Ευρωπαϊκή προοπτική της τοπικής αυτοδιοίκησης και πολιτισμός: μια νέα θεώρηση της τοπικής βιώσιμης ανάπτυξης, μέσα από τον πολιτισμό

Abstract

For several decades, the rules of globalization, the unification of international markets, and the evolution of netwotking and digitalization, have been continuously promoting the review of the role of the national state, as well as the context and process of development planning, within the European Union.Within this framework, old public administration practices are gradually being replaced by those of “multilevel governance”, a process which redefines the role of national and local decision – making centres. In particular, the importance of the local scale in planning and implementing long-term goals, is upgraded more than ever in the past, and in a way that brings to the forefront new questions concerning the “spatialization of development”.Most importantly, a new form of territoriality seems to be currently emerging, within the institutional and operational framework of the EU: notions like the one of the “functional territory”, in its’ hybrid form, for the first time lead the way to the dissociation of the regionalization process from a previously “given” necessity of geographical continuity, or from the transcription in official borders, which correspond to “conventional” administrative institutions.Under these developments, the context of the territorial entity could eventually be broadened, with a view to encompassing new forms of “network territories”, where places become associated through their common functional and development qualities and specificities, identifiable within the global market stage, the only condition being that they can establish their common institutional efficiency and commitment to an integrated, long term development project.The question that now arises is the following: in such an undertaking, how can one ensure the involvement of everyday people, of different origins, in the achievement of development visions that no longer relate to their national identity?In order to cope with this challenge, new theories on a “culture-driven” sustainable development attempt to combine “quantitative” and “qualitative” evaluation schemes, enriching the already established goals of economic growth and environment protection, with considerations on “human wellbeing”, using a set of parametres that revert to the very essence of human civilization, the values of which are being, henceforward, defined by the people themselves, in a “bottom-up” participation process.This study will attempt to show that, in all western economies and in the EU, within this newly conceived scheme, which is currently being invented and shaped, the local territorial scale, and culture, as a policy area, both constitute components of the same structure: the first provides the appropriate physical and social scale for market growth, while the second, apart from being re-discovered as a wealth – creating potential of the innovation era, also serves as the tank of common values for the support of modern multicultural european societies and for the configuration of new identities.Finally, the study will attempt to provide examples of how these developments are reflected in EU policy planning, and in the progressive adoption and implementation of a European spatial model of a culture-driven sustainability.

Εδώ και αρκετές δεκαετίες, οι κανόνες της παγκοσμιοποίησης, της ενοποίησης των αγορών, της διεθνούς δικτύωσης και της ψηφιακής τεχνολογίας, προωθούν όλο και περισσότερο, τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου των εθνικών κρατών, και την αναθεώρηση του περιεχομένου και των διαδικασιών του αναπτυξιακού προγραμματισμού, στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η άσκηση της δημόσιας διοίκησης μετατρέπεται σε «πολυεπίπεδη διακυβέρνηση», μεταλλάσσοντας το ρόλο των εθνικών και τοπικών κέντρων λήψης αποφάσεων. Ιδιαίτερα η τοπική χωρική κλίμακα αποκτά, περισσότερο από ποτέ, πρωταγωνιστική σημασία στη διαχείριση του αναπτυξιακού σχεδιασμού, ενώ νέοι προβληματισμοί εγείρονται σχετικά με τη «χωρικοποίηση της ανάπτυξης».Ταυτόχρονα όμως, στις μέρες μας, μια νέα μορφή χωρικοποίησης κάνει την εμφάνισή της στο θεσμικό και λειτουργικό πλαίσιο της Ένωσης: η σύλληψη εννοιών όπως αυτή της «λειτουργικής περιοχής», στην υβριδική της φάση, για πρώτη φορά, ανοίγει το δρόμο για την αποσύνδεση της εδαφικότητας, ακόμη και από τη μέχρι σήμερα «δεδομένη» αναγκαιότητα της γεωγραφικής συνέχειας και της συσχέτισης με επίσημα διοικητικά όρια και εθνικούς θεσμούς εκπροσώπισης. Στο νέο αυτό πλαίσιο, η υπόσταση της εδαφικής ενότητας μπορεί ακόμη και να μεταλλαχθεί σε «δικτυακή ενότητα τόπων», που τους συνδέουν κοινά αναπτυξιακά και λειτουργικά χαρακτηριστικά, αναγνωρίσιμα στο στερέωμα των παγκόσμιων αγορών, αρκεί οι τόποι αυτοί να «αποδεικνύουν» τη διακυβερνητική τους ενότητα και επάρκεια, στη διαχείριση του κοινού, μακροπρόθεσμου αναπτυξιακού τους στόχου. Όμως, πώς μπορεί, σε ένα τέτοιο εγχείρημα, να διασφαλιστεί η συνταύτιση των κοινών ανθρώπων, διαφορετικών προελεύσεων, με κοινά αναπτυξιακά «οράματα» που δεν έχουν πια σαν έρεισμα την πάλαι ποτέ εθνική τους ταυτότητα; Την απάντηση σε αυτό το ερώτημα, προσπαθούν να δώσουν νέες θεωρίες για τη βιώσιμη «πολιτισμική» ανάπτυξη, οι οποίες επιχειρούν να συνδυάσουν την «ποσοτική» με την «ποιοτική» αποτίμηση της ανάπτυξης, εμπλουτίζοντας τους ήδη καθιερωμένους αναπτυξιακούς στόχους της ποσοτικής μεγέθυνσης και της περιβαλλοντικής προστασίας, με περισσότερες προτεραιότητες ανθρώπινης «ευημερίας», που ανάγονται, τελικά, σε εκφάνσεις του ανθρώπινου πολιτισμού, τις αξίες του οποίου καθορίζουν πλέον οι ίδιοι οι άνθρωποι, σε μια «από κάτω προς τα πάνω» συμμετοχική διαδικασία.Η μελέτη αυτή θα επιχειρήσει να καταδείξει ότι, στο σύγχρονο δυτικό κόσμο και στην Ευρώπη, μέσα στο διαμορφούμενο αυτό πλαίσιο, τόσο η νέα διαχείριση της χωρικότητας όσο και ο πολιτισμός ως αντικείμενο πολιτικής, αποτελούν δύο δομικά υλικά του ίδιου οικοδομήματος: Η πρώτη παρέχει το θεσμικό πλαίσιο και την εδαφική κλίμακα ανάπτυξης που θεωρείται κατάλληλη για τη λειτουργία των σημερινών αγορών και πολυπολιτισμικών κοινωνιών, ενώ ο δεύτερος, αφ’ενός «ανακαλύπτεται» ως άλλη μιά αξιοποιήσιμη πλουτοπαραγωγική πηγή για την εποχή της καινοτομίας, ενώ, αφ’ ετέρου χρησιμεύει ως δεξαμενή άντλησης κοινών αξιών, και ως συνεκτικό υλικό για τη διαμόρφωση της νέας κοινωνικής ταυτότητας των ανθρώπων. Στη συνέχεια, η μελέτη θα προπαθήσει να αποτυπώσει τον τρόπο που οι δυνάμεις αυτές εκφράζονται στο σχεδιασμό των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και τα στάδια διαμόρφωσης και εφαρμογής του ευρωπαϊκού χωρικού μοντέλου μιας βιώσιμης ανάπτυξης με όχημα τον πολιτισμό.