Τα συνδικαλιστικά δικαιώματα απέναντι στις οικονομικές ελευθερίες της ενωσιακής έννομης τάξης

Abstract

The subject of this thesis is the clash of fundamental trade union rights with the EU economic freedoms. The study shows how a legal tension is manifested when the above rights and freedoms collide with each other, focusing on the relevant jurisprudence of the CJEU. In this vein, we attempt to prove that mainly through judicial interpretation, but also through other interventions of the EU institutions, trade union rights are per se subordinated to EU economic freedoms, following a immutable hierarchical order of principles. In this hierarchical order that the EU appears to adopt economic freedoms lie over and above social rights. Articulating systematically strong critical discourse against this position and illuminating the most important aspects of the conflict between trade union rights and EU economic freedoms, the study proposes alternative solutions to the problem each of which aims at reversing a different aspect of the problem. Thus the proposals touch upon issues relating either to the judicial interpretation, or to the legislative initiatives of the Union and eventually to the overall political architecture of the EU. The ultimate aim of the proposals is to promote social protection and self-protection of workers as a stable parameter of socioeconomic life. The thesis is divided into six chapters. The first chapter reflects the legal and political framework of the research subject, by analyzing on the one hand EU's relationship with the field of social policy, on the other hand EU's relationship with fundamental rights. In the second part of the first chapter the study outlines the methodological framework of the confrontation between fundamental rights and freedoms. The second chapter of the thesis thoroughly discusses the Laval and Viking judgments of the CJEU, which seal the dominant settlement of the collisions between trade union rights and EU economic freedoms. The study also shows the consolidation of the CJEU case law, which led to a drastic reduction of the scope of exercise of fundamental collective labor rights. In the third chapter the study focuses on the legal and jurisprudential treatment of the posting of workers in the framework of the provision of services as a characteristic field where the tension between fundamental trade union rights and EU economic freedoms manifests itself. In the fourth chapter of the study we analyze crucial aspects of the conflict of trade union rights with the rules of free movement as clear expressions of the EU economic freedoms. The fifth chapter investigates the influence of the EU Charter of Fundamental Rights on the tension between fundamental trade union rights and EU economic freedoms, especially after the Charter has become legally binding. The sixth and final chapter of this study illuminates aspects of the main subject that are linked to the status of trade union rights in the EU legal order, through the prism of the interventions made by the EU through the MoUs in the field of Greek collective labor law during the recent financial crisis.

Αντικείμενο της διατριβής αποτελεί η σύγκρουση των θεμελιωδών συνδικαλιστικών δικαιωμάτων με τις οικονομικές ελευθερίες της ΕΕ. Η μελέτη επιχειρεί να δείξει πώς αποτυπώνεται σε δικαιϊκό επίπεδο η ένταση που εκδηλώνεται κατά τη συνύπαρξη στην πράξη των δύο αυτών μεγεθών, με έμφαση στην ειδική αντιμετώπιση που της επιφυλάσσει η νομολογία του ΔΕΕ. Ειδικότερα επιχειρείται να αποδειχθεί ότι κυρίως μέσω της δικαστικής ερμηνείας αλλά και νομοθετικών και άλλων παρεμβάσεων των ενωσιακών οργάνων, τα συνδικαλιστικά δικαιώματα εσφαλμένα υποτάσσονται per se στις ενωσιακές οικονομικές ελευθερίες, στο πλαίσιο μιας αμετάβλητης ιεραρχικής δομής των δικαιικών αρχών που, όπως στοιχειοθετείται στη μελέτη, υιοθετεί η ενωσιακή έννομη τάξη. Αρθρώνοντας με συστηματικό τρόπο έντονα κριτικό λόγο στη θέση αυτή και φωτίζοντας τις πιο σημαντικές πτυχές της σύγκρουσης μεταξύ συνδικαλιστικών δικαιωμάτων και ενωσιακών οικονομικών ελευθεριών, επιχειρούμε τη θεμελίωση εναλλακτικών προτάσεων υπέρβασης, ή έστω μετριασμού της δικαιικής αυτής έντασης, καθεμία από τις οποίες στοχεύει στο να αντιστρέψει μια διαφορετική πτυχή του προβλήματος, αγγίζοντας θέματα που αφορούν άλλοτε τη δικαστική ερμηνεία, άλλοτε τις νομοθετικές πρωτοβουλίες της Ένωσης και άλλοτε τη συνολική φυσιογνωμία της ενωσιακής τάξης, των αρμοδιοτήτων της και της πολιτικής της συγκρότησης. Απώτερος σκοπός των προτάσεων δεν είναι άλλος από την ανάδειξη της κοινωνικής προστασίας και αυτοπροστασίας των εργαζομένων ως σταθερής και απαρασάλευτης παραμέτρου της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. H διατριβή χωρίζεται σε έξι κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο αποτυπώνεται το δικαιοπολιτικό πλαίσιο αναφοράς του αντικειμένου της έρευνας, με την ανάλυση αφενός της σχέσης της ΕΕ με το πεδίο της κοινωνικής πολιτικής, αφετέρου της σχέσης της ΕΕ με τα θεμελιώδη δικαιώματα. Στο δεύτερο μέρος του πρώτου κεφαλαίου σκιαγραφείται το μεθοδολογικό πλαίσιο που διέπει την αντιπαράθεση θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Στο δεύτερο κεφάλαιο της διατριβής εξετάζονται ενδελεχώς οι αποφάσεις Laval και Viking του ΔΕΕ, οι οποίες σφραγίζουν μέχρι στιγμής την κυρίαρχη δικανική διευθέτηση της έντασης μεταξύ συνδικαλιστικών δικαιωμάτων και οικονομικών ελευθεριών στην ενωσιακή έννομη τάξη και παρουσιάζεται η παγίωση της νομολογίας του ΔΕΕ, η οποία οδήγησε σε μια δραστική περιστολή του πεδίου νόμιμης άσκησης των θεμελιωδών συλλογικών εργατικών δικαιωμάτων. Στο τρίτο κεφάλαιο αναλύεται κριτικά η νομική και ειδικότερα η νομολογιακή αντιμετώπιση του φαινομένου της απόσπασης εργαζομένων ως χαρακτηριστικό πεδίο έκφρασης τη δικαιικής έντασης μεταξύ των θεμελιωδών συνδικαλιστικών δικαιωμάτων και των ενωσιακών ελευθεριών. Στο τέταρτο κεφάλαιο της μελέτης αναλύονται ειδικότερες πτυχές του ζητήματος της σύγκρουσης των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων με τους κανόνες τις ελεύθερης κυκλοφορίας, όπως αυτοί υλοποιούν τις θεμελιώδεις οικονομικές ελευθερίες της Ένωσης. Στο πέμπτο κεφάλαιο διερευνάται η επιρροή που ασκεί, αλλά και που είναι δυνατό να ασκήσει ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ στην ένταση μεταξύ θεμελιωδών συνδικαλιστικών δικαιωμάτων και ενωσιακών οικονομικών ελευθεριών, ιδίως μετά την απόκτηση από αυτόν νομικής δεσμευτικότητας, Στο έκτο και τελευταίο κεφάλαιο αυτής της μελέτης, φωτίζονται πτυχές του ζητήματος έρευνας, οι οποίες συνδέονται με το καθεστώς των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων στην ενωσιακή έννομη τάξη, μέσα από το πρίσμα των παρεμβάσεων που πραγματοποίησε η ΕΕ μέσω των μνημονίων στο πεδίο του ελληνικού συλλογικού εργατικού δικαίου.