Fiscal consolidation and tax policy measures at both national and European level

Abstract

The financial crisis of 2008 which was transmitted to the EU and soon turned into a sovereign crisis for several Member States demanded radical policy responses. Although there is wide consensus that the origins of the crisis were not in taxation, undoubtedly tax systems had a role to play in alleviating the negative effects and helping recovery. This role was even more pronounced within the common currency area, where due to its asymmetric architecture since its inception, monetary policy was not an available instrument in the hands of governments. The current thesis explores the way euro area Governments used corporate and personal income taxation tools to respond to the global economic crisis. A special focus is given on the Greek case, where the international financial crisis soon turned into one of the most pronounced public debt crisis within the euro area and the financial assistance the country received was accompanied by a painful economic adjustment, also on the taxation side. The period under examination starts in 2008, the year where the global crisis commenced and ends in 2018, when the financial assistance programmes were concluded in Greece. Analysis confirms that Eurozone countries relied heavily on taxation. Nevertheless, the research has shown that policy responses have varied considerably among Eurozone countries. In countries where the debt crisis was more pronounced, income tax hikes were considerable compared to the rest of the union. On the contrary, some countries were able to use taxation as a weapon to pave the way out of the crisis, to return to growth levels, and to increase competitiveness. In these countries, where debts were sustainable and deficits were lower, European Commission recommendations to shift the tax burden away from tax bases which were detrimental to growth, such as labor and corporations, could be implemented. The conclusions of the analysis highlight the dynamic role of taxation and contribute to the discussion on what is the optimal way to use tax policy to respond to external shocks. They contribute to the discussion on the necessity of a fiscal capacity for the Eurozone and a re-examination of the EU’s tax policy.

Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η οποία μεταδόθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σύντομα μετατράπηκε σε κρίση χρέους για πολλά κράτη μέλη, απαίτησε ριζικές πολιτικές απαντήσεις. Αν και υπάρχει ευρεία συναίνεση ότι τα αίτια της κρίσης δεν βρίσκονταν στη φορολογία, αναμφίβολα τα φορολογικά συστήματα έπαιξαν ρόλο στην άμβλυνση των αρνητικών επιπτώσεων και στην επιστροφή στην ανάπτυξη. Αυτός ο ρόλος ήταν ακόμη πιο έντονος στη Νομισματική Ένωση, όπου λόγω του ασύμμετρου σχεδιασμού της, η νομισματική πολιτική δεν αποτελούσε διαθέσιμο εργαλείο πολιτικής στα χέρια των κυβερνήσεων.Η παρούσα διατριβή διερευνά τον τρόπο με τον οποίο οι κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ χρησιμοποίησαν τη φορολογία εισοδήματος νομικών και φυσικών προσώπων ως απάντηση στην παγκόσμια οικονομική κρίση. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην περίπτωση της Ελλάδας, όπου η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση μετατράπηκε σύντομα σε μια από τις πιο έντονες κρίσεις δημόσιου χρέους εντός της ευρωζώνης και η οικονομική βοήθεια που έλαβε η χώρα συνοδεύτηκε από μια οδυνηρή οικονομική προσαρμογή, επίσης στο σκέλος της φορολογίας. Η υπό εξέταση περίοδος ξεκινά το 2008, έτος έναρξης της παγκόσμιας κρίσης και ολοκληρώνεται το 2018, οπότε και ολοκληρώθηκαν τα προγράμματα οικονομικής βοήθειας στην Ελλάδα. Η ανάλυση επιβεβαιώνει ότι οι χώρες της Ευρωζώνης βασίζονταν σε μεγάλο βαθμό στη φορολογία. Ωστόσο, η έρευνα έδειξε ότι οι πολιτικές απαντήσεις διέφεραν σημαντικά μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης. Σε χώρες όπου η κρίση χρέους ήταν πιο έντονη, οι αυξήσεις του φόρου εισοδήματος ήταν σημαντικές σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ένωση. Αντίθετα, ορισμένες χώρες μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν τη φορολογία ως «όπλο» για έξοδο από την κρίση, να επιστρέψουν σε επίπεδα ανάπτυξης και να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Σε αυτές τις χώρες, όπου τα χρέη ήταν βιώσιμα και τα ελλείμματα χαμηλότερα, μπορούσαν να εφαρμοστούν οι συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη μετατόπιση της φορολογικής επιβάρυνσης από φορολογικές βάσεις επιζήμιες για την ανάπτυξη, όπως η απασχόληση και επιχειρηματικότητα. Τα συμπεράσματα της ανάλυσης υπογραμμίζουν το δυναμικό ρόλο της φορολογίας και συμβάλλουν στη συζήτηση σχετικά με το ποιος είναι ο βέλτιστος τρόπος χρήσης της φορολογικής πολιτικής για την αντιμετώπιση εξωτερικών κραδασμών. Συμβάλλουν στη συζήτηση για την αναγκαιότητα μιας δημοσιονομικής ένωσης και την επανεξέταση της φορολογικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης.