Περίληψη
Η διατριβή αυτή απαρτίζεται από έξι ενότητες και δύο Παραρτήματα Α΄ και Β΄, με στοιχεία για τη ζωή και το έργο των προσφύγων εικαστικών. Βασικό ζητούμενο της εργασίας αυτής ήταν η διερεύνηση και η παρουσίαση των διαφορετικών τρόπων αποτύπωσης του βιώματος της προσφυγιάς στις εικαστικές τέχνες. Αναδείχθηκαν οι αναπαραστάσεις του προσφυγικού τραύματος και των μετασχηματισμών του, με άξονες τη μνήμη - ατομική, συλλογική, ιστορική – και την προσφυγική ταυτότητα. Η μελέτη πλαισιώθηκε από τη βαθύτερη κατανόηση του προσφυγικού ζητήματος του 1922 με αναφορές: α) στο χρονικό της έλευσης των προσφύγων, β) στο χρονικό της υποχρεωτικής ανταλλαγής πληθυσμών, γ) στις συνθήκες εγκατάστασης αποκατάστασης και ενσωμάτωσης, δ) στις καθοριστικές εξελίξεις στην πολιτική, την κοινωνία, την οικονομία και τον πολιτισμό. Τονίστηκαν τα στοιχεία που συνδιαμόρφωσαν τις πολιτιστικές εξελίξεις στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, όπως ήταν η κοινωνική και πολιτιστική οργάνωση των προσφύγων στη νέα πατρίδα και η ισχυρή επίδ ...
Η διατριβή αυτή απαρτίζεται από έξι ενότητες και δύο Παραρτήματα Α΄ και Β΄, με στοιχεία για τη ζωή και το έργο των προσφύγων εικαστικών. Βασικό ζητούμενο της εργασίας αυτής ήταν η διερεύνηση και η παρουσίαση των διαφορετικών τρόπων αποτύπωσης του βιώματος της προσφυγιάς στις εικαστικές τέχνες. Αναδείχθηκαν οι αναπαραστάσεις του προσφυγικού τραύματος και των μετασχηματισμών του, με άξονες τη μνήμη - ατομική, συλλογική, ιστορική – και την προσφυγική ταυτότητα. Η μελέτη πλαισιώθηκε από τη βαθύτερη κατανόηση του προσφυγικού ζητήματος του 1922 με αναφορές: α) στο χρονικό της έλευσης των προσφύγων, β) στο χρονικό της υποχρεωτικής ανταλλαγής πληθυσμών, γ) στις συνθήκες εγκατάστασης αποκατάστασης και ενσωμάτωσης, δ) στις καθοριστικές εξελίξεις στην πολιτική, την κοινωνία, την οικονομία και τον πολιτισμό. Τονίστηκαν τα στοιχεία που συνδιαμόρφωσαν τις πολιτιστικές εξελίξεις στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, όπως ήταν η κοινωνική και πολιτιστική οργάνωση των προσφύγων στη νέα πατρίδα και η ισχυρή επίδραση του τραύματος του ξεριζωμού, το οποίο εκφράστηκε μέσα από διαφορετικά είδη καλλιτεχνικής δημιουργίας: τη μουσική, τη λογοτεχνία, τη φωτογραφία, το θέατρο, τον κινηματογράφο και τις εικαστικές τέχνες. Παράλληλα διερευνήθηκε η καλλιτεχνική διεργασία μέσα από τα δίπολα: κωδικοποίηση οπτικής έννοιας - μορφοποίηση του υλικού, θέαση έργου τέχνης - ενεργητική διαδικασία, κοινωνική λειτουργία έργου τέχνης - έργο καθρέφτης διαφορετικών εκφάνσεων του κόσμου, “καλλιτέχνης και πόλη” - προσφυγική γειτονιά που άλλαξε σε λαϊκή - αλληλεγγύη και αγωνιστική διάθεση των προσφύγων, πρόσφυγες και γηγενείς στις ίδιες ομάδες - διαδικασία ουσιαστικής αφομοίωσης και τέλος η έκφραση της μνήμης της “Χαμένης Πατρίδας” και του τραύματος - ως πρακτική μνημόνευσης που μετατράπηκε σε ιστορική μνήμη και διαμόρφωσε τη γνώση και τις πεποιθήσεις στις επόμενες γενιές. Επιλέχθηκε η ποιοτική διερευνητική μέθοδος με τη διενέργεια βιβλιογραφικής - αρχειακής και εμπειρικής έρευνας πάνω σε αρχεία, πρωτογενή δεδομένα πεδίου και συνεντεύξεις, όπου συνδυάστηκαν η μακροσκοπική με τη μικροσκοπική προσέγγιση με κατάλληλες μελέτες περίπτωσης, διαρκή προσαρμοστικότητα και καθορισμό κατηγοριών. Η εκτεταμένη έρευνα μακροσκοπικής κλίμακας κατέδειξε 112 πρόσφυγες Έλληνες και Ελληνίδες εικαστικούς: Κωνσταντινούπολη - 53, Μικρά Ασία - 44 (Σμύρνη 22), Ανατολική Ρωμυλία - 5, Πόντος - 2, Ανατολική Θράκη - 3, Ρωσία - 3, Ίμβρος - 1 και Κωνστάντζα - 1. Ακολούθησε η εμπεριστατωμένη μελέτη του έργου και της κοσμοθεωρίας των εικαστικών και η σκιαγράφηση του προφίλ τους, το οποίο διατυπώθηκε ως “ο/η πολυδιάστατος/-η και πολυπράγμων” καλλιτέχνης/-χνιδα. Οι δημιουργοί ξεχώρισαν για τα σημαντικά τους επιτεύγματα, την ποικιλομορφία της εικαστικής τους έκφρασης, την καινοτομία και τον πειραματισμό, το ανθρωποκεντρικό στοιχείο, την αποφυγή των στερεοτυπικών απεικονίσεων, την απελευθέρωση, τόσο των υλικών, όσο και της ίδιας της καλλιτεχνικής διαδικασίας (βιωματική προσέγγιση). Κατόπιν διενεργήθηκαν οι σχετικές μελέτες περίπτωσης και η έρευνα εστίασε από το μακροσκοπικό στο μικροσκοπικό. Τα εικαστικά έργα, τα οποία αφορούσαν την τραυματική εμπειρία της προσφυγιάς ομαδοποιήθηκαν σε 4 κατηγορίες. Τα έργα της πρώτης κατηγορίας έχουν απεικονίσει αυτούσιο το τραυματικό γεγονός ή σε διαφορετικά στάδια της εξέλιξής του, 12 περιπτώσεις. Μέσα από τα εικαστικά έργα της δεύτερης κατηγορίας έχει καταγραφεί η ενσωμάτωση στη “Νέα Πατρίδα”, 6 μελέτες περίπτωσης, αναπαριστώντας κυρίως τον αγώνα για επιβίωση, αποδοχή και ενσωμάτωση στον τόπο εγκατάστασης. Εδώ ανήκουν και περιπτώσεις έργων με αναπαραστάσεις, που αφορούν στην παράδοση και την πολιτισμική μνήμη, 25 περιπτώσεις. Στην τρίτη κατηγορία ανήκουν έργα με συμβολισμούς και αλληγορίες, συνολικά 11 περιπτώσεις και αναλυτική μελέτη των 2, για τις οποίες υπάρχει και συνέντευξη. Οι εικαστικοί εδώ κράτησαν τον πόνο του τραύματος και επέλεξαν να μορφοποιήσουν τον μετασχηματισμό του τραυματικού βιώματος με συμβολικό ή αλληγορικό τρόπο. Στην τέταρτη κατηγορία ανήκουν έργα που εκφράστηκαν με κριτική απέναντι στο εκάστοτε κοινωνικοπολιτικό σύστημα και με ευαισθητοποίηση απέναντι στον ανθρώπινο πόνο και την αδικία, 3 μελέτες περίπτωσης. Ιδιαίτερη εδώ είναι η παρουσία της ομάδας των σκιτσογράφων και των γελοιογράφων, οι οποίοι εδραίωσαν στην Ελλάδα το σκίτσο και την κοινωνικοπολιτική σάτιρα, καθώς και οι περιπτώσεις αναπαραστάσεων ενδυνάμωσης της αλληλεγγύης και του αλτρουισμού, με τη χαρακτηριστική θεματική “Γυναίκα και παιδί”, αλλά και τη διάθεση των εικαστικών να δράσουν ομαδικά. Εν συνεχεία, ανιχνεύθηκε η συσχέτιση ανάμεσα στις κατηγορίες αποτύπωσης της τραυματικής εμπειρίας της προσφυγιάς και στη διαδικασία απόσβεσης του τραύματος, με τη μελέτη 5 χαρακτηριστικών περιπτώσεων επιγόνων προσφυγικής καταγωγής. Καθώς το έτος ολοκλήρωσης της διατριβής συνέπεσε με την επέτειο των 100 χρόνων από το 1922, αποτέλεσε μία σημαντική ερευνητική πρόκληση, η συσχέτιση ανάμεσα στα αποτελέσματα της εργασίας αυτής και στον τρόπο εορτασμού της επετείου στην ελληνική κοινωνία. Η επέτειος γιορτάστηκε με πολυάριθμες πολιτιστικές δράσεις και εκδηλώσεις και δεν αποσιωπήθηκε, συνηγορώντας περισσότερο υπέρ της απόσβεσης του τραυματικού βιώματος της προσφυγιάς, γεγονός που επιβεβαιώνεται άλλωστε από την πλειοψηφία των περιπτώσεων που μελετήθηκαν.
περισσότερα
Περίληψη σε άλλη γλώσσα
This thesis consists of six sections and two Appendices A and B (with information on the biography and work of the refugee artists). The main objective of this work was the investigation and presentation of the different ways of capturing the refugee experience in the visual arts. Representations of the refugee trauma and its transformations emerged, focusing on memory - individual, collective, historical - and refugee identity. The study was framed by a deeper understanding of the refugee issue of 1922 with references to: a) the timeline of the arrival of the refugees, b) the timeline of the mandatory exchange of populations c) the conditions of establishment, rehabilitation and integration d) the decisive developments in politics, society, economy and culture. Emphasis was put on the elements that shaped the cultural developments in Greece during the interwar period such as the social and cultural organization of the refugees in the new homeland and the strong impact of the trauma of ...
This thesis consists of six sections and two Appendices A and B (with information on the biography and work of the refugee artists). The main objective of this work was the investigation and presentation of the different ways of capturing the refugee experience in the visual arts. Representations of the refugee trauma and its transformations emerged, focusing on memory - individual, collective, historical - and refugee identity. The study was framed by a deeper understanding of the refugee issue of 1922 with references to: a) the timeline of the arrival of the refugees, b) the timeline of the mandatory exchange of populations c) the conditions of establishment, rehabilitation and integration d) the decisive developments in politics, society, economy and culture. Emphasis was put on the elements that shaped the cultural developments in Greece during the interwar period such as the social and cultural organization of the refugees in the new homeland and the strong impact of the trauma of uprooting, which was expressed through different types of artistic creation: music, literature, photography, theater, cinema and visual arts. At the same time, the artistic process was investigated through the dipoles: coding of visual concept - formatting of the material, viewing a work of art - active process, social function of a work of art - a mirror work of different aspects of the world, "artist and city" - a refugee neighborhood that changed into a popular one - solidarity and fighting spirit of refugees, refugees and natives in the same groups - a process of substantial assimilation and finally the expression of the memory of " "Lost Homeland" and trauma - as a practice of commemoration that turned into historical memory and shaped knowledge and beliefs in subsequent generations. The qualitative exploratory method was chosen by carrying out bibliographic - archival and empirical research on records, primary field data and interviews, where the macroscopic and microscopic approach were combined with appropriate case studies, constant adaptability and definition of categories. The extensive research on a macroscopic scale showed 112 refugee Greek and Greek visual artists: Constantinople - 53, Asia Minor - 44 (Smyrna 22), Eastern Romilia - 5, Pontus - 2, Eastern Thrace - 3, Russia - 3, Imbros - 1 and Constanta - 1. This was followed by the in-depth study of the work and worldview of the artists and the sketching of their profile, which was formulated as "the multi-dimensional and versatile" artist. The creators stood out for their significant achievements, the diversity of their visual expression, innovation and experimentation, the human-centered element, the avoidance of stereotypical depictions, the liberation of both the materials and the artistic process itself (experiential approach). The relevant case studies were then carried out and the research focused from the macroscopic to the microscopic. The visual works, which were about the traumatic experience of the refugee, were grouped into 4 categories. The works of the first category have depicted the traumatic event as it is, or in different stages of its development, in 12 cases. The visual works of the second category have expressed the integration in the "New Homeland", 6 case studies, mainly representing the struggle for survival, acceptance and integration in the place of settlement. Here also belong cases of works with representations, concerning tradition and cultural memory, 25 cases. The third category includes works with symbolism and allegories, a total of 11 cases and an analytical study of 2, for which there is also an interview. Visual artists here held onto the pain of trauma and chose to shape the transformation of the traumatic experience in a symbolic or allegorical way. In the fourth category belong works that expressed criticism towards the respective socio-political system and awareness of human suffering and injustice, 3 case studies. The presence of the group of cartoonists and caricaturists, who established sketch and socio-political satire in Greece is special here, as well as the cases of representations strengthening solidarity and altruism, with the characteristic theme "Woman and child", and also visual artists’ mood to act as a team. Subsequently, the correlation between the categories of imprinting the refugee's traumatic experience and the trauma mitigation process was detected, with the study of 5 characteristic cases of refugee origin children. As the year of completion of the thesis coincided with the 100th anniversary of 1922, the correlation between the results of this work and the way of celebrating the anniversary in Greek society was an important research challenge. The anniversary was celebrated explicitly with numerous cultural activities and events, thus advocating more in favor of defusing the traumatic experience of the refugee, which is indeed confirmed in the majority of the cases studied.
περισσότερα