Διαδρομές ένταξης και διαμόρφωσης της ταυτότητας των Ποντίων προσφύγων

Abstract

Objective of this thesis is to investigate the ways followed by the Greek refugees of Pontos, the Black Sea region, in order to integrate into Greece; also to investigate the implications of these ways upon the conservation or differentiation of their cultural identity. The research hypotheses tested were: 1. The process of full integration of Pontic Greek refugees into the local society has only started with their 3rd generation. The lives of the 1st generation were consumed in a struggle for survival and those of the 2nd in an attempt to stabilize within the social environment. 2. Throughout this process, as all three generations of Pontic Greek refugees were striving to assimilate, their particular cultural identity remained distinct, maintaining the cultural continuity of the group. The thesis is divided into two parts. The first part examines the historical and social developments that resulted in the forced migration of the Pontic Greeks from Turkey to Greece and clarifies the meanings of the terms "integration" and "identity." The second part relates to the empirical research, through biographical method, among three generations of Pontic Greek refugees and in three types of villages: (i) exclusively inhabited by Pontic refugees; (ii) inhabited by Pontic and other Asia Minor refugees; and (iii) inhabited by refugees and local people. All three types of villages were in Eordaea, an area of high concentration of Pontic population, located in North Western Greece. Integration was tested against the choice of place of settlement, the relations with other ethnic groups, and the ways of access to employment, to housing, to education and to the state and political system. Identity was tested against the evolution of dialect, the awareness of common history, the lifestyle and the value system. The analysis of the narratives of the Pontic Greek refugees asserted the validity of the hypotheses: - Overall integration started with the third generation, as a result of the excess efforts of the two previous generations which experienced discrimination and exclusion. - The Pontic Greek cultural identity remains largely resistant and strong, sometimes in conflict and other times in line with the overall national identity.

Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η διερεύνηση των διάδρομων που ακολούθησαν οι Πόντιοι πρόσφυγες για να ενταχθούν στην ελλαδική κοινωνία, καθώς και οι συνέπειες των διαδρομών αυτών στη διατήρηση ή διαφοροποίηση της πολιτισμικής τους ταυτότητας. Οι ερευνητικές υποθέσεις που τέθηκαν είναι: 1. Η διαδικασία πλήρους ένταξης των Ποντίων προσφύγων στον ελλαδικό χώρο, έχει ως αφετηρία την τρίτη γενιά. Οι βίοι των δύο προηγούμενων γενεών αναλώθηκαν, της μεν πρώτης στον αγώνα για επιβίωση, της δε δεύτερης στην προσπάθεια ισορρόπησης στο κοινωνικό περιβάλλον. 2. Καθ’ όλη τη διαδρομή, μέσω των τριών γενεών των Ποντίων προσφύγων προς την πλήρη ένταξη, η ιδιαίτερη πολιτισμική τους ταυτότητα παρέμεινε διακριτή, διατηρώντας την πολιτισμική συνέχεια της προσφυγικής ομάδας. Η εργασία χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζονται οι ιστορικές και κοινωνικές εξελίξεις, που οδήγησαν τους Πόντιους στην προσφυγιά και αποσαφηνίζονται τα νοήματα των όρων «ένταξη» και «ταυτότητα». Το δεύτερο μέρος αφορά στην εμπειρική έρευνα, η οποία διενεργήθηκε, διά της βιογραφικής μεθόδου, στις τρεις πρώτες γενιές των ποντίων προσφύγων και σε τριών τύπων χωριά: (i) αμιγή ποντιακά, (ii) μικτά προσφυγικά, (iii) μικτά προσφύγων και γηγενών, της Εορδαίας, περιοχής μεγάλης συγκέντρωσης ποντιακού πληθυσμού. Ως προς την ένταξη ερευνήθηκαν: η επιλογή τόπου εγκατάστασης, οι σχέσεις με τις άλλες πληθυσμιακές ομάδες, οι διαδρομές πρόσβασης στην απασχόληση, στη στέγαση, στην εκπαίδευση και στο πολιτειακό και πολιτικό σύστημα. Ως προς την ταυτότητα εξετάσθηκαν η διαδρομή της διαλέκτου, η συνείδηση της κοινής ιστορίας, ο τρόπος διαβίωσης, το αξιακό σύστημα και η νοηματική «καταληπτότητα». Η ανάλυση των αφηγήσεων των βίων των Ποντίων προσφύγων, επιβεβαίωσε τις υποθέσεις: Η πλήρης ένταξης ξεκίνησε από τη γ’ γενιά, ως αποτέλεσμα της υπερβάλλουσας προσπάθειας των δύο προηγούμενων γενεών, που βίωσαν στιγματισμό και αποκλεισμό. Η ποντιακή πολιτισμική ταυτότητα παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανθεκτική και ισχυρή, άλλοτε σε αντιπαράθεση και άλλοτε σε σύμπλευση με την εθνική ταυτότητα.