Πολιτικές πολιτισμού στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη: προκλήσεις και προοπτικές

Abstract

The aim of this doctoral thesis is the thorough analysis of the role of culture as a structural element for the formation of ethnic identities in Bosnia and Herzegovina, as well as its vital contribution to achieving sustainable development (economic, social and environmental) and enhancing the country’s image abroad.The analysis of the multidimensional social phenomenon of culture is not only limited to the mapping of its external characteristics (arts, monuments, museums, traditions, customs, etc.) in a country with a rich cultural capital such as Bosnia-Herzegovina, but is mainly examined in terms of dynamics for the formation of the code of values that shapes the political and social behavior of the citizens of the bosnian society and by extension affects the way that the state is governed.In this context, the historical conditions that influenced and to a large extent continue to influence the formation of ethnic identities are analyzed, as well as the socio-political context, examining the catalytic role played by political parties, the educational system, the media and urban regenerations for the formation of cultural identities of ethnic groups.The paper traces the theoretical models of the formation of cultural policies, cultural identities and the image of the states and how they are applied in Bosnia-Herzegovina, in a country that has an immediate need to proceed with the adoption of post-ethnic cultural policies that will contribute to strengthening the civic nationalism as a necessary condition for the creation of a democratic and liberal state, but also a condition for achieving inter-ethnic rapprochement between the different ethnic groups living in the country in order to ensure its unified future state status.In the case of Bosnia-Herzegovina with the deep wounds left by the war, high unemployment, intense emigration, the alteration of the population composition in the cities due to displacement and the lack of trust both among the members of the three ethnic groups and as a whole of citizens to politicians, the drawing up and implementation of effective cultural policies takes on a different dimension, as political leaders are called upon not only to take measures that will contribute to saving the cultural phenomenon, but also to create the necessary conditions to heal the above wounds.Through the research carried out for the writing of the doctoral thesis, the pathologies of the Bosnian society and political system are highlighted and proposals are formulated for their elimination by adopting specific measures. In this way, a model of cultural management is proposed that could be useful for countries facing similar problems to Bosnia and Herzegovina and wishing to achieve social consensus, economic development and strengthen their image abroad.

Στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η ενδελεχής ανάλυση του ρόλου του πολιτισμού ως δομικού στοιχείου για τη διαμόρφωση των εθνοτικών ταυτοτήτων στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη, καθώς και της ζωτικής του συνεισφοράς για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης (οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής) και ενίσχυσης της εικόνας της χώρας στο εξωτερικό.Η ανάλυση του πολυδιάστατου κοινωνικού φαινόμενου του πολιτισμού δεν εξαντλείται μόνο στην χαρτογράφηση των εξωτερικών χαρακτηριστικών του (τέχνες, μνημεία, μουσεία, παραδόσεις, έθιμα, κλπ) σε μια χώρα με πλούσιο πολιτιστικό κεφάλαιο όπως είναι η Βοσνία – Ερζεγοβίνη, αλλά κυρίως εξετάζεται ως προς τη δυναμική του για τη διαμόρφωση του αξιακού κώδικα που διαμορφώνει την πολιτική και κοινωνική συμπεριφορά των πολιτών της βοσνιακής κοινωνίας και κατ’ επέκταση επηρεάζει τον τρόπο διακυβέρνησης του κράτους.Στο πλαίσιο αυτό αναλύονται οι ιστορικές συνθήκες που επηρέασαν και σε μεγάλο βαθμό συνεχίζουν να επηρεάζουν τη διαμόρφωση των εθνοτικών ταυτοτήτων, καθώς και το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο, εξετάζοντας το καταλυτικό ρόλο που διαδραματίζουν τα πολιτικά κόμματα, το εκπαιδευτικό σύστημα, τα ΜΜΕ και οι αστικές αναπλάσεις, για τη διαμόρφωση των πολτιστικών ταυτοτήτων των εθνοτικών ομάδων. Η εργασία ιχνηλατεί τα θεωρητικά μοντέλα διαμόρφωσης των πολιτιστικών πολιτικών, των πολιτιστικών ταυτοτήτων και της εικόνας των κρατών και πως αυτά εφαρμόζονται στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη, σε μια χώρα που έχει άμεση ανάγκη να προχωρήσει στην υιοθέτηση μεταεθνοτικών πολιτιστικών πολιτικών που θα συμβάλλουν στην ενίσχυση του πολιτικού/αστικού εθνικισμού ως αναγκαία προϋπόθεση για τη δημιουργία ενός δημοκρατικού και φιλελεύθερου κράτους, αλλά και προϋπόθεση για την επίτευξη διεθονοτικής προσέγγισης μεταξύ των διαφορετικών εθνοτικών ομάδων που διαβιούν στη χώρα ώστε να διασφαλιστεί η ενιαία κρατική του υπόσταση.Στην περίπτωση της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης με τις βαθιές πληγές που έχει αφήσει ο πόλεμος, την υψηλή ανεργία, την έντονη μετανάστευση, την αλλοίωση της πληθυσμιακής σύνθεσης στις πόλεις εξαιτίας των εκτοπισμών και την έλλειψη εμπιστοσύνης τόσο μεταξύ των μελών των τριών εθνοτικών ομάδων όσο και του συνόλου των πολιτών προς τους πολιτικούς, η χάραξη και εφαρμογή αποτελεσματικών πολιτιστικών πολιτικών λαμβάνει διαφορετική διάσταση, καθώς οι πολιτικές ηγεσίες καλούνται όχι μόνο να λάβουν μέτρα που θα συμβάλλουν στη διάσωση του πολιτιστικού φαινομένου, αλλά και να δημιουργήσουν τις απαραίτητες συνθήκες ώστε να επουλωθούν οι παραπάνω πληγές. Μέσω της έρευνας που πραγματοποιήθηκε για τη συγγραφή της διδακτορικής διατριβής αναδεικνύονται με ενάργεια οι παθογένειες της βοσνιακής κοινωνίας και πολιτικού συστήματος και διατυπώνονται προτάσεις για την εξάλειψη τους με την υιοθέτηση συγκεκριμένων μέτρων. Με τον τρόπο αυτό προτείνεται ένα μοντέλο πολιτιστικής διαχείρισης που θα μπορούσε να είναι χρήσιμο για χώρες που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα με τη Βοσνία – Ερζεγοβίνη και επιθυμούν να επιτύχουν κοινωνική συναίνεση, οικονομική ανάπτυξη και να ενισχύσουν την εικόνα τους στο εξωτερικό.