Διακαλλιτεχνικότητα, δραματουργία, επιτελεστικότητα: η χορογραφία ως διευρυμένη πρακτική μέσω των σωμάτων και του ήχου

Abstract

Most contemporary European, international, and regional dance festivals and theatres tend to program performances that appear ‘odd’ and ‘uncommon’. Performances that deviate from what is -still- widely recognized as a choreographic norm. Since the birth of Modern dance, this canon has identified choreography as devising the original dance movement and its organization in space and time within a concrete performative frame. As an alternative to an ahistorical, formalistic analysis that would approach each of these “estranged” choreographies isolated as the individual creation of an inspired author, the thesis introduces an analytical model which links the creative process with the performance event and the contemporary social world. Historically, the divergence of an artistic work from an established canon has often been correlated with a critical political stance that challenges the established status quo. This recognition necessitated a reflective examination of today's prevailing dispositions in choreographic practice. The proposed analytical approach has been formulated around three key concepts that emerged during the research process: interdisciplinarity, performativity, and dramaturgy. All three have proven apt to address the ties between the artistic creation, the final work, and its perception. In the thesis, these concepts are discussed historically with specific reference to their impact on the current choreographic practices and the discursive frameworks within which they operate. The analytical model that emerges from their synthetic examination allows for a critical approach to each singular performance, irrespective of its subject matter or choreographic medium. The proposed scheme is finally applied to analyzing two contemporary examples, Ioannis Manfadounis' Sing the Positions and Katerina Andreou’s Bstrd.

Τα έργα σύγχρονου χορού που έχουν σήμερα τη μεγαλύτερη παρουσία και απήχηση στα φεστιβάλ και τα θέατρα της Ευρώπης, παρουσιάζονται να είναι ανοίκεια, ασυνήθη και αποκλίνοντα σε σχέση με ό,τι αναγνωρίζεται ακόμη ως χορογραφικός κανόνας. Ένας κανόνας που, από τη γέννηση του μοντέρνου χορού, ταυτίζει την χορογραφία με την σύνθεση πρωτότυπης χορευτικής κίνησης και την οργάνωσή της στο χώρο και το χρόνο, εντός ενός οριοθετημένου παραστασιακού πλαισίου. Αντί για μια ανιστορική, φορμαλιστική προσέγγιση κάθε μεμονωμένου τέτοιου, «παράξενου» έργου ως το ατομικό επίτευγμα ενός εμπνευσμένου δημιουργού, αναζητήθηκε ένα αναλυτικό σχήμα ικανό να συνδέει τους κανόνες της δημιουργίας και τη μορφή της τελικής παράστασης, με τον σύγχρονό κοινωνικό κόσμο. Ιστορικά άλλωστε, η απόκλιση ενός καλλιτεχνικού έργου από τον κανόνα συνδέεται με μία πολιτική διάθεση που στέκεται κριτικά απέναντι στην καθεστηκυία τάξη πραγμάτων, επιθυμώντας να την υπονομεύσει. Η αναγνώριση αυτή κατέστησε αναγκαία την αναστοχαστική εξέταση των κυρίαρχων σήμερα διαθέσεων στη χορογραφική πρακτική. Τρεις αναλυτικές έννοιες πλοήγησαν την ενδελεχή αυτή διερώτηση: η διακαλλιτεχνικότητα/διατομεακότητα, η επιτελεστικότητα και τη δραματουργία Και οι τρεις προέκυψαν κατά την πορεία της έρευνας καθώς αναδείχθηκαν ικανές να συνδέουν τη δημιουργία, την παρουσίαση και την πρόσληψη. Στην παρούσα μελέτη αναλύεται κάθε μία ιστορικά σε σχέση με το πως επηρέασε τις πρακτικές της χορογραφίας και την πλαισίωσή τους. Το αναλυτικό σχήμα που προκύπτει από την παράλληλη θεώρησή τους υποστηρίζει την κριτική πλαισίωση κάθε μοναδικού έργου, ανεξάρτητα από το θέμα που πραγματεύεται ή τα μέσα με τα οποία συγκροτείται χορογραφικά. Το σχήμα αυτό, εφαρμόζεται τέλος στην μελέτη δύο παραδειγμάτων, του Sing the Positions του Γιάννη Μανταφούνη και του Bstrd της Κατερίνας Ανδρέου.