Διερεύνηση του ρόλου της οικογενειακής δομής στη σχέση διατροφικών συνηθειών, συμπεριφορών, και αντιλήψεων με την παιδική παχυσαρκία: επιδημιολογική μελέτη σε παιδιά 10-12 ετών

Abstract

Background/Aim: Obesity has become a disease of the "modern world" with increasing rates, both in children and adults, and is a major public health problem as it negatively affects health, starting in early childhood. The purpose of this thesis is to study the determinants, but also the knowledge, perceptions, and behaviors of children aged 10 to 12 years in relation to obesity. It then attempts to explore how family structure influences preadolescents’ knowledge, perceptions, and behaviors in relation to obesity. Material and Methods: This study is a cross-sectional epidemiological (observational) study involving 1,728 students aged 10 to 12 years from 47 schools and their parents. Children’s characteristics were assessed through validated questionnaires, and their weight status was classified according to the criteria of the International Obesity Task Force (IOTF). Dietary patterns were derived through exploratory factor analysis. KIDMED score was used to assess childhood adherence to the Mediterranean diet. A health literacy index (range 0-100) was created through an item response theory hybrid model, by combining a variety of beliefs and perceptions of children about health. Multivariate correspondence analysis was also used to construct a score to evaluate the children’s stress levels.Results: 64.1% of the children had a normal weight, 8.4% of the children were characterized as underweight, 22.4% of the children were overweight, while the remaining 5.1% of the children were obese. The children's score on the KIDMED score, an index of adherence to the Mediterranean diet, was 4.54/12, which expresses moderate adherence. Children appear to follow 3 basic dietary patterns (“starchy and protein foods”, “unhealthy/high-fat foods” and “healthy foods”). Higher adherence to the “healthy foods” dietary pattern was associated with lower odds of overweight/obesity [Odds Ratio (OR) = 0.91, 95%, Confidence Interval (CI): (0.81-0.98)], while higher adherence to the “unhealthy/high-fat foods” was associated with increased odds of overweight/obesity [OR = 1.11, 95% CI: (1.01-1.23)]. Regarding sleep duration, the odds of being overweight/obese decreased by 11% for each additional hour of sleep on weekdays. Children with a high school-induced stress score had 52% increased odds of overweight/obesity, compared to children with low levels of stress [OR = 1.52, 95% CI: (1.09- 2.12), p <0.05]. The majority of children (63.8%) had a high level of health literacy. Conclusions: The participating students aged 10-12 years seem to have moderate eating habits and health behaviors, which have an impact on their body weight. Family structure, although not always clearly, appears to play an important role in shaping children's obesity-related eating habits, behaviors, and perceptions. Interventions aimed at improving dietary choices, such as eating breakfast, participating in "healthy" extracurricular activities, combating stress related to the school environment, and improving health literacy are considered necessary to reduce the prevalence of childhood obesity in Greece.

Εισαγωγή/Σκοπός: Η παχυσαρκία έχει εξελιχθεί σε μια ασθένεια του «σύγχρονου κόσμου» με αυξανόμενα ποσοστά, τόσο σε παιδιά, όσο και σε ενήλικες, και αποτελεί μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας καθώς επηρεάζει αρνητικά την υγεία, ξεκινώντας από την πρώιμη παιδική ηλικία. Σκοπός της Διατριβής αυτής είναι να μελετήσει τους προσδιοριστές, αλλά και τις γνώσεις, τις αντιλήψεις και τις συμπεριφορές των παιδιών ηλικίας 10 έως 12 ετών σε σχέση με την παχυσαρκία. Στη συνέχεια, επιχειρεί να διερευνήσει τον τρόπο με τον οποίο η οικογενειακή δομή επηρεάζει τις γνώσεις, τις αντιλήψεις και τις συμπεριφορές των προεφήβων σε σχέση με την παχυσαρκία. Υλικό και Μέθοδοι: Η μελέτη αυτή είναι μια συγχρονική επιδημιολογική μελέτη (παρατήρησης), στην οποία συμμετείχαν 1.728 μαθητές ηλικίας 10 έως 12 ετών από 47 σχολεία της χώρας και οι γονείς τους. Τα χαρακτηριστικά των παιδιών αξιολογήθηκαν μέσω εγκυροποιημένων ερωτηματολογίων, ενώ η κατάσταση βάρους τους ταξινομήθηκε σύμφωνα με τα κριτήρια της Διεθνούς Ομάδας Εργασίας για την Παχυσαρκία. Τα διατροφικά πρότυπα προέκυψαν μέσω διερευνητικής παραγοντικής ανάλυσης. Το KIDMED score χρησιμοποιήθηκε για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης στη μεσογειακή διατροφή των παιδιών. Ένας δείκτης εγγραμματοσύνης υγείας (εύρος τιμών 0-100) δημιουργήθηκε μέσω ενός υβριδικού μοντέλου θεωρίας απόκρισης ερωτήματος, συνδυάζοντας διάφορες πεποιθήσεις και αντιλήψεις των παιδιών για την υγεία. Η πολυμεταβλητή ανάλυση αντιστοιχιών χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία μιας βαθμολογίας για την αξιολόγηση των επιπέδων άγχους των παιδιών.Αποτελέσματα: Το 64,1% των παιδιών είχε φυσιολογικό βάρος, το 8,4% των παιδιών είχε ελλιπές βάρος, το 22,4% των παιδιών είχε υπερβάλλον βάρος, ενώ το υπόλοιπο 5,1% των παιδιών είχε παχυσαρκία. Η βαθμολογία των συμμετεχόντων παιδιών στον δείκτη προσκόλλησης στη Μεσογειακή διατροφή KIDMED score ήταν 4,54/12, που εκφράζει μέτρια προσκόλληση. Τα παιδιά φαίνεται να ακολουθούν 3 κυρίαρχα διατροφικά πρότυπα («αμυλούχα και πρωτεϊνούχα τρόφιμα», «ανθυγιεινά/φαγητά με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά» και «υγιεινά τρόφιμα»). Η υψηλότερη προσκόλληση στο διατροφικό πρότυπο «υγιεινών τροφών» συσχετίστηκε με χαμηλότερη σχετική πιθανότητα υπερβάλλοντος βάρους/παχυσαρκίας [Σχετικός Λόγος (ΣΛ) = 0,91, 95%, Διάστημα Εμπιστοσύνης (ΔΕ): (0,81-0,98)], ενώ υψηλότερη τήρηση του προτύπου «ανθυγιεινά/φαγητά με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά» συσχετίστηκε με αυξημένη σχετική πιθανότητα υπερβάλλοντος βάρους/παχυσαρκίας [ΣΛ = 1,11, 95% ΔΕ: (1,01-1,23)]. Όσον αφορά τη διάρκεια ύπνου, για κάθε μία επιπλέον ώρα ύπνου τις καθημερινές, η σχετική πιθανότητα υπερβάλλοντος βάρους/παχυσαρκίας μειωνόταν κατά 11%. Τα παιδιά με υψηλή βαθμολογία άγχους, που σχετιζόταν με το σχολείο, είχαν κατά 52% υψηλότερη σχετική πιθανότητα να έχουν υπερβάλλον βάρος/παχυσαρκία, σε σύγκριση με τα παιδιά με χαμηλά επίπεδα άγχους [ΣΛ = 1,52, 95% ΔΕ: (1,09-2,12), p <0,05]. Η πλειονότητα των παιδιών (63,8%) είχε υψηλό επίπεδο εγγραμματοσύνης υγείας.Συμπεράσματα: Οι συμμετέχοντες μαθητές ηλικίας 10-12 ετών φαίνεται ότι έχουν μέτριες διατροφικές συνήθειες και συμπεριφορές υγείας, που έχουν αντίκτυπο στο σωματικό τους βάρος. Η οικογενειακή δομή, αν και όχι πάντα ξεκάθαρα, φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των διατροφικών συνηθειών, συμπεριφορών και αντιλήψεων των παιδιών που σχετίζονται με την παχυσαρκία. Παρεμβάσεις με στόχο τη βελτίωση των διατροφικών επιλογών, όπως της λήψης πρωινού, τη συμμετοχή σε «υγιεινές» εξωσχολικές δραστηριότητες, την καταπολέμηση του άγχους που σχετίζεται με το σχολικό περιβάλλον και τη βελτίωση της εγγραμματοσύνης σε θέματα που άπτονται της υγείας, κρίνονται αναγκαίες για τη μείωση του επιπολασμού της παιδικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα.