Αναζήτηση οικονομικών κοινωνικών και πολιτικών παραγόντων επιρροής της φορολογικής συμμόρφωσης στην Ελλάδα: μέτρα - πολιτικές διαμόρφωσης θετικής φορολογικής συνείδησης

Abstract

In this thesis, the question of tax compliance of the citizens of Greece will be examined from the view of tax morale. The main reason of writing this thesis is to examine and investigate the factors that affect tax morale of the citizens from a state and an international point of view, and analyze the role of globalized markets in shaping better or worse levels of tax morale. The initial studies examining tax evasion had an exclusively economic content and analyzed tax evasion as a situation where the individual - taxpayer considered under conditions of pure economic rationality. The main criteria in this case for resorting to tax evasion or not are: the possibility of detecting tax evasion, the size of the tax fine, the amount of income, as well as the amount of tax rates. In addition to reasons of economic rationality based on maximizing income under uncertainty (probability of detection of the perpetrator, etc.), there are also many factors that influence an individual's final decision on whether or not to comply with their tax obligations and which do not include purely financial criteria. These factors can be social, cultural and political as well as factors related to the person's character, attitudes and values.The conclusion that comes from the questionnaire analysis, through primary research of 3,975 people for the statistical analysis and 3,127 people for the econometric analysis by using an ordered probit model, shows that the tax awareness of citizens is correlated with the credibility of state institutions (parliament, government, judiciary, etc.), as well as the way tax administration and government tax policy are carried out. As the indicators of the above variables improve, the tax morale of the citizens in our country increases. Ιn a subsequent stage, the thesis will proceed with proposals aimed at improving all the above institutions, in order to exercise tax policy in a fairer way and to increase the credibility of political and state institutionsIn addition, we will examine the formation of positive or negative tax awareness, through supranational institutions such as the European Union and the O.E.C.D. We will develop the tax competition as an effort of many states to attract Foreign Direct Investments and we will try to find out what are finally the most important factors that encourage multinational companies to create new companies or subsidiaries, in our country. Regarding the attraction of inward Foreign Direct Investments (F.D.I.) we estimate that factors such as, political stability, the democratic structure of a state, the development of infrastructure, macroeconomic stability and the stability of tax legislation are the main pillars of attracting F.D.I.This strategy of tax competition, of course, also has an impact on the tax morale of citizens who see large multinationals exploiting the differences in the laws of different states and paying minimal taxes on a percentage basis in relation to their declared profits.

Στην παρούσα διατριβή εξετάζεται το ζήτημα της φορολογικής συμμόρφωσης και της φορολογικής ηθικής μέσα από την παγκόσμια βιβλιογραφία, με έμφαση στους Έλληνες φορολογούμενους πολίτες. Ο βασικότερος λόγος συγγραφής της εν λόγω διατριβής είναι να εξετάσει και να διερευνήσει τους παράγοντες που επηρεάζουν την φορολογική συμμόρφωση και την φορολογική ηθική των πολιτών σε επίπεδο κράτους αλλά και σε διεθνές επίπεδο, να αναλύσει το ρόλο των παγκοσμιοποιημένων αγορών στην διαμόρφωση καλύτερου ή χειρότερου επιπέδου φορολογικής συνείδησης. Υπάρχουν πάρα πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν την τελική απόφαση ενός ατόμου για το εάν θα συμμορφωθεί ή όχι με τις φορολογικές του υποχρεώσεις κάποιες εκ των οποίων δεν περιλαμβάνουν καθαρά οικονομικά κριτήρια. Οι παράγοντες αυτοί μπορεί να είναι κοινωνικοί, πολιτιστικοί, πολιτικοί και δημογραφικοί, καθώς και παράγοντες που έχουν να κάνουν με τον χαρακτήρα του ατόμου τις στάσεις του και τις αξίες του, αλλά και τον τρόπο που λειτουργούν η φορολογική διοίκηση και οι βασικότεροι θεσμοί ενός δημοκρατικού κράτους (Πολιτικοί θεσμοί, Κοινοβούλιο, Δικαστικό Σώμα). Το συμπέρασμα το οποίο πηγάζει από την ανάλυση ερωτηματολογίου, με διαβαθμισμένες ερωτήσεις τύπου Likert, μέσα από πρωτογενή έρευνα 3.975 ατόμων για την στατιστική ανάλυση και 3.127 ατόμων για την οικονομετρική ανάλυση αυτού (μοντέλο ordered probit), δείχνει ότι η φορολογική συνείδηση των πολιτών συσχετίζεται με την αξιοπιστία των κρατικών θεσμών (κοινοβούλιο, κυβέρνηση, δικαστικό σώμα κλπ), καθώς και από τον τρόπο που ασκείται η φορολογική διοίκηση, αλλά και η κυβερνητική φορολογική πολιτική. Όσο βελτιώνονται οι δείκτες των παραπάνω μεταβλητών τόσο αυξάνει η φορολογική ηθική των πολιτών στην χώρα μας. Σε ένα επόμενο στάδιο, η διατριβή θα προχωρήσει σε προτάσεις που έχουν ως στόχο την βελτίωση όλων των παραπάνω θεσμών, προκειμένου να ασκηθεί με δικαιότερο τρόπο η φορολογική πολιτική και να αυξηθεί η αξιοπιστία των πολιτικών και κρατικών θεσμών Επιπρόσθετα θα εξετάσουμε την διαμόρφωση θετικής ή αρνητικής φορολογικής συνείδησης, μέσα από διεθνείς θεσμούς όπως είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο ΟΑΣΑ και οι G20. Θα αναπτύξουμε τον φορολογικό ανταγωνισμό ως μια προσπάθεια πολλών κρατών να προσελκύσουν Άμεσες Ξένες Επενδύσεις και θα επιχειρήσουμε να αντλήσουμε ποιοι είναι τελικά οι πιο σημαντικοί παράγοντες που ενθαρρύνουν τις πολυεθνικές επιχειρήσεις να δημιουργήσουν νέες επιχειρήσεις ή θυγατρικές εταιρίες (Α.Ξ.Ε.) στην χώρα μας. Αναφορικά με την προσέλκυση Α.Ξ.Ε. εκτιμούμε ότι ,η πολιτική σταθερότητα, η δημοκρατική δομή ενός κράτους, η ανάπτυξη υποδομών, η μακροοικονομική σταθερότητα και η σταθερότητα της φορολογικής νομοθεσίας, αποτελούν βασικότερους πυλώνες προσέλκυσης Α.Ξ.Ε. Επιπρόσθετα ο φορολογικός ανταγωνισμός που αναπτύσσεται μεταξύ των κρατών έχει ως συνέπεια την τεράστια διαρροή δημοσίων εσόδων από πολλά κράτη που δεν ακολουθούν αυτή την συνεχή μείωση των φορολογικών συντελεστών, κάτι το οποίο ωφελεί μόνον της πολυεθνικές επιχειρήσεις και πολύ μεγάλες επιχειρήσεις που έχουν τη δυνατότητα να μετακινούν τα κεφάλαιά τους στα κράτη με χαμηλότερους συντελεστές. Αυτή η στρατηγική του φορολογικού ανταγωνισμού, όπως είναι φυσικό έχει αντίκτυπο και στην φορολογική ηθική των πολιτών που βλέπουν μεγάλες πολυεθνικές να εκμεταλλεύονται τις διαφορές στις νομοθεσίες διαφορετικών κρατών και να πληρώνουν ελάχιστη φορολογία σε ποσοστιαία βάση σε σχέση με τα δηλωθέντα κέρδη τους.