Η ανάπτυξη της Πάτρας κατά την μεταπολεμική περίοδο και η συμβολή των γυναικών

Abstract

This thesis examines the development of Patras during the post-war period and the contribution of women to this process. Thus, the interest is focused: on the one hand, on the development and organization of the city's urban space and the urbanization of its immediate periphery during the post-war period, the socio-economic conditions and practices, the tools and mechanisms of urban development. On the other hand, on the contribution of women, as a gender-social category, to this spatial development and to the shaping of everyday living conditions, attempting the visibility of women's presence in the space, too. The main objective is to highlight the involvement of women - "invisible actors" - and their contribution to the formation of the urban space, an "experienced" space that is organized, evolves and transforms over time in relation to, not only, the changing social relations of production, but also to "the everyday experiences and relations of its appropriation". This investigation is carried out through a pluralistic approach, based on the radical perspective of the city and space formation, the gender perspective and oral history. It emphasizes the identification of the hierarchical gender relations that permeate the levels of social life and shape the different everyday lives of women and men. Gender is thus understood as a tool that contributes to the study and exploration of the formation, reproduction and relationships of women with space and the city, through concepts such as social identities, the choices and reasons that organize experiences and desires. After all, everyday life is the privileged field of study of the urban space, as an important field of action that contributes to the transformation of consciousness, through the alternation of everyday activities, experiences and material conditions of life. Through field research in two suburban neighborhoods of Patras, Agyia and Zarouchleika, based on women’s oral narratives of everyday lives, the interaction and interdependence of spatial and gender relations are highlighted. The dissertation concludes by emphasizing the contribution of women to the city's development process, alongside the understanding of their dynamic to exist as active subjects who "act and do", transforming the conditions of daily life and the city itself.

Στην παρούσα διατριβή εξετάζεται η ανάπτυξη της Πάτρας, κατά τη μεταπολεμική περίοδο και η συμβολή των γυναικών σε αυτή. Έτσι, το ενδιαφέρον εστιάζεται: αφ’ ενός, στην εξέλιξη και οργάνωση του αστικού χώρου της πόλης και την αστικοποίηση της άμεσης περιφέρειάς της, κατά την μεταπολεμική περίοδο, στις κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες και τις πρακτικές κάτω από τις οποίες αυτή συντελείται, τα εργαλεία και τους μηχανισμούς της αστικής ανάπτυξης. Αφ’ ετέρου, στην διερεύνηση της συμβολής των γυναικών, ως φύλο-κοινωνική κατηγορία, σε αυτή τη χωρική εξέλιξη και στην διαμόρφωση των καθημερινών συνθηκών διαβίωσης στο χώρο επιχειρώντας, ταυτόχρονα, να καταστήσει ορατή, την παρουσία των γυναικών. Βασικός στόχος η ανάδειξη της εμπλοκής των γυναικών - "αόρατων" συντελεστών - και της συμβολής τους στην συγκρότηση του αστικού χώρου, ενός χώρου "βιωμένου" που οργανώνεται, εξελίσσεται και μετασχηματίζεται στο χρόνο σε σχέση, όχι μόνο, με τις μετασχηματιζόμενες κοινωνικές σχέσεις παραγωγής αλλά και με "τις καθημερινές εμπειρίες και σχέσεις οικειοποίησής του". Η διερεύνηση αυτή επιχειρείται μέσα από μια πλουραλιστική προσέγγιση που στηρίζεται στην ριζοσπαστική οπτική για την πόλη και το χώρο, την οπτική του φύλου και την προφορική ιστορία. Δίνει βάρος στον εντοπισμό των ιεραρχικών σχέσεων των φύλων (έμφυλες σχέσεις) που διαπερνούν τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής και διαμορφώνουν τις διαφορετικές καθημερινότητες των γυναικών και ανδρών. Το φύλο, έτσι, γίνεται κατανοητό ως εργαλείο που συμβάλλει στη μελέτη και διερεύνηση της συγκρότησης, της αναπαραγωγής και των σχέσεων των γυναικών με το χώρο και την πόλη, μέσα από περισσότερες έννοιες όπως, τις κοινωνικές ταυτότητες, τις επιλογές και τους λόγους που οργανώνουν τις εμπειρίες, και τις επιθυμίες. Άλλωστε, η καθημερινή ζωή αποτελεί το προνομιακό πεδίο μελέτης του αστικού χώρου, ως ένα σημαντικό πεδίο πράξης που συμβάλλει στη μεταμόρφωση της συνείδησης, μέσα από την εναλλαγή των καθημερινών δραστηριοτήτων, των εμπειριών και των υλικών συνθηκών της ζωής. Μέσα από την έρευνα-πεδίου σε δύο γειτονιές της Πάτρας, την Αγυιά και τα Ζαρουχλέικα, βασισμένη στις προφορικές αφηγήσεις των γυναικών για την καθημερινή ζωή τους, αναδεικνύεται η αλληλεπίδραση και η αλληλεξάρτηση των σχέσεων χώρου και φύλου. Η διατριβή ολοκληρώνεται υπογραμμίζοντας τη συμβολή των γυναικών, στην αναπτυξιακή διαδικασία της πόλης παράλληλα με την κατανόηση της δυναμικής τους να υπάρχουν ως ενεργά υποκείμενα που "ενεργούν και πράττουν", μεταλλάσσοντας τις συνθήκες της καθημερινής ζωής και της ίδιας της πόλης.

Questa tesi esamina lo sviluppo di Patrasso nel dopoguerra e il contributo delle donne ad esso. L'interesse si concentra su due aspetti principali: da una parte l'evoluzione e l'organizzazione dello spazio urbano della città e l'urbanizzazione della sua immediata periferia nel dopoguerra. Sulle condizioni socioeconomiche e le pratiche sotto quali si è verificata questa trasformazione, gli strumenti e i meccanismi di questo sviluppo urbano. Dall' altra parte, il ruolo delle donne. Il contributo delle donne, in quanto categoria sociale di genere, a questo sviluppo spaziale e alla definizione delle condizioni di vita quotidiana nello spazio, cercando allo stesso tempo a rendere visibile la loro presenza. Scopo principale sia l’evidenziare il ruolo delle donne - "attrici invisibili" - e il loro contributo alla formazione dello spazio urbano, uno "spazio vissuto" che si organizza, evolve e si trasforma nel tempo in relazione, non solo, alle mutevoli relazioni sociali di produzione, ma anche alle "esperienze quotidiane e ai rapporti di appropriazione". Questa esplorazione viene attuata attraverso un approccio plurale che si basa sulla prospettiva radicale sulla città e lo spazio, la prospettiva di genere e la storia orale. Si pone l'accento sull'identificazione delle relazioni gerarchiche di genere che permeano i livelli della vita sociale e modellano le diverse quotidianità di donne e uomini. Il genere, quindi, diventa uno strumento per studiare e indagare la formazione, la riproduzione e le relazioni delle donne con lo spazio e la città, attraverso concetti come le identità sociali, le scelte e le ragioni che organizzano le esperienze e i desideri. Dopotutto, la vita quotidiana è il campo privilegiato di studio dello spazio urbano, come un importante campo d'azione che contribuisce alla trasformazione della coscienza, attraverso l'alternanza delle attività quotidiane, delle esperienze e delle condizioni materiali della vita. Attraverso la ricerca sul campo in due quartieri di Patrasso, Agyia e Zarouchleika, basata sui racconti orali delle donne sulla loro vita quotidiana, emerge l'interazione e l'interdipendenza delle relazioni tra spazio e genere. La tesi si conclude sottolineando il contributo delle donne allo sviluppo della città, parallelamente alla comprensione della loro dinamica di esistere come soggetti attivi che "agiscono e creano", trasformando le condizioni della vita quotidiana e della città stessa.