Ο αντίκτυπος των ευρωπαϊκών προγραμμάτων και χρηματοδοτήσεων στον κλάδο του πολιτισμού και των πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών

Abstract

This PhD thesis deals deals with the impact of European funded Programs, tools and initiatives on the Cultural and Creative Industry sector. Access and availability of resources related to cultural heritage contribute to social cohesion and inclusion, strengthening resilience and 'sense of belonging' - a key factor of EU cohesion. The question arises, whether both the available financial tools and the expressed policies as developed and implemented by the Μember states paid attention to the special characteristics in the context and needs of the target groups of the cultural and creative sector so that the impact has a positive sign. From the existing literature it has been observed that there is no official record of the real impact of those funds in the CCI sector. The lack of official literature was a brake on the preparation of this Dissertation; both the reports on the factors that determine the distribution and role of funds as well as the recording of their effects, are limited to research in cohesion policy and general reports. Research works on the implementation of cultural policy in the European area are limited to almost non-existent. For this reason, within the framework of this Dissertation an attempt was made to identify the main points of the European Commission's Strategy regarding the problems and the inability to control the effectiveness of financing through specialized or non-financial programs that are encountered and prevent safe conclusions in the CCI sector. Through specially designed questionnaires- answered by "project managers" among others, the position of professionals regarding the management and implementation of European Projects is examined. Following Inductive Statistics, the results of their answers are presented, facilitating this way the drawing of conclusions. At the same time, it is sought for the first time to set some proposals for improving the control & evaluation mechanism of the implementation effects by European projects on the economy and society. Those could be adopted-following the appropriate adjustments- by the European Commission. The writing of this Dissertation in the midst of the covid-19 Pandemic, prompted a further examination of the new conditions formed during and after it referring to the Culture sector, but also of its European and National Funding; the pandemic highlighted the problem of efficiency and ultimately sustainability of the cultural policy applied until then and its reflexes in times of extreme events, as well as the response of human behavior to them. This PhD Dissertation followed both theoretical and practical analysis of the impact presented by the implementation of such programs during which, the initial research hypothesis was confirmed; this subject is multidimensional. Purpose of Dissertation was from the beginning to contribute to the scientific debate on the funding and management of the funds coming from the European Commission, but placing particular emphasis on the Culture sector, an economic sector that, as it is found, participates in every form of economy, either directly or indirectly. Following, at least partially, some of the formulated proposals, the aim is to create an invitation-or challenge to the research community and beyond, for the creation of a mechanism for measuring, recording and evaluating the real impact that European Programs and European initiatives have, in the field of Culture and CCI sector.

Η παρούσα Διδακτορική Διατριβή πραγματεύεται τον αντίκτυπο που έχουν τα Ευρωπαϊκώς χρηματοδοτούμενα Προγράμματα, εργαλεία και πρωτοβουλίες στον κλάδο της Πολιτιστικής και Δημιουργικής Βιομηχανίας (ΠΔΒ). Η πρόσβαση και η διαθεσιμότητα πόρων σε ό,τι έχει να κάνει με την πολιτιστική κληρονομιά συμβάλλει στην κοινωνική συνοχή και ένταξη, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα και την «αίσθηση του «ανήκειν» -βασικού παράγοντα συνοχής της ΕΕ. Τίθεται το ερώτημα, εάν τόσο τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία, όσο και οι εκφρασθείσες πολιτικές όπως αναπτύχθηκαν και υλοποιήθηκαν από τα κράτη-μέλη έδωσαν προσοχή στα ειδικά χαρακτηριστικά στο πλαίσιο και τις ανάγκες των ομάδων-στόχων του πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα ώστε ο αντίκτυπος να έχει θετικό πρόσημο. Από την υπάρχουσα βιβλιογραφία έχει παρατηρηθεί πως δεν υφίσταται επίσημη καταγραφή του πραγματικού αντίκτυπου που έχουν τα κονδύλια στον κλάδο του Πολιτισμού. Η έλλειψη επίσημης καταγραφής αποτέλεσε τροχοπέδη στην εκπόνηση της παρούσας Δ.Δ. καθώς τόσο οι αναφορές για τους παράγοντες που καθορίζουν την κατανομή και τον ρόλο των κονδυλίων όσο και η καταγραφή των επιπτώσεων αυτών, περιορίζονται ερευνητικά στην πολιτική συνοχής και σε γενικές αναφορές. Περιορισμένες έως σχεδόν ανύπαρκτες είναι οι ερευνητικές εργασίες και σχετικά με την υλοποίηση της πολιτιστικής πολιτικής στον Ευρωπαϊκό χώρο. Για τον λόγο αυτό στα πλαίσια της παρούσας Δ.Δ. έγινε προσπάθεια εντοπισμού των βασικών σημείων της Στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τα προβλήματα και την αδυναμία ελέγχου αποτελεσματικότητας των χρηματοδοτήσεων μέσω εξειδικευμένων ή μη Χρηματοδοτικών Προγραμμάτων που συναντώνται και εμποδίζουν την ασφαλή εξαγωγή συμπερασμάτων στον κλάδο των ΠΔΒ. Μέσω ειδικά διαμορφωμένων ερωτηματολογίων που απαντήθηκαν μεταξύ άλλων από «διαχειριστές έργων», εξετάζεται η θέση των επαγγελματιών αναφορικά με την ν διαχείριση και υλοποίηση Ευρωπαϊκών Έργων. Ακολουθώντας Επαγωγική Στατιστική παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των απαντήσεών τους ενώ διευκολύνεται έτσι η εξαγωγή συμπερασμάτων. Συγχρόνως επιδιώκεται για πρώτη φορά να καταγραφούν προτάσεις βελτίωσης του μηχανισμού ελέγχου και αξιολόγησης των επιπτώσεων που έχει η υλοποίηση των Ευρωπαϊκών έργων στην οικονομία και την κοινωνία και οι οποίες θα μπορούσαν να υιοθετηθούν με τις κατάλληλες προσαρμογές από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η συγγραφή της Δ.Δ. εν μέσω της Πανδημίας της covid-19 ώθησε σε μια περαιτέρω εξέταση των νέων συνθηκών που διαμορφώθηκαν κατά τη διάρκεια και με το πέρας αυτής στον κλάδο του Πολιτισμού, αλλά και της Ευρωπαϊκής και Εθνικής Χρηματοδότησης αυτού: η πανδημία ανέδειξε το πρόβλημα της αποτελεσματικότητας και εντέλει βιωσιμότητας της εφαρμοσθείσας έως τότε πολιτιστικής πολιτικής και των αντανακλαστικών αυτής σε περιόδους ακραίων συμβάντων, ομοίως και της ανταπόκρισης της ανθρώπινης συμπεριφοράς σε αυτά. Η Δ.Δ. ακολούθησε θεωρητική και πρακτική ανάλυση του αντίκτυπου που παρουσιάζει η υλοποίηση τέτοιων προγραμμάτων κατά την οποία επιβεβαιώθηκε η αρχική ερευνητική υπόθεση, ότι το θέμα είναι πολυδιάστατο. Σκοπός της Δ.Δ. ήταν εξαρχής να συμβάλει στην επιστημονική συζήτηση για τις χρηματοδοτήσεις και την διαχείριση των κονδυλίων που προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δίνοντας όμως ιδιαίτερη έμφαση στον κλάδο του Πολιτισμού, έναν οικονομικό κλάδο που, όπως διαπιστώνεται, συμμετέχει σε κάθε μορφή χρηματοδότησης είτε άμεσα είτε έμμεσα. Ακολουθώντας, έστω, μερικώς κάποιες από τις διατυπωθείσες προτάσεις, επιδίωξη είναι να δημιουργηθεί μια πρόσκληση στην ερευνητική κοινότητα και όχι μόνο, για την δημιουργία ενός μηχανισμού υπολογισμού, καταγραφής και αξιολόγησης του πραγματικού αντίκτυπου που έχουν τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα και οι Ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες στον κλάδο του Πολιτισμού και των ΠΔΒ.