Αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή αρχιτεκτονική στον ελλαδικό χώρο σε κείμενα ταξιδιωτών του 18ου αιώνα

Abstract

Aim of this doctoral thesis is to contribute to the interpretation of Ancient Greek, and Roman architecture in the land of today’s Greece through travel literature of the 18th century. The perspective used is that of art history, employing the theory of aesthetic response. In its course, we firstly present, through selected case studies, a diachronic interest in art and culture found in the same land. This interest was not just focused on Ancient Greece’s, or Rome’s culture, but also on Byzantine’s and Ottoman’s. We, then, examine two books; Les Ruines des plus beaux monuments de la Grèce by Julien-David Le Roy, and The Antiquities of Athens by James Stuart and Nicholas Revett. We observe which monuments the authors in question have chosen to include in their narratives. Two monuments are, then, further discussed; the Parthenon and the Gate of Athena Archegetis. Paying close attention to the vocabulary engaged, we try to interpret these excerpts of art criticism based on vocabulary employed according to the dominant aesthetic theory of that time; that is the “Sublime” as expressed by Edmund Burke. After illustrating the philosophical framework, we investigate the artistic context in terms of the Graeco-Roman controversy, and the factors leading to the appearance and the spread of the artistic phenomenon of Neoclassicism. Lastly, we outline cultural expressions of a generic political background which enables us to comment on the use of Greek, and Roman antiquity in the 18th century. In conclusion, the case studies of travel literature, which we examined, reveal a literary experience of the Sublime, they announce the “new” architectural and artistic values, and, at the same time, they are indirectly associated with the use of antiquity in the political scene of the same century. The conclusion appoints the need of a combinatorial approach when interpreting architectural monuments.

Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι να συμβάλλει στην ερμηνεία της αρχαίας ελληνικής και ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής του ελλαδικού χώρου μέσα από την ταξιδιωτική λογοτεχνία του 18ου αιώνα. Η μελέτη πραγματοποιείται υπό το πρίσμα της Ιστορίας της Τέχνης, επιστρατεύοντας τη θεωρία της αισθητικής της πρόσληψης. Στην πορεία της εργασίας παρακολουθούμε, αρχικά, ταξιδιωτικά κείμενα τα οποία φανερώνουν ένα διαχρονικό ενδιαφέρον για τον πολιτισμό και την τέχνη στον ελλαδικό χώρο. Από αυτές τις περιπτώσεις μελέτης είμαστε σε θέση να παρατηρήσουμε ότι αυτό το ενδιαφέρον δεν ταυτιζόταν αποκλειστικά με τον αρχαίο ελληνικό ή τον ρωμαϊκό πολιτισμό, αλλά και με τον βυζαντινό και με τον οθωμανικό. Στη συνέχεια, εξετάζουμε δύο βιβλία, το Les Ruines des plus beaux monuments de la Grèce του Julien-David Le Roy και το The Antiquities of Athens των James Stuart και Nicholas Revett, και καταγράφουμε τα αρχιτεκτονικά μνημεία της αρχαιότητας τα οποία επέλεξαν οι συγγραφείς να παρουσιάσουν. Έπειτα, διαβάζουμε αποσπάσματα κριτικής της αρχιτεκτονικής ως τέχνη από δύο μνημεία, τον Παρθενώνα και την Πύλη της Αθηνάς Αρχηγέτιδος. Σε συνέχεια ερμηνεύουμε αυτή την τεχνοκριτική εστιάζοντας την προσοχή μας στο λεξιλόγιο το οποίο επιστράτευσαν οι συγγραφείς, με άξονα την κυρίαρχη αισθητική φιλοσοφία της εποχής –το «Υψηλό», όπως αυτό εκφράστηκε από τον Edmund Burke. Πέρα από το φιλοσοφικό ερμηνευτικό πλαίσιο, επιχειρούμε, στη συνέχεια, να εντάξουμε τα εξεταζόμενα κείμενα στο εικαστικό ερμηνευτικό πλαίσιο της ελληνορωμαϊκής διαμάχης και της εμφάνισης και διάδοσης του εικαστικού φαινομένου του Νεοκλασικισμού. Τέλος, σκιαγραφούμε πολιτισμικές εκφάνσεις σε πολιτικό ερμηνευτικό πλαίσιο, το οποίο μας επιτρέπει να σχολιάσουμε τη χρήση της ελληνικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας κατά τον 18o αιώνα. Από τα παραπάνω, συμπεραίνουμε πως τα ταξιδιωτικά κείμενα τα οποία εξετάσαμε φανερώνουν μία βιωμένη εμπειρία του Υψηλού, αναγγέλλουν τις «νέες» αρχιτεκτονικές και εικαστικές αξίες, και παράλληλα συνδέονται έμμεσα με τη χρήση της αρχαιότητας στην πολιτική σκηνή του ίδιου αιώνα. Κλείνοντας τη μελέτη, προβάλουμε την αναγκαιότητα μιας συνδυαστικής ερμηνευτικής προσέγγισης για την πληρέστερη ερμηνεία αρχιτεκτονικών μνημείων.