Η τοποειδική χωρική πρακτική ως πεδίο σύζευξης τέχνης και αρχιτεκτονικής στο έργο των Aldo Van Eyck, Daniel Buren, Dan Graham, Maria Nordman, Rachel Whiteread

Abstract

This study focuses on the function of site-specific practice as a material intervention in the urban fabric and landscape and as a means of reconstruction of social and architectural urban spatiality. Site-specific work is primarily concerned with the relationship between part and whole, specific and generic and therefore the questions that this research tries to answer are the following: What kind of co-articulations are realized in each case between the work and the context and to which new receptions and perceptions of the space lead? How does the relationship between work and context differ according to the configuration of the latter, regarding the concepts of presence, transparency and representative expression? To what extent site-specific work in the case of architectural integration function as a field of expression and metaphorical realization of the social dimension of architecture in the sense of its co-configuration with social spatiality on a real and imaginary level? To what extent, in the field of site-specific condition of pairing art and architecture, can architecture approach the elusive condition of the urban? The examination of site-specific projects realized during the second half of 20th century aims to highlight different modes of expression that are employed in the context of site-specific condition and also new forms of reconstruction, re-appropriation and re-conceptualization of space as social and collective place. The present study aims to problematize common theoretical concepts through different ways of expression and implementation and furthermore to highlight their new potential turns.

Η παρούσα μελέτη συνιστά παρουσίαση και θεωρητικό συσχετισμό παραδειγμάτων τοποειδικής πρακτικής στον αστικό ιστό και στο ευρύτερο αστικό τοπίο και εστιάζει στη λειτουργία του τοποειδικού έργου ως υλική εισαγωγή και ως μηχανισμό ανακατασκευής του αστικού αρχιτεκτονικού περιβάλλοντος σε πραγματικό και σε νοητικό επίπεδο. Κάθε περίπτωση εξετάζεται ως μια διαφορετική εκδοχή σύζευξης τέχνης και αρχιτεκτονικής ως προς το νόημα και τους τρόπους έκφρασής της αλλά και ως προς την εξερεύνηση της τοποθεσίας με βάση τις κατηγορίες του ειδικού, του σχεσιακού και των διαφορετικών εμφανίσεών αυτών. Από τη στιγμή που το τοποειδικό έργο αφορά καταρχήν στη σχέση μέρους και συνόλου, ειδικού και γενικού, τα γενικά ερώτηματα τα οποία η έρευνα επιχειρεί να απαντήσει είναι τα εξής: Τι είδους συναρθρώσεις υλοποιούνται σε κάθε περίπτωση ανάμεσα στο έργο και στο συγκείμενο και σε ποιες νέες προσλήψεις και αντιλήψεις του χώρου οδηγούν; Πώς διαφοροποιείται η σχέση έργου και συγκείμενου και πώς αυτή διαμορφώνεται γύρω από τις έννοιες της παρουσίας και της διαφάνειας; Σε τι βαθμό το τοποειδικό έργο στην περίπτωση ενσωμάτωσης του αρχιτεκτονικού μπορεί να λειτουργήσει ως πεδίο έκφρασης και μεταφορικής υλοποίησης της κοινωνικής διάστασης της αρχιτεκτονικής με την έννοια της συνδιαμόρφωσής της με την κοινωνική χωρικότητα; Σε τι βαθμό στο πεδίο της ειδικής τοποειδικής συνθήκης σύζευξης τέχνης και αρχιτεκτονικής η αρχιτεκτονική μπορεί να προσεγγίσει τη διαφεύγουσα συνθήκη του αστικού; Η επιλογή έργων από διαφορετικές δεκαετίες της περιόδου του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα στοχεύει στην ανάδειξη του διαφορετικού λεξιλογίου και των διαφορετικών εκφραστικών εργαλείων τα οποία κάθε φορά επιστρατεύονται στο πλαίσιο της τοποειδικής συνθήκης και της αναζήτησης νέων μορφών ανακατασκευής, επανα-ιδιοποίησης και επανα-εννοιολόγησης του χώρου ως κοινωνικού και συλλογικού τόπου. Εντούτοις, στόχο της παρούσας έρευνας και της συγκεκριμένης επιλογής παραδειγμάτων δεν αποτελεί ο εντοπισμός και η ανάδειξη διαφορετικών κατηγοριών τοποειδικής χωρικής πρακτικής αλλά αντίθετα η προβληματικοποίηση κοινών θεωρητικών εννοιών μέσα από διαφορετικούς τρόπους έκφρασης και υλοποίησης καθώς και η ανάδειξη νέων ενδεχόμενων κατευθύνσεων των εννοιών αυτών.