαν σε επαναληπτική αξιολόγηση κατά τις Τ2 και Τ3. Αξιολογήσεις- Τ1: κοινωνικο-δημογραφικό και κλινικό προφίλ, διαστάσεις προσωπικότητας και ΠΔΣ (Τεστ Χαρακτηριστικών Προσωπικότητας, Ερωτηματολόγιο Σχημάτων του Young). T2: αναπαραστάσεις ασθένειας (IPQ-MH), στρατηγικές διαχείρισης του στρες (Συντομευμένο Ερωτηματολόγιο Προσανατολισμού στην Αντιμετώπιση Προβλημάτων), δυσλειτουργία στη συναισθηματική ρύθμιση (Κλίμακα Δυσκολιών στη Ρύθμιση του Συναισθήματος), βαρύτητα των καταθλιπτικών συμπτωμάτων (Κλίμακα Κατάθλιψης του Beck) και αυτοκτονικότητα (Κλίμακα Εκτίμησης του Κινδύνου Αυτοκτονικότητας) ως ενδιάμεσες εκβάσεις. T3: σοβαρότητα συμπτωμάτων, επίπεδο λειτουργικότητας των ασθενών, ποιότητα ζωής, ικανοποίηση από τη ζωή (Εργαλείο Αξιολόγησης της Αναπηρίας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, Κλίμακας Ποιότητας Ζωής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, Κλίμακα Ικανοποίησης από τη Ζωή), αυτοκτονικότητα και μελαγχολικά στοιχεία (ΜΙΝΙ) ως τελικές εκβάσεις. Οι αναλύσεις περιλάμβαναν διερευνητική και επιβεβαιωτική ανάλυση παραγόντων, ιεραρχική πολλαπλή παλινδρόμηση και ανάλυση διαμεσολάβησης με Μοντέλα Δομικών Εξισώσεων, με τη χρήση του SPSS και του AMOS. Αποτελέσματα: Η βιβλιογραφία επιβεβαίωσε τις σχέσεις μεταξύ των αναπαραστάσεων της ΜΚΔ με τις κλινικές και τις σχετικές με τη θεραπεία εκβάσεις. Η παραγοντική δομή του ελληνικού IPQ-MH ήταν παρόμοια με του αρχικού IPQ-MH και παρουσίασε καλή αξιοπιστία, συγκλίνουσα, διακρίνουσα και συντρέχουσα εγκυρότητα. Οι αναπαραστάσεις ταυτότητας, συνεπειών, χρονιότητας και ψυχοκοινωνικών αιτιών της ΜΚΔ και η δυσπροσαρμοστική διαχείριση συνδέθηκαν με χειρότερες εκβάσεις, ενώ ο προσωπικός έλεγχος, η κυκλικότητα και η εστιασμένη στο πρόβλημα διαχείριση συνδέθηκαν με καλύτερες εκβάσεις. Το στρες ως αιτία της ΜΚΔ συνδέθηκε τόσο με θετικές όσο και με αρνητικές εκβάσεις. Οι αναπαραστάσεις επιδραστικότητας-απειλής της ΜΚΔ (συμπεριλάμβαναν τις διαστάσεις της ταυτότητας, της χρονιότητας, της κυκλικότητας, των συνεπειών και των συναισθηματικών αναπαραστάσεων) και η σοβαρότητα των καταθλιπτικών συμπτωμάτων διαμεσολαβούσαν σειριακά τη σχέση μεταξύ της κατηγορίας σχημάτων Ανεπαρκούς Αυτονομίας και Επίδοσης και του κινδύνου αυτοκτονίας. Ο υψηλός Νευρωτισμός και η χαμηλή Εξωστρέφεια οδήγησαν σε μεγαλύτερης βαρύτητας ΜΚΔ. Επιπλέον, ο υψηλός Νευρωτισμός συνδέθηκε με ισχυρότερες αναπαραστάσεις επιδραστικότητας και φτωχότερες αναπαραστάσεις ελέγχου, ενώ η υψηλή Εξωστρέφεια συνδέθηκε με φτωχότερες αναπαραστάσεις επιδραστικότητας. Τέλος, οι αναπαραστάσεις επιδραστικότητας διαμεσολαβούσαν πλήρως στη σχέση μεταξύ του Νευρωτισμού, της Εξωστρέφειας και της βαρύτητας των καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Συμπεράσματα: Το Μοντέλο της Κοινής Λογικής αποτελεί ένα θεωρητικό πλαίσιο που μπορεί να περιγράψει αποτελεσματικά τις διαδικασίες αυτορρύθμισης των ασθενών με ΜΚΔ. Επιπλέον, η αυτορρύθμιση των ασθενών συνδέεται σημαντικά με τις κατηγορίες των ΠΔΣ και την προσωπικότητάς τους. Τέλος, οι σχέσεις συγκεκριμένων κατηγοριών ΠΔΣ (Ανεπαρκούς Αυτονομίας και Επίδοσης), του Νευρωτισμού και της Εξωστρέφειας με τις εκβάσεις της ΜΚΔ διαμεσολαβούνται από τις αναπαραστάσεις των ασθενών για την επιδραστικότητα-απειλή της ΜΚΔ. Η εστίαση στην προσωπικότητα, τα ΠΔΣ και τις διεργασίες αυτορρύθμισης των ασθενών με ΜΚΔ μπορεί να βελτιώσει σημαντικά όλα τα στάδια της φροντίδας τους, από τον σχεδιασμό της θεραπείας μέχρι την πρόληψη της υποτροπής.