Μη εκδήλωση φιλοκοινωνικής συμπεριφοράς του παρατηρητή σε συνθήκες κυβερνοεκφοβισμού: μελέτη των διαδικασιών της ηθικής αυτορρύθμισης και της ηθικής υποκρισίας

Abstract

The present research studies the content of moral justifications and moral emotions and their instrumentalization, by the uninvolved bystanders of an episode of verbal violence in the digital world who have a positive moral self-image and are not influenced by situational factors. In light of the prosocial behavior theory of Latané and Darley, and Piliavin et al., and Batson's moral hypocrisy theory, it has researched how bystanders of a cyberbullying episode manage the personal and empathic cost of not acting prosocially while reporting high empathy, low moral disengagement, high sense of moral self and moral integrity, and are unaffected by the gender of the perpetrator and it doesn’t matter whether they attend anonymously or by name, alone or with other bystanders. The research followed a mixed method approach by conducting an experiment, completing questionnaires and conducting interviews. The sample consisted of male and female students of Greek universities (N=120) who were distributed in 8 experimental conditions, completed questionnaires on empathy, moral disengagement, moral self and moral integrity, while 41 participants out of the 70 who did not show helping behavior participated in an interview. The results showed that all participants regardless of the experimantal conditions they participated reported high empathy with the cognitive dimension being statistically significantly superior to the emotional one and women possessing higher empathy compared to the men in the sample, low moral disengagement with men having lower levels compared to women, high sense of moral self and high moral integrity with men scoring statistically higher than women who took part in the survey. In addition, most of the participants who took part in the research interview process characterized the incident as serious and identified it as cyberbullying based on the criteria of high severity, verbal violence with intense aggression and swearing, and threats mainly to physical integrity. To justify their inaction they refered to perceived low self-efficacy, fear of being attacked by the “perpetrator”, lack of identification with the “victim”, the impersonality of the internet and waiting for the reaction of others as moral justifications for not helping. Negative moral emotions included less other-oriented emotions, specifically anger and disgust towards the “perpetrator” and more self-oriented emotions, specifically guilt, anxiety, sadness, embarrassment, shock. The participants who did not help the “victim” were found to have a discrepancy between the moral qualities they believe and claim to have for themselves and their moral-prosocial behavior. The personal and empathic cost that arose for the participants from realizing this discrepancy led them to moral hypocrisy through the instrumentalization of moral justifications and moral feelings and through moral licensing in order to manage these costs.

Η παρούσα έρευνα μελετά το περιεχόμενο των ηθικών δικαιολογιών και των ηθικών συναισθημάτων και την εργαλειοποίηση αυτών, από τους αμέτοχους παρατηρητές ενός επεισοδίου άσκησης λεκτικής βίας στον ψηφιακό κόσμο, οι οποίοι έχουν μια θετική εικόνα ηθικού εαυτού και δεν επηρεάζονται από καταστασιακούς παράγοντες. Υπό το πρίσμα της θεωρίας της φιλοκοινωνικής συμπεριφοράς των Latané και Darley, και της Piliavin και των συνεργατών της, και της θεωρίας της ηθικής υποκρισίας του Batson διερευνήθηκε το πώς διαχειρίζονται το προσωπικό και ενσυναισθητικό κόστος οι παρατηρητές ενός επεισοδίου κυβερνοεκφοβισμού όταν δεν δρουν φιλοκοινωνικά ενώ αναφέρουν υψηλή ενσυναίσθηση, χαμηλή ηθική αποδέσμευση, υψηλή αίσθηση ηθικού εαυτού και ηθική ακεραιότητα, και δεν επηρεάζονται από το φύλο του θύτη και αν παρευρίσκονται ανώνυμα ή επώνυμα, μόνοι ή με άλλους παρατηρητές. Η έρευνα υιοθέτησε τη μεικτή μέθοδο με τη διεξαγωγή πειράματος, τη συμπλήρωση ερωτηματολογίων αυτοαναφοράς και τη διεξαγωγή ερευνητικών συνεντεύξεων ημιδομημένου τύπου. Το δείγμα αποτέλεσαν φοιτητές και φοιτήτριες ελληνικών πανεπιστημίων (Ν=120) οι οποίοι κατανεμήθηκαν σε 8 πειραματικές συνθήκες, συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια ενσυναίσθησης, ηθικής αποδέσμευσης, ηθικού εαυτού και ηθικής ακεραιότητας, ενώ 41 συμμετέχοντες από τους 70 που δεν εκδήλωσαν συμπεριφορά βοήθειας συμμετείχαν στη διαδικασία της ερευνητικής συνέντευξης. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όλοι οι συμμετέχοντες ανεξαρτήτως των πειραματικών συνθηκών στις οποίες εκτέθηκαν ανέφεραν υψηλή ενσυναίσθηση με τη γνωστική διάσταση να υπερέχει στατιστικά σημαντικά έναντι της συναισθηματικής και τις γυναίκες να διαθέτουν υψηλότερη ενσυναίσθηση συγκριτικά προς τους άνδρες του δείγματος, χαμηλή ηθική αποδέσμευση με τους άνδρες να διαθέτουν χαμηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με τις γυναίκες, υψηλή αίσθηση ηθικού εαυτού και υψηλή ηθική ακεραιότητα με τους ανδρες να σημειώνουν στατιστικά υψηλότερο σκορ έναντι των γυναικών που έλαβαν μέρος στην έρευνα. Επιπλέον, οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες που δέχτηκαν να λάβουν μέρος στη διαδικασία της ερευνητικής συνέντευξης χαρακτήρισαν το περιστατικό ως σοβαρό και το αναγνώρισαν ως κυβερνοεκφοβισμό με κριτήρια την υψηλή σοβαρότητα, την άσκηση λεκτικής βίας με έντονη επιθετικότητα και βρισιές, και τις απειλές κυρίως για τη σωματική ακεραιότητα. Ανέφεραν ως ηθικές δικαιολογίες για τη μη παροχή βοήθειας την αντιλαμβανόμενη χαμηλή αυτοαποτελεσματικότητα, τον φόβο επίθεσης από τον «θύτη», την έλλειψη ταύτισης με το «θύμα», το απρόσωπο του διαδικτύου και την αναμονή για την αντίδραση των άλλων. Τα αρνητικά ηθικά συναισθήματα περιλάμβαναν λιγότερο συναισθήματα προσανατολισμένα προς τον άλλον, συγκεκριμένα τον θυμό, την αηδία και την αποστροφή προς τον «θύτη», και περισσότερο συναισθήματα προσανατολισμένα στον εαυτό και ειδικότερα τις ενοχές, το άγχος, τη λύπη, την αμηχανία, το σοκ. Οι συμμετέχοντες που δε βοήθησαν το «θύμα» βρέθηκαν να έχουν διάσταση ανάμεσα στις ηθικές ιδιότητες που πιστεύουν και διατείνονται ότι έχουν για τον εαυτό και στην ηθική-φιλοκοινωνική τους συμπεριφορά. Το προσωπικό και ενσυναισθητικό κόστος που προέκυψε για τους συμμετέχοντες από τη συνειδητοποίηση αυτής της διάστασης τους οδήγησε στην ηθική υποκρισία με την εργαλειοποίηση των ηθικών δικαιολογιών και των ηθικών συναισθημάτων και την ηθική αδειοδότηση με σκοπό τη διαχείριση αυτού του κόστους.